دانشمندان سیستم هوش مصنوعی جدیدی را توسعه داده‌اند که می‌تواند به‌شکلی غیرتهاجمی فعالیت‌های مغزی را به‌صورت رشته‌ای از کلمات ترجمه کند. این سیستم که در دسته «رمزگشاهای معنایی» قرار دارد، می‌تواند به کمک افرادی بیاید که قابلیت تکلم خود را از دست داده‌اند.
پژوهشگران دانشگاه تگزاس در آستین سیستمی ساخته‌اند که از یک مدل ترنسفورمر شبیه به ChatGPT یا بارد گوگل استفاده می‌کند. این سیستم در آزمایش‌ها از طریق گوش دادن افراد به ساعت‌ها محتوای پادکست صوتی در داخل اسکنر fMRI آموزش داده شده است. محققان می‌گویند از این دستگاه برای اندازه‌گیری فعالیت‌های مغزی استفاده می‌شود تا نیازی به روش‌های تهاجمی ازجمله جراحی و ایمپلنت وجود نداشته باشد.
زمانی که هوش مصنوعی آموزش داده شد، سیستم می‌تواند هنگامی که فرد مشغول گوش دادن است یا روایت یک داستان جدید را تصور می‌کند، رشته‌ای از کلمات را تولید کند. البته این متن دقیقاً معادل تفکرات فرد نیست. محققان می‌گویند این سیستم را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌اند که بتواند تفکرات و ایده‌های کلی را به‌دست بیاورد.
در بیانیه‌ای که محققان منتشر کرده‌اند، اعلام شده است -برای مثال- اگر فرد جمله «هنوز گواهینامه نگرفته‌ام» را بشنود، این سیستم افکار او را به این صورت ترجمه می‌کند: «او هنوز حتی یادگیری رانندگی را شروع نکرده است.» در یک نمونه دیگر جمله «نمی‌دانستم جیغ بکشم، گریه کنم یا فرار کنم. درعوض گفتم: تنهایم بگذار!» به‌صورت «شروع به جیغ‌کشیدن و گریه کردم و بعد او گفت: بهت گفتم تنهایم بگذار.» ترجمه شد.
الکساندر هوت، از محققان ارشد این مطالعه می‌گوید: «این دستاورد برای یک روش غیرتهاجمی، در مقایسه با اقداماتی که پیش‌تر انجام گرفته بود و صرفاً می‌توانست تک‌کلمات یا جمله‌های کوتاه را به‌دست بیاورد، یک گام روبه‌جلوی واقعی است. ما از این مدل می‌خواهیم در دوره‌های زمانی طولانی از زبان پیوسته با ایده‌های پیچیده رمزگشایی کند.» در این آزمایش‌ها همچنین ویدیوهایی بدون صدا به شرکت‌کنندگان نشان داده شد و این سیستم توانست به‌طور دقیق برخی از اتفاقات ویدیو را توصیف کند.
این هوش مصنوعی هنوز نمی‌تواند خارج از محیط آزمایشگاه استفاده شود، چرا که به اسکنر fMRI نیاز دارد. اما دانشمندان در حال بررسی استفاده از اسکنرهای کوچک‌تر مثل fNIRS هستند و امیدوارند که با پیشرفت فناوری امکان تصویرسازی سریع و قابل‌حمل از مغز فراهم شود. نتایج این پژوهش در مجله Nature Neuroscience منتشر شده است.