[ نیما شکیبا] ر سال‌های گذشته اهالی فوتبال آنقدر از نقش تعیین‌کننده واسطه‌ها در این رشته ورزشی صحبت کردند که حتی دید عموم جامعه به این افراد در فضای فوتبال منفی شده است. واقعیت این است که در فوتبال روز دنیا داشتن مدیر برنامه امری طبیعی برای هر فوتبالیست یا مربی‌ای است و دیگر کمتر فوتبالیستی را در سراسر جهان پیدا می‌کنید که بدون هماهنگی با مدیر برنامه (ایجنت) خود کاری انجام دهد. اتفاقی که در عصر تکنولوژی موضوعی کاملا بدیهی است. در گذشته خیلی‌ها حرف از دلالی در فوتبال می‌زدند، اما چند سالی است که فسادها در کنار جابه‌جایی بازیکن به کمترین حد خود رسیده و اگرچه هنوز هم هستند افرادی که بازیکنان ضعیف را با دریافت مبالغی جابه‌جا می‌کنند، اما می‌توان گفت این روزها مدیر برنامه‌ها به جای تمرکز روی عقد قرارداد بازیکنان ضعیف با باشگاه‌ها، به دنبال پیدا کردن استعدادهای خوب و سرمایه‌گذاری بلندمدت روی آنها هستند. در این گزارش به چگونگی فعالیت مدیر برنامه‌ها در فوتبال ایران در عصر جاری پرداخته شده است:
وقتی دلال‌ها، ایجنت شدند!
تا چند سال قبل ایجنت یا مدیر برنامه فقط به کسانی گفته می‌شد که از فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) مدرک رسمی دریافت کرده باشند. در آن مقطع تعداد بسیار اندکی از افراد ایرانی لایسنس آن را از فیفا دریافت کرده بودند و همین امر شبکه‌های دلالی را زیاد کرده بود. آن زمان چند برابر مدیر برنامه‌ها که به طور رسمی در نقل و انتقالات فعال بودند، افراد فعال در فوتبال بدون داشتن مدرک واسطه‌گری کار می‌کردند و بیشتر این مسأله جنبه رفاقتی داشت. مثلا یک خبرنگار ورزشی یا مربی در ازای بردن بازیکن به یک تیم مبلغی را از او دریافت می‌کرد.
در سال 94 فدراسیون جهانی فوتبال برای کوتاه‌کردن نقش واسطه‌های بدون مدرک، اعطای مجوز واسطه‌گری را به فدراسیون‌های عضو خود سپرد. به این شکل که از آن زمان هر دو سال یک‌بار کمیته آموزش فدراسیون فوتبال کشورهای مختلف دوره واسطه‌گری را برگزار می‌کند و مدرک رسمی به افراد می‌دهد. با برگزاری این دوره‌ها حالا همه واسطه‌های قانونی فوتبال ایران مشخص هستند و آنها به واسطه قراردادهایی که با بازیکنان امضا می‌کنند، حتی می‌توانند به ارکان قضایی نیز شکایت ببرند و برای دریافت حق قانونی خود اقدام کنند. احکام زیادی را از کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال در چند سال گذشته شاهد بودیم که طبق آن بازیکن به مدیر برنامه بدهکار شده و تا زمان عدم‌پرداخت 10درصد حق انتقال به مدیر برنامه، نتوانسته برای تیمش به میدان برود.
قراردادهای رسمی با بازیکنان فوتبال
امروزه بازیکنان فوتبال اکثرا به این نتیجه رسیده‌اند که برای پیشبرد مسائل کاری خود باید مدیر برنامه داشته باشند. کم نبودند فوتبالیست‌هایی که بدون مدیر برنامه رسمی پای قرارداد با باشگاه نشستند و به‌خاطر کم‌رو بودن یا مسائلی از این دست، مبلغ اندکی در قراردادشان ذکر شد و زیاد هم هستند بازیکنان یا مربیانی که از نظر فنی در سطح معمولی هستند، اما با دادن 10درصد از قرارداد خود توانستند به پول‌های خوبی در فوتبال برسند. از این‌رو بازیکنان قراردادهای رسمی و دوساله‌ای با مدیران برنامه یا ایجنت‌ها امضا می‌کنند و در این مدت مدیر برنامه باید تمام مسائل اداری بازیکن را پیگیری کند و بازیکن هم متعهد می‌شود که 10درصد از مبلغ قرارداد خود در طی این دو سال را به مدیر برنامه پرداخت کند.
