[شهروند] بعد از دهه شصت و با عبور از دوره جنگ، به تدریج تألیفاتی در حوزه «دفاع مقدس» تولید شد؛ هرچند همچنان زمان لازم بود تا گنجینه‌هایی ناب از خاطرات این دوره یافت شود. به‌عنوان مثال، می‌شود به رشته کتاب‌هایی تحت عنوان خاطرات شفاهی اشاره کرد که بعضی از آنها قابل تأمل و خواندنی هستند. اما برای فعالیت در عرصه ادبیات داستانی، زمانی بیشتر لازم بود. به هر حال روند دراماتیزه کردن خاطرات جنگ، سهل و ساده نبود. در واقع منابع چه به لحاظ متنی، چه شفاهی فراوان بودند، اما داستانی کردن آنها، زمانی طولانی‌تر طلب می‌کرد. به همین دلیل بود که از اواسط دهه هفتاد این روند شروع شد و در دهه هشتاد آثار بیشتری عرضه شد. حالا هم اوضاع به شکلی است که اگر نگاهی به فهرست رمان‌ها و داستان‌های کوتاه در زمینه دفاع مقدس بیندازید، انبوهی از آثار در این زمینه وجود دارد. هرچند مشکل اصلی اینجاست که بعضی از نویسندگان این آثار، به دلایل مختلف نتوانستند از پس این مهم برآیند. آشنایی با عناصر داستان‌نویسی، پیشینه داستان‌نویسی، اطلاعات کافی در حوزه ادبیات جهان و.... از دلایل این اتفاق هستند. در کنار اینها اما رمان‌ها و مجموعه‌داستان‌هایی هم به بازار کتاب آمدند که همچنان قابل ارجاع، خواندنی و قابل دفاع هستند. در این گزارش تلاش کرده‌ایم مروری کوتاه به این نوع آثار داشته باشیم. هرچند فهرست چنین آثاری قطعا بیش از آن است که در این گزارش به آنها پرداخته‌ایم، اما طبیعتا تمام کتاب‌ها در دسترس نبوده‌اند و مطالعه کلیه آنها هم مقدور نبوده است. با این حال، 5 رمانی که درباره‌شان گفته شده، همگی جزو برندگان جوایز مختلف در کشور بوده‌اند و مخاطبان هم به آنها اقبال نشان داده‌اند.
شطرنج با ماشین قیامت
نوشته حبیب احمدزاده
ماجرای انتشار رمان «شطرنج...» عجیب است. «شطرنج...» بیش از یك دهه در كشوی نویسنده ماند و بعد به چاپ رسید. پیش از این رمان، نویسنده مجموعه داستانی با عنوان «قصه‌ها‌ی شهر جنگی» نیز منتشر كرده بود كه مجموعه‌ای قابل تأمل و موفق است. بدین‌ترتیب «حبیب احمدزاده» پس از یك دهه كتابش را چاپ کرد و از جانب مخاطبان و محافل منتقدان و برگزاركنندگان جوایز ادبی با اقبال مواجه شد. ماجرای رمان برمی‌گردد به حصر آبادان و روایت سه روزِ این رویداد تاریخی خطیر. شخصیت اصلی، نوجوانی است ۱۷ساله كه مأمور انجام عملیاتی عجیب می‌شود. او باید طی عملیات، یكی از رادارهای عراقی موسوم به «سامبلین» را گمراه کند؛ راداری که آن را «ماشین قیامت‌ساز» می‌نامند و مجهز به تكنولوژی فوق‌العاده خطرناكی است. نویسنده در این رمان، لحظه‌ای از جذابیت‌های روایی غافل نبوده است و توانسته به اثری خواندنی و در عین حال عمیق دست پیدا كند. «شطرنج...» در سال 1385 برنده جایزه ادبی اصفهان شد و در كتاب سال دفاع مقدسِ همان سال مورد تقدیر قرار گرفت. این رمان نامزد كتاب سال انجمن نویسندگان و منتقدان مطبوعات، نامزد قلم زرین و كتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز بود. این كتاب توسط «پال اسپراگمن» به انگلیسی ترجمه شد و در آمریكا به چاپ رسید.
سفر به گرای 270 درجه
نوشته احمد دهقان
راوی رمان، رزمنده جوانی است به نام «ناصر». او امتحانات و درس و مشق را رها می‌كند و به همراه دوستش علی، راهی منطقه جنگی جنوب می‌شود. ناصر در آنجا در عملیاتی مهم شركت می‌كند و حین عملیات بسیاری از دوستان و هم‌رزمانش را از دست می‌دهد. بدین‌ترتیب یاران و همراهان ناصر به شهادت می‌رسند و سرآخر خودش نیز مجروح و به پشت خط منتقل می‌شود. «احمد دهقان» با «سفر به...» در شمایل نویسنده‌ای حرفه‌ای ظاهر شد و نظر بسیاری از مخاطبان و منتقدان را به اثرش معطوف كرد. جایزه بیست‌سال داستان‌نویسی، جایزه چهارمین دوره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس و جایزه بیست‌سال ادبیات پایداری در كارنامه این اثر ثبت است. «سفر به...» نیز از كتاب‌هایی است كه توسط «پال اسپراکمن» (نایب‌رئیس مرکز مطالعات دانشگاهی خاورمیانه در دانشگاه راتجرز آمریکا) به انگلیسی ترجمه شده و در آمریكا به چاپ رسیده است.
