[ شهروند ] «امسال با هدف کاهش سوانح رانندگی در جاده‌های برون‌شهری این استان که اغلب به دلیل خواب‌آلودگی رخ می‌دهد، 2 تن تخمه‌شور در میان رانندگان این مسیرها توزیع شد.» فرمانده نیروی انتظامی استان یزد در همایش تجلیل از طلایه‌‍‌داران فرهنگ ترافیک استان این موضوع را مطرح کرده بود. «عباسعلی بهدانی‌فرد» گفته بود: «این ابتکار استان یزد موردتوجه فرماندهی انتظامی مرکز قرار گرفت و مقرر شد در دیگر استان‌ها نیز اجرایی شود.» «بهدانی‌فرد» با اشاره به اینکه جریمه‌کردن، هنر نیست، اظهار کرده بود: «من با جریمه‌کردن رانندگان در معابر درون‌شهری و مسیرهای برون‌شهری مخالفم. هنر ما باید این باشد که به راننده بگوییم کجا توقف کن؛ نگوییم اینجا توقف نکن، اما شرایط خیابان‌های شهر یزد جوابگو نیست.» به گفته فرمانده نیروی انتظامی استان یزد، خواب‌آلودگی دلیل اصلی واژگونی خودروها در مسیرهای برون‌شهری این استان و به‌دنبال آن وقوع پیامدهای ناگوار ناشی از این اتفاق است: «در معابر داخل شهر به علت مبلمان خاص شهر یزد، گاهی مجبوریم 90درصد نیروهای خود را در حوزه ترافیک به کار گیریم.» «بهدانی‌فرد» گفته بود: «مشکلات اقتصادی مزید بر علت و موجب شده تا یک راننده، چشمش باز باشد، اما مغزش فرمان درست را صادر نکند و موجب بروز حوادث ناگوار شود.»
پیشنهاد هوش مصنوعی برای کاهش تلفات تصادفات
رئیس پلیس راه فرماندهی انتظامی استان اصفهان هم تیرماه 1402 بر استفاده از هوش مصنوعی به منظور جلوگیری از وقوع تصادفات تاکید کرد. «سرهنگ اصغر زارع» گفته بود: «هوش مصنوعی یکی از ابزارهایی پیشرفته امروز است که می‌تواند رفتارهای انسان را تشخیص دهد و کنترل کند. رفتار انسان‌ها پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی است و پلیس در زمینه کنترل رفتار رانندگان، به کمک هوش مصنوعی نیاز دارد تا از خواب‌آلودگی آنها در جاده‌های استان جلوگیری شود.» «سرهنگ زارع» با اشاره به اینکه واژگونی خودرو ناشی از خواب‌آلودگی رانندگان، یکی شایع‌ترین حوادث جاده‌ای استان اصفهان، است، گفته بود: «در این حوزه اقدامات بسیار زیادی انجام شده، اما توفیقات چندانی کسب نشده است. در طرح توقف و حرکت که توسط پلیس راه اجرا شد، ماموران جلوی رانندگان را گرفته و از آنها می‌خواستند تا کمی توقف کنند و پس از رفع خستگی و خواب‌آلودگی به ادامه مسیر بپردازند، اما با این وجود، بعضی از راننده‌ها پس از متوقف‌شدن توسط ماموران، به رانندگی می‌پرداختند و بعد از طی مسافتی کوتاه بر اثر خواب‌آلودگی خودرو آنها واژگون می‌شد.» بنابر نظر رئیس پلیس راه فرماندهی انتظامی استان اصفهان، پلیس در زمینه کنترل و مقابله با تخلفات حادثه‌ساز و اداره راه‌وشهرسازی در زمینه رفع نقاط حادثه‌خیز اقدامات موثری را انجام می‌دهند و امیدواریم با استفاده از هوش مصنوعی نیز بتوانیم رفتار ترافیکی رانندگان را کنترل کنیم و شاهد کاهش تصادفات باشیم.
