محمد مروتی پژوهشگر پسادکترای اقتصاد در دانشگاه استنفورد آمریکا با تحلیل بازار نفت در ماههای آینده میگوید: قیمت نفت تا مدتها به رقمهای بالای ۷۰ تا ۸۰ دلار نخواهد رسید. این دانشآموخته اقتصاد از دانشگاه تگزاس آستین که تز دکترای خود را نیز با موضوع بازارهای نفت، سرمایهگذاری نفت و نقش گاز طبیعی در تولید آمریکا پشت سر گذاشته است با تشریح نقش عربستان در بازار نفت تأکید میکند: انگیزههای اقتصادی اعراب از کاهش مقطعی قیمت نفت میتواند قویتر از انگیزههای سیاسی آنها باشد. او با اشاره به جزییات اقتصادی استخراج نفت تأکید میکند: عربستان میتواند با تحمل مقطعی ضرر نفتی، تولید نامتعارف و غیراقتصادی نفت آمریکا را به بازار بکشاند و پس از پایان این ظرفیت بر بازار جهان حاکم شود.
محمد مروتی معتقد است قیمت بالای 100 دلاری نفت تنها در 3-4سال اخیر اتفاق افتاده است و تا پیش از سال 2005 نرخ نفت عموما کمتر از 50 دلار بوده است. به عبارت دیگر، بررسی تاریخ نفت نشان میدهد قیمتهای بالا استثنای چند سال اخیر بودهاند و قاعده بلندمدت بازار نفت همان قیمتهای حدود 60-70 دلار و حتی کمتر است.
به گفته این کارشناس، بالا بودن قیمت نفت برای چند سال متوالی باعث ایجاد مکانیزمهایی شده است که پس از چند سال کاهش قیمت نفت را به دنبال داشته است. خلاصه این مکانیزمها را میتوان اینگونه تعریف کرد که در اثر قیمتهای بالا در چند سال اخیر از طرفی عرضه زیاد شده و از سوی دیگر تقاضا کم شده و برآیند این دو باعث افت قیمت شده است. علاوه بر این سرعت شدید کاهش قیمت نفت ناشی از همزمانی سیل عرضه نفت با کاهش رشد اقتصادی در چین و ژاپن و اروپاست که باعث کاهش شدیدتر تقاضا شده است.
او همچنین تأکید میکند: فرآیند عرضه و تقاضا در کوتاهمدت روی قیمت نفت تأثیرگذار نیست. زیرا عرضه مستلزم سرمایهگذاریهای سنگین و طولانیمدت است و تغییرات تقاضا نیز مستلزم تغییرات تکنولوژی مصرف است که هر دو اینها در طی چند سال محقق میشوند.
دانشآموخته اقتصاد دانشگاه تگزاس آستین با اشاره به هزینههای استخراج نفت از چاههای کمصرفهتر میگوید: پیش از سال 2005 قیمت نفت زیر 50 دلار بود و استخراج بسیاری از این میادین نفتی به صرفه نبود چون مثلا استخراج از آنها 60 دلار در هر بشکه هزینه داشت. وقتی قیمت هر بشکه نفت به 100 دلار میرسد آن چاههای متروکه هم دوباره مورد توجه قرار میگیرند و وارد عرصه تولید میشوند. به همین ترتیب مناطق صعبالعبور و سخت مثل مناطق عمیق اقیانوس و قطب شمال هم به صرفه میشوند.
مروتی ادامه میدهد: اتفاق جالب دیگری که عمدتا در 10سال اخیر رخ داده است توجه به همین منابع نامتعارف و سرمایهگذاری علمی و تحقیقاتی درباره شیوه استخراج از این چاههاست که تا حدود 10سال پیش با وجود نفت زیر 50 دلار بود به صرفه نبودند. با افزایش قیمت نفت این شیوههای استخراج از منابع نامتعارف هم از لحاظ تحقیقاتی و هم از لحاظ مهارتهای اجرایی توسعه زیادی یافت و حجم تولید نفت از مخازن نامتعارف افزایش چشمگیری داشته است چنانکه تولید نفت در آمریکا از کمتر از 7میلیون بشکه در روز در 5سال پیش به بیش از 10میلیون بشکه در امروز رسیده است یعنی افزایش تولید نفت در آمریکا در این مدت تقریبا به اندازه تولید نفت ایران در شرایط فعلی بوده است!
این کارشناس با اشاره به مبحث تقاضای نفت تأکید میکند: تداوم قیمت بالای نفت باعث میشود مصرفکنندگان به فکر تغییر تکنولوژی مصرف خود بیفتند بنابراین تقاضا برای نفت در طول زمان کاهش پیدا میکند. مثلا مصرف نفت در آمریکا در سال 1980 میلادی با سال 1995 میلادی تقریبا برابر بود این در شرایطی است که در طول این سالها با اقتصاد، جمعیت بزرگتر از قبل شده بود. برای همین است که وقتی چند سال قیمت نفت بالا باشد هم مصرف نفت کم میشود و هم سیل تولید نفت به بازار وارد میشود. همین اتفاق به همراه کاهش رشد اقتصادی در چین و ژاپن و اروپا باعث افت شدید قیمت شده است.
این کارشناس درباره نقش عربستان در بازار نفت توضیح میدهد: برخلاف تصورات رایج درواقع عربستان تولید خود را زیاد نکرده بلکه کاری که عربستان کرده این است که تولید را کاهش نداده است. براساس گزارش ماهانه اوپک، تولید نفت عربستان تقریبا ثابت بوده است و حتی در سه ماهه منتهی به دی ماه بهطور متوسط 140هزار بشکه کمتر از میزان مشابه در سه ماهه منتهی به مهرماه است. درواقع عربستان میتوانست با کاهش تولید خود قیمت نفت را بالا نگه دارد ولی تصمیم گرفت به تولید خود در سطح سال گذشته ادامه دهد و درواقع سیل نفت نامتعارف از آمریکا و کانادا و سایر نقاط دنیاست که عرضه را بیشتر کرده است.
او همچنین ادامه میدهد: نمیتوان به صورت قاطعانه گفت عربستان توطئه کرده است یا نه؟ ولی نباید از یاد برد که آن چیزی که قیمت را در بازار تعیین میکند میزان کل عرضه و کل تقاضا به همراه باورها و برداشتهای دو طرف در مورد آینده بازار است. ممکن است عربستان با انگیزههای سیاسی و بهخصوص در شرایط فعلی که ایران و روسیه در شرایط تحریم هستند سعی کرده که از قدرت بازار خود حداکثر استفاده را بکند و به قیمتها اجازه بدهد تا حد امکان پایین بروند ولی این کار عربستان از لحاظ منطق اقتصادی هم کار غیرعاقلانهای نیست.