ارمیا
نوشته رضا امیرخانی
«ارمیا» نخستین کتاب «رضا امیرخانی» است كه در سال 1372 به چاپ رسید. عنوان این رمان، نام شخصیت اصلی آن است؛ پسری که سال‌های پایانی جنگ ایران و عراق را در جبهه گذرانده و پس از قبول قطعنامه به تهران بازمی‌گردد تا زندگی را ادامه دهد. شرایط زندگی پس از جنگ تغییرات فراوانی كرده و این مساله بر ارمیا گران می‌آید. به همین دلیل تصمیم می‌گیرد از تهران به شمال کشور سفر کند به این امید كه بتواند در تنهایی با این تغییرات كنار بیاید. «رضا امیرخانی» با نوشتن این رمان مخاطبان فراوانی برای خود دست و پا كرد. او نویسنده‌ای حرفه‌ای است كه آثار فراوانی به چاپ رسانده و همگی این آثار نیز حكایت از همین حرفه‌ای‌گری دارند. از جمله آثارش میتوان به «ناصر ارمنی»، «نَشت نِشا»، «جانستان كابلستان»، «بی‌وَتَن»، «داستان سیستان» و... اشاره كرد. این کتاب جوایز بسیاری از آن خود کرد؛ تقدیر ویژه دومین دوره کتاب سال دفاع مقدس، تقدیر در نخستین دوره جشنواره فرهنگی ـ هنری مهر، جایزه برتر بیست‌سال داستان‌نویسی ادبیات دفاع مقدس و.... «ارمیا» همچنان یكی از پرفروش‌ترین کتاب‌های انتشارات سوره مهر است.
دیگر اسمت را عوض نكن
نوشته مجید قیصری
«سه دختر...» نخستین كتاب «مجید قیصری» است. او با این مجموعه‌داستان به مخاطبان ادبیات داستانی معرفی شد و پس از آن آثار فراوانی به چاپ رساند كه از جمله آنها میتوان به «باغ تلو»، «گوساله سرگردان»، «شَمّاسِ شامی»، «زیرخاكی» و «دیگر اسمت را عوض نكن» و... اشاره كرد. «دیگر اسمت را عوض نكن» یكی از رمان‌های تِكنیكال در این حوزه به شمار می‌آید. «مجید قیصری» با مهارت فراوان رمانی خلق می‌كند كه لحظه‌ای نمی‌توان آن را زمین گذاشت. ماجرا از این قرار است كه جنگ به پایان رسیده و دو نفر (ایرانی و عراقی)، در دو سوی مرز مشغول نامه‌نویسی هستند. رمان به شكل نامه‌نگاری پیش می‌رود و صحبت از اتفاقاتی عجیب به میان می‌آید. از دیگر آثار مهم «مجید قیصری» میتوان به داستان بلند «جنگی بود، جنگی نبود» اشاره كرد كه اثری خوش‌خوان به شمار می‌آید. این داستان در مجموعه «سه دختر گلفروش» به چاپ رسیده است. قیصری دارنده نشان درجه یک هنری است و تعدادی از آثارش به زبان‌های مختلف ترجمه و راهی بازار بین‌المللی کتاب شده است. همواره در کنار نویسندگی، به کار آموزش داستان‌نویسی هم علاقه داشته و «یک‌شنبه‌های داستان» نام کارگاه‌های داستان او در مؤسسه شهرستان ادب است که سال‌هاست برگزار می‌شود و نویسندگان جوان بسیاری در آن شرکت می‌کنند. اگرچه قیصری بیشتر آثارش را در ژانر جنگ خلق کرده است اما آثار او خارج از این موضوع نیز توجه منتقدان و مخاطبانش را جلب کرده است، مثل مجموعه‌داستان «جشن همگانی» و یا رمان تحسین‌شده «سه‌کاهن».
سورانِ سرد
نوشته جواد افهمی
«سوران سرد» نوشته «جواد افهمی» از جمله كتاب‌هایی است كه بعد از انتشار، توجه مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کرد. افهمی پیش از این رمان، مجموعه‌داستانی با عنوان «تاكسی سمند» به چاپ رساند و «سوران سرد» دومین كتاب اوست. رمان «سوران سرد» درباره عده‌ای سرباز است كه در منطقه غرب كشور در دو پایگاه در حال خدمت هستند. كل منطقه و این دو پایگاه در معرض خطر سقوط هستند و در همین حال یكی از دو پایگاه سقوط می‌كند و در پایگاه دیگر هم یك جاسوس پیدا می‌شود كه شروع به جاسوسی برای شبكه ضد انقلاب و گروه کومله می‌كند و.... او در این رمانِ ماجرامحور به دنبال ایجاد جذابیت‌های روایی، به همراه خلق ارزش‌های ادبی است كه تا حدودی به موفقیت هم دست پیدا كرده است.