مریم مسعود| دکترای ارتباطات و کارشناس بخش انرژی| اطراف ما مملو از محصولات صنایع تکمیلی پتروشیمی است، از لاستیک و پلاستیک و دارو تا ظروف یکبارمصرف، که هر از گاه تأمین مواد اولیه آنها مسئله‌ساز میشود. از تمهیدات دولت برای جلوگیری از بروز مسائل مشابه، «عرضه اعتباری» محصولات پتروشیمی در بهابازار کالا و انرژی است.
خرید اعتباری به آن دسته از معاملات گفته میشود که خریدار با توجه اعتبار خود، مبلغ بدهی (وجه کالا یا خدمات) را در تاریخ دیگری می‌پردازد. بر همین مبنا در بازار سرمایه نیز «اعتبار معاملاتی» همانند وامی است که از طرف کارگزاران در اختیار معامله‌گران و سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.
صنعت پتروشیمی در بخش صنایع تکمیلی خود، سبد متنوعی از محصولات پلیمر (مانند پلی کربنات و پلی اتیلن)، مواد شیمیایی و پایه (مانند آب ژاول و آمونیاک)، کودها و سموم (مانند اوره و سولفات پتاسیم)، آروماتیک‌ها (مانند بنزن، استایرن و پارازایلین برای تولید الیاف مصنوعی، رنگ، ظروف یکبارمصرف، نایلون، شوینده و دارو، سموم و...) و سوخت و مواد هیدروکربوری (همچون گاز مایع و نفت کوره) را دربرمی‌گیرد.
حدود ۱۵ تا ۱۶ هزار بنگاه تولیدی کوچک و منعطرف و البته با حاشیه سود بالاتر نسبت به مجتمع‌های پتروشیمیایی، خوراک خود را از همین مجتمع‌ها تأمین می‌کنند و با وجود استقرار در آخرین لایه زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، توسعه پایدار آنها به سبب حجم سرمایه‌گذاری پایین و اشتغال‌زایی بالا می‌تواند محرک اقتصاد باشد. آخرین آمارهای وزارت نفت نشان می‌دهد در نیمه نخست سال 1402، ظرفیت سالانه پتروشیمی کشور با دو میلیون تن افزایش (2.19 درصد)، از حدود 91 میلیون و 500 هزار تن به حدود 93 میلیون و 500 هزار تن رسید.
محصولات حاصل از صنایع تکمیلی پتروشیمی، به عنوان ارزآورترین بخش این صنعت، به‌ویژه در دوره تحریم‌ها، قلمداد میشود، به گونه‌ای که در شش‌ماهه نخست، تولید محصول پتروشیمی با هفت درصد رشد نسبت به مدت مشابه پارسال، بیش از ۳۵ میلیون تن ثبت شد1.
تبدیل ضعف نقدینگی به قوت تولید پایدار
برنامه تولید محصولات پتروشیمی برای سال ۱۴۰۲ حدود ۷۷ میلیون تن است و با توجه به صادرات ۲۷ میلیون و 600 هزار تن در سال 1401 2، نیاز است برای حفظ تولید پایدار صنایع تکمیلی اقداماتی به‌ویژه در زمینه تأمین نقدینگی و سرمایه صورت گیرد که براساس عارضه‌یابی موانع تولید این صنایع توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مهم‌ترین چالش 63 درصد صنایع تکمیلی پتروشیمی کشور است3. «عرضه و فروش اعتباری» در بهابازار کالا و انرژی راهکاری است که صنعت پتروشیمی را پیشگام دیگر صنایع کرده است.
این مسیر که از دی‌ماه پارسال به طور جدی در پیش گرفته شد، میزان فروش اعتباری پارسال صنعت پتروشیمی را به ۱۸ هزار میلیارد تومان رساند و در شش‌ماهه نخست امسال به حدود ۳۴ هزار میلیارد تومان افزایش یافت، به گونه‌ای که اکنون تأمین مالی اعتباری صنایع تکمیلی از ماهانه ۱۰۰ میلیارد تومان، به میانگین حدود ۶ هزار میلیارد تومان صعود کرده است4.
آثار عرضه اعتباری بر صنایع تکمیلی
فروش و عرضه اعتباری صنعت پتروشیمی در بهابازار کالا و انرژی می‌تواند با رفع مشکل نقدینگی و سرمایه، دسترسی مطمئن و پایدار تأمین‌کنندگان واقعی صنایع تکمیلی به مواد اولیه را منطبق با نرخ‌های جهانی فراهم کرده و این صنعت را از گلوگاه‌های فسادآمیز مبتنی بر رانت برهاند.
از سوی دیگر، با دمیدن روح تازه به صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در بخش‌های تجهیزات صنعتی، چاپ و بسته‌بندی، چسب، رنگ و رزین، نساجی، روان‌کننده‌ها، کود، لاستیک و پلاستیک، مواد آرایشی، بهداشتی و دارویی و... این واحدها از شرایط رکود و رخوت خارج می‌شوند و با احساس امنیت فعالیت اقتصادی، می‌توانند بخش‌های بیشتری از سرمایه خود را به تحقیق و توسعه و تولید دانش و فناوری‌های نوین اختصاص دهند و از این مسیر نیز به ارتقای جایگاه این صنعت در رشد اقتصادی کشور و همچنین دستیابی به اهداف جدید صادراتی و درآمدزایی ارزی اقدام کنند.
این امر به رشد متوازن صنعت پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش آن می‌انجامد و افزون بر تأمین نیاز داخل، جلوگیری از خام‌فروشی و واردات محصولات پتروشیمی و اشتغال‌زایی، در ارزآوری، رشد اقتصادی و ارتقای جایگاه ایران در منطقه و جهان تأثیر خواهد داشت.
1-www.shana.ir/news/631447/
2-www.shana.ir/news/631447/
3-www.shana.ir/news/631314/
4-www.shana.ir/news/631314/