شبکه‌سازی برای درآمد بیشتر
این روزها در فوتبال ایران شاهد تشکیل شبکه‌های ایجنتی هستیم. این شبکه‌ها چه کاری می‌کنند؟ با توجه به افزایش تعداد ایجنت‌های رسمی و قانونی در فضای فوتبال ایران، برخی مدیران برنامه شرکت‌هایی را به ثبت رساندند و در گروه‌های دو یا سه نفره فعالیت می‌کنند. به این صورت که این مدیران برنامه برای جلب نظر بازیکنان تلاش می‌کنند، اما قرارداد دو ساله با بازیکن را دیگر شخصا امضا نمی‌کنند و بازیکن با شرکت مذکور قرارداد می‌بندد. از این‌رو بازیکن همان مبلغ 10درصد را به شرکت ایجنتی پرداخت می‌کند، اما ایجنت‌های رسمی عضو شرکت همه مبالغ را بین همدیگر تقسیم می‌کنند. این کار، گستردگی کار شرکت را بالاتر می‌برد و اعتبار آن را ارتقا می‌دهد، از طرفی هم سود بیشتری را به ایجنت‌های عضو آن شرکت می‌رساند. کارهای بازیکن نیز با توجه به اینکه با یک شخص قرارداد ندارد، بهتر و سریع‌تر پیش می‌رود.
استخدام مربی توسط مدیران برنامه!
اخیرا موضوعی که توسط برخی واسطه‌ها باب شده، به استخدام برخی مربیان به‌خصوص در رده‌های پایه برمی‌گردد. برخی واسطه‌ها با مربیان موفق شاغل در تیم‌های پایه قرارداد امضا می‌کنند و به آنها به‌صورت ماهیانه حقوق می‌دهند تا بازیکنان شاخص و بااستعداد را به آنها معرفی کنند. بازیکنانی که از دوران نوجوانی مشخص است آینده‌ای درخشان دارند توسط برخی مربیان پایه به مدیر برنامه معرفی می‌شوند و ضمن امضای قرارداد برای رسیدن به رده‌های بالا به تیم‌های بزرگ‌تر معرفی می‌شوند. این اقدام اگرچه چندان قابل توجیه نباشد، اما در حال انجام از سوی برخی ایجنت‌هاست و کسی هم نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد.
ایجنت‌ها درآمد جانبی هم دارند
در فضای فوتبال مدتی است قرارداد میان واسطه‌ها با باشگاه‌ها نیز عرف شده است و این اتفاق بیشتر برای بازیکنان سطح بالا رخ می‌دهد. بازیکنانی که ستاره می‌شوند و مشتریان زیادی را به خود می‌بینند، برای عقد قرارداد با یک باشگاه، مدیر برنامه خود را مورد مشورت قرار می‌دهند، از این‌رو باشگاه‌ها برای آنکه در نقل و انتقالات برد کنند و بازیکن خوب را به خدمت بگیرند، مجبور هستند با مدیر برنامه‌های او ارتباط بگیرند. کم نیستند باشگاه‌هایی که برای جذب یک بازیکن علاوه بر قرارداد رسمی با بازیکن، قراردادی جداگانه با مدیر برنامه‌های او امضا می‌کنند و مبلغی را به ایجنت می‌پردازند تا آن بازیکن به باشگاه مذکور برود و قید تیم‌های دیگر را بزند.
نمونه این اتفاق را چند شب قبل علی فتح‌الله‌زاده در برنامه تلویزیونی فوتبال برتر اعلام کرد. مدیرعامل استقلال گفت که کوین یامگا، بازیکن فرانسوی استقلال، قراردادی 300هزار دلاری امضا کرده و مدیر برنامه‌های او نیز با باشگاه استقلال 240هزار دلار قرارداد جداگانه دارد.
این مسأله نمونه‌های ایرانی نیز دارد. مثلا نیم‌فصل پارسال لیگ برتر یک مدیر برنامه برای انتقال بازیکنی از تیم معمولی به تیم متمول رقمی هنگفت به جیب زد. بازیکن تحت قرارداد باشگاه معمولی، مورد نظر چند باشگاه مطرح لیگ برتری بود و یکی از این باشگاه‌های متمول با مدیر برنامه قرارداد بست که در ازای آوردن این بازیکن به آن تیم مبلغی حدود یک‌میلیارد و 200میلیون تومان به ایجنت پرداخت کند. از سوی دیگر باشگاه مقصد مبلغ 6میلیارد تومان بابت پول رضایتنامه به باشگاه مبدا پرداخت می‌کرد که مدیر برنامه از باشگاه مبدا نیز خواست 10درصد(600میلیون تومان) از این مبلغ را خودش بردارد. این جدا از 10درصد از مبلغ قرارداد بازیکن با باشگاه جدیدش بود که به مدیر برنامه می‌رسید.
مدیر برنامه‌ها از فوتبالیست‌ها پولدارترند!
در سال‌های اخیر همواره نسبت به قراردادهای هنگفت و میلیاردی فوتبالیست‌ها واکنش‌های زیادی مطرح شده است. اینکه بازیکنان فوتبال قراردادهای عجیب‌وغریب می‌بندند و پول‌های دولتی را به شکلی ناعادلانه