حسگرهایی برای هشدار به راننده خواب‌آلود
خواب‌آلودگی بیشترین تصادفات را به خود اختصاص داده است، عاملی که شرکت‌های بزرگی در دنیا را به این فکر انداخته تا سیستمی ابداع کنند برای تشخیص خواب‌آلودگی راننده. هرچند این رویا به واقعیت پیوسته، به‌طوری که حسگرهایی مقابل صورت راننده تعبیه می‌شود که دائما حرکت فرمان، چشم‌ها و سایر الگوهای رفتاری راننده را تحت‌نظر دارند. اگر تشخیص حسگرها از نحوه رانندگی با حالت خواب‌آلودگی نزدیک باشد، آلارمی پخش می‌شود و به راننده هشدار می‌دهد. این روش برای اولین‌بار از سوی شرکت ولوو ارائه شده است. مدیر پروژه طراحی سیستم هشدار خواب‌آلودگی راننده در این‌باره گفته بود: «ما به جای کنترل حرکت فرمان و چشم‌های راننده، نحوه حرکت خودرو در جاده را کنترل می‌کنیم، زیرا با این روش، احتمال وقوع خطا در رانندگی به طور دقیق‌تری مشخص می‌شود و سیستم زمان بیشتری دارد تا شرایط را بسنجد و تا قبل از اینکه دیر شود، خواب‌آلودگی راننده را هشدار دهد.» دکتر ولفگانگ بیرک گفته بود: «این سیستم همچنین در مواقعی که راننده به دلایل دیگری جز خواب‌آلودگی، در حال از دست دادن تمرکز خود است، هشدار می‌دهد.»
خسارت مستقیم و غیرمستقیم تصادفات به کشور، بیش از 8میلیارد تومان
«حدود 9 تا 11درصد از بودجه کشور صرف تصادفات می‌شود.» رئیس پلیس راهور فراجا اسفند 1401 گفته بود: «شرکت‌های بیمه بیش از 35هزار میلیارد تومان برای جبران خسارت تصادفات می‌پردازند که اگر اندکی از این هزینه کلان به دستگاه‌ها و شهرداری‌ها اختصاص یابد، در زمینه کاهش تعداد جان‌باختگان شاهد موفقیت‌های بیشتری خواهیم بود.» «سردار هادیانفر» گفته بود: «به‌طور میانگین هر ساعت، دو نفر در این تصادفات کشته شدند. برآوردها نشان می‌دهد به‌ازای هر نفری که در تصادف جانش را از دست می‌دهد، بیش از 8میلیارد تومان به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به کشور خسارت تحمیل می‌شود.» بنابر نظر «هادیانفر»، سالانه 2میلیون دستگاه خودرو به ظرفیت خیابان‌های کشور افزود می‌شود.
6درصد تصادفات فوتی و جرحی ساعت 4 تا 8 صبح رخ می‌دهد
«آمار متوفیان و مصدومان حوادث جاده‌ای و ترافیکی بالاست و تقریبا با تلفات جنگ‌های اروپا قابل مقایسه است.» رئیس بیمه مرکزی مهر 1401 گفته بود: «در گذشته این آمار بیشتر بوده و اکنون با تلاش دستگاه‌های مسئول، این آمار پایین‌تر آمده است. حدود 17هزار کشته و بیش از 360هزار مصدوم آمار تکان‌دهنده‌ای است.» هرچند اردیبهشت 1401 رئیس هیأت مدیره جمعیت طرفداران ایمنی راه‌های کشور گفته بود: «میزان تصادفات جاده‌ای در کشور، 20درصد بیشتر از استانداردهای جهانی است.» بنابر نظر «محمد بخارائی»، طبق آمارها، سالانه بیش از 17هزار نفر در جاده‌ها کشته می‌شوند و مسئولان معتقدند 70درصد این تصادفات مربوط به عامل انسانی و 25درصد هم مربوط به موتورسواران است. البته شهریور 1402، «سردار حمیدى»، رئیس پلیس راهور تهران، گفته بود: «4 تا 8 صبح به علت خستگی رانندگانی که ساعت‌ها رانندگی کرده‌اند، آمادگی لازم برای وقوع حوادث را دارد. 6درصد تصادفات فوتی و جرحی در این ساعات رخ می‌دهد.»
