[ شهروند] سواحل مکران حدود 70هزار کیلومترمربع است که از جنوب‌شرقی کشور آغاز می‌شود و شامل شهرستان‌های دشتیاری، چابهار، کنارک، زرآباد، لیردف، جاسک، سیریک و میناب است، همچنین شاهراه اتصال ایران به آب‌های آزاد و ارتباط با پاکستان، هند و کشورهای آسیای مرکزی. مکران از 3500 روستا تشکیل شده که جمعیت کل آن به یک‌میلیون نفر هم نمی‌رسد. با این وجود، ظرفیت‌های مکران چنان فراوان است که می‌تواند بخش عظیمی از اهداف اقتصادی ایران را تامین کند. مجلس شورای اسلامی هم در سال 1395 به این موضوع توجه کرد، به این معنی که شورایی پدید آمد با عنوان شورای توسعه مکران که بسیاری سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی موظف به همکاری با آن شدند، اما این موضوع مغفول ماند و متاسفانه در دولت قبلی به آن توجهی نشد. تا اینکه دولت سیزدهم آن را دوباره مدنظر قرار داد، لایحه‌ای از اساس‌نامه شورای توسعه مکران که مدت‌ها معطل مانده بود، به تصویب مجلس رسید و سه برنامه پنج ساله برای رسیدن به هدف، تدوین شد. جالب است بدانید طبق برآورد شورای توسعه مکران، چنانچه فقط برنامه پنج ساله اول، به اجرا برسد، مکران به میزان 5درصد تولید ناخالص داخلی کل کشور، تولید خواهد داشت. به همین دلیل در ادامه این مطلب قرار است نشان بدهیم جزئیات دستاوردهای عظیم این منطقه، چنانچه ظرفیت‌های آن شکوفا شود، برای کشورمان چه خواهد بود.
ایران 52میلیون تن، آمریکا 51میلیون تن!
سال گذشته بود که کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل، ایران را از نظر «ظرفیت ناوگان کشتیرانی» در جهان، در رتبه ۲3 قرار داد، رتبه‌ای که بالاتر از برخی کشورهای صنعتی نظیر فرانسه، ایتالیا و کانادا بود. بنا به گزارش همین کنفرانس، در سال گذشته (2022)، ظرفیت حمل‌ونقل دریایی کشورمان به بیش از 19میلیون و 411هزار تن رسیده بود. حالا چنانچه ظرفیت‌های منطقه مکران به ظرفیت ناوگان کشتیرانی کشور اضافه شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی به‌تازگی در گفت‌وگو با ایرنا از اعلام سرمایه‌گذاری ۴.۴ همتی و ۱۹۵میلیون یورویی این سازمان در سواحل مکران خبر داد. بنا به برآورد همین مقام مسئول، ظرفیت بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ما در سواحل مکران، ۳۳میلیون تن پیش‌بینی شده است. به این ترتیب، چنانچه این ظرفیت به بهره‌برداری برسد، ظرفیت حمل‌ونقل دریایی ما به حدود 52میلیون تن خواهد رسید، جایگاهی که ما را در فهرست اعلام‌شده، حتی از آمریکا هم که در فهرست یازدهمین کشور قرار داشت، بالاتر می‌برد، چراکه بنا به گزارش مربوطه، آمریکا با ظرفیت حمل بار ۵۱میلیون تنی در جایگاه ۱۱ جهان قرار گرفته است.
ظرفیت تولید 15میلیون تن فولاد
با توجه به گستره مکران، جمعیت محدود آن و دسترسی به دریا، این منطقه یکی از بهترین مناطق برای احداث انواع کارخانه‌های عظیم تولید محصولات فولادی است، از میلگرد و تیرآهن گرفته تا پروفیل و... در حال حاضر هم کارخانه فولاد مکران راه‌اندازی شده و حدود 40درصد در تکمیل پروژه پیشرفت داشته است. اما چنانچه این کارخانه به بهره‌برداری کامل برسد، می‌تواند سالانه 15میلیون تن فولاد تولید کند. در کنار آن، طبق برآورد شورای توسعه مکران، 2میلیون تن آلومینیوم و 500هزار تن مس.
ظرفیت 8میلیون تن محصولات پتروشیمی در سال
پتروشیمی نگین مکران، بعد از ماهشهر و عسلویه، در مساحتی حدود 1200 هکتار، سومین قطب پتروشیمی کشور است. در شهرک این مجموعه، 18 واحد پتروشیمی مشغول به کار هستند. حجم کل سرمایه‌گذاری در این شهرک نیز تاکنون 15میلیارد دلار بوده است. جالب است بدانید ظرفیت تولیدی این شهرک در فاز نخست، 8میلیون تن در سال است. بگذریم از اینکه وجود این صنعت، از خام‌فروشی نفت و گاز جلوگیری خواهد کرد و در این زمینه نیز صرفه‌جویی‌هایی خواهد داشت که در بلندمدت خود را نشان می‌دهد.
1000 کیلومتر صرفه‌جویی در مسیر کشتی‌ها
حالا اگر قرار باشد این محصولات صادر شوند، چنانچه بنادر مکران برای پهلوگیری کشتی‌های عظیم نفتکش و غیره، تجهیز شوند، دیگر نیاز نیست که کشتی مربوطه به تنگه هرمز برود، بلکه با کاهش حدود هزار کیلومتر مسیر می‌تواند در همان بنادر مکران پهلو بگیرد. به این ترتیب، در قیمت نهایی نقل و انتقال کالاها، به میزان هزار کیلومتر صرفه‌جویی خواهد شد. این صرفه‌جویی هم در نقل و انتقال تمام محصولاتی که برای صادرات به تنگه هرمز می‌روند، محسوس خواهد بود و هم در موضوع نفتکش‌ها. ضمن اینکه فاصله مکران تا بازارهای محصول (هند، پاکستان و آسیای مرکزی) هم دقیقا به همین میزان کمتر است.