رومانی مرگبارترین جاده‌های اتحادیه اروپا را دارد
تصادفات جاده‌ای بخشی از آمار مرگ‌ومیر جوامع توسعه‌یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص می‌دهد. به عنوان مثال طبق گزارش تارنمای bigthink، جاده‌های ایالت وایومینگ آمریکا 9برابر مرگبارتر از جاده‌های ایرلند در اروپا هستند، البته ایمنی جاده‌ای کالیفرنیا با رومانی برابری می‌کند. براساس این گزارش، رومانی دارای مرگبارترین جاده‌ها در اتحادیه اروپاست، اما هنوز هم عملکرد بهتری از 24 ایالت از 50 ایالت آمریکا دارد. طبق گزارش اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه آمریکا (NHTSA)، این کشور در 9ماه سال 2022، 31هزار و 785 کشته در جاده‌ها داشته است. بر این اساس پنج ایالت تگزاس، کالیفرنیا، تگزاس، فلوریدا، جورجیا و کارولینای شمالی به تنهایی 40درصد از مرگ‌ومیر ناشی از ترافیک و حوادث خودرویی را در آمریکا به خود اختصاص داده‌اند. نشریه فوربس نیز گزارش داده در آمریکا هر 15دقیقه یک تصادف مرگبار رخ می‌دهد، اما همه این سوانح منجر به مرگ افراد نمی‌شود. در مجموع ایرلند با تنها 29 مرگ جاده‌ای در هر یک‌میلیون نفر در سال، بهترین وضعیت ایمنی جاده در اتحادیه اروپا را داشته و رومانی با 96 نفر مرگ در هر یک‌میلیون نفر در سال، بدترین وضعیت را در این اتحادیه دارد. هرچند آلمان در سال 2021 کمترین میزان مرگ‌ومیر در جاده‌ها را بعد از 6 دهه ثبت کرد. در سال 2021، 2562نفر در حوادث رانندگی جان باختند که 157نفر یعنی 5.8درصد کمتر از سال 2020 بود. تعداد زخمی‌ها نیز 323هزارو129 نفر بوده که کاهشی 1.3درصدی نسبت به سال 2020 بوده است.
سنجش میزان خواب‌آلودگی با آزمایش خون
به نقل از آی‌ای، پژوهشگران دانشگاه «موناش» استرالیا آزمایش خون جدیدی را توسعه داده‌اند که می‌تواند میزان خواب‌آلودگی رانندگان را تشخیص دهد. پژوهشگران استرالیایی می‌گویند با تخصیص بودجه کافی می‌توان آن را در پنج سال آینده در جاده‌ها استفاده کرد. گروهی از پژوهشگران به سرپرستی کلر اندرسون، استاد موسسه مغز و سلامت روان در دانشگاه «موناش»، پنج نشانگر زیستی را در خون شناسایی کردند که می‌توانند با دقت 99درصد تعیین کنند که آیا فرد برای 24 ساعت یا بیشتر بیدار بوده یا خیر. این در حالی است که پژوهش‌های اخیر نشان داده رانندگی با کمتر از پنج ساعت خواب به اندازه رانندگی در حالت مستی خطرناک است. در چنین سناریویی، باید راهی برای اندازه‌گیری خواب‌آلودگی رانندگان وجود داشته باشد و پژوهشگران استرالیایی دقیقا راهی برای انجام آن یافته‌اند. در حال حاضر در بریتانیا، رانندگان حرفه‌ای موظفند دفترچه کار و استراحت را که پلیس در صورت تصادف در نظر می‌گیرد، پُر کنند. با این حال، اثبات اینکه تصادف در نتیجه خستگی راننده بوده، چالش برانگیز است و یک آزمایش خون می‌تواند بسیار مفید باشد. با این وجود، همه پژوهشگران با آن موافق نیستند، چراکه بر این عقیده هستند که تست گرانی است و بسیاری از عهده آن بر نمی‌آیند، بنابراین کارشناسان توصیه می‌کنند به جای جریمه رانندگان پس از وارد شدن خسارت، کار بیشتری برای رفع خستگی از طریق بهبود برنامه کاری و کاهش ساعات کاری طولانی برای افراد انجام شود.