کاهش یک‌سوم قیمت انتقال کالا از طریق راهگذر
راهگذر (کریدور) شمال به جنوب، می‌تواند از سوی شمال، خط اتصال روسیه و آذربایجان به کشورمان و از سمت جنوب، نقطه پیوند به هند و پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی باشد. درست است که 90درصد کالاها در جهان از طریق نقل و انتقال دریایی صورت می‌گیرد، اما چنانچه این راهگذر، تکمیل و تجهیز شود، کالاها می‌توانند از شمال کشور به جنوب و سواحل مکران بیایند و از آنجا به هند و پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی بروند. در واقع به جای نقل و انتقال کالاها به بندرعباس، می‌توان مسیر را به مقدار زیادی کاهش داد. به گفته کارشناسان، این کاهش مسیر می‌تواند قیمت تمام‌شده انتقال کالا را تا یک‌سوم کاهش دهد.
صرفه‌جویی 600میلیون دلاری در واردات موز
سواحل مکران منطقه بسیار مناسبی برای کشت میوه‌های گرمسیری به شمار می‌رود، به طوری که می‌توان هر نوع میوه‌ای که در شبه قاره (هند، پاکستان و بنگلادش) تولید می‌شود، در این منطقه تولید کرد. همین حالا در مساحتی افزون‌بر 7هزار هکتار، موز در این منطقه کشت می‌شود، اما برآوردها نشان می‌دهد که ظرفیت تولید محصولات کشاورزی اعم از موز، خرما، انبه و... در این منطقه بسیار بالاتر از اینهاست. حتی در کوتاه‌مدت چنانچه سرمایه‌گذاری انجام شود، در همان تولید موز می‌تواند به 12هزار هکتار برسد. حالا اگر در همین محصول (یعنی موز) به واردات کشورمان نگاه کنیم، می‌بینیم ما سالانه حدود 600میلیون دلار صرف واردات موز می‌کنیم. پس چنانچه از ظرفیت‌های مکران برای کشت تنها همین محصول هم استفاده کنیم، می‌توانیم واردات موز را به صفر برسانیم و 600میلیون دلار در این زمینه صرفه‌جویی کنیم.
ظرفیت تولید یک‌میلیون تن محصولات شیلاتی
طبق آخرین آمارها، 25هزار صیاد در سواحل مکران مشغول به کار هستند و این منطقه تامین ۷۰درصد صید صنعتی و تجاری کشور را عهده‌دار است. به دلیل نزدیکی به خط استوا و آب‌وهوای مطلوب هم به گواه بسیاری از کارشناسان شیلاتی، بهشت آبزی‌پروری ایران به شمار می‌رود. کارشناسان حتی گفته‌اند به خاطر آب‌وهوای مکران، در این منطقه هشت ماه از سال را می‌توان میگو پرورش داد که در جهان کم‌نظیر است. به همین دلیل در برنامه پنج‌ساله اول توسعه مکران هم ظرفیت‌های تولید محصولات شیلاتی (انواع ماهی، میگو، خوراک دام و طیور و....) در نظر گرفته شده و برآورد شده میزان تولید این محصولات می‌تواند تا سالانه یک‌میلیون تن باشد.
جذب سرمایه به میزان 4 تا 6 برابر قیمت نفت!
یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های مکران، جاذبه‌های گردشگری است. این منطقه با وجود سواحل زیبا و بکر، روستای باستانی تیس، دریاچه صورتی، گِل‌افشان، کوه‌های مریخی و... به‌راحتی می‌تواند هر گردشگری را به خود بخواند. اما مهم‌ترین نکته این است که بدون وجود زیرساخت برای جذب گردشگر، نمی‌توان شکوفایی ظرفیت‌های آن را نیز انتظار داشت. در واقع همان‌طور که در برنامه پنج ساله اول توسعه مکران، جاده‌ای دیگر به موازات جاده ساحلی، در نظر گرفته شده، احداث سه فرودگاه هم مدنظر قرار داده شده و تجهیز بنادر برای پهلوگیری کشتی‌ها با تناژ بالا هم برنامه‌ریزی شده است. در کنار اینها احداث صنایع مختلف نیز طرح‌ریزی شده است تا کل مکران به توسعه برسد. به این ترتیب، می‌توان انتظار داشت که ظرفیت‌های گردشگری آن نیز شکوفا شود. ضمن اینکه شکوفایی ظرفیت‌های گردشگری، ناخودآگاه به جذب سرمایه‌گذار نیز کمک خواهد کرد. طبق برآورد شورای توسعه مکران، می‌توان در مدت سه سال با 9میلیارد دلار سرمایه‌گذاری همه کاستی‌ها را در منطقه مکران برطرف کرد و توسعه به این منطقه خواهد رسید. گزارش همین شورا نیز نشان می‌دهد در صورت این سرمایه‌گذاری‌ها و پیشرفت پروژه‌ها، سالانه 200 تا 300میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و ارزش افزوده را جذب خواهد کرد. اگر به مبلغ فروش نفت در سال 1401 نگاه کنید، عدد 55میلیارد و 410میلیون دلار را نشان می‌دهد، یعنی چنانچه مکران به توسعه برسد، 4 تا 6 برابر فروش نفت، جذب سرمایه خواهد کرد و ارزش افزوده به همراه خواهد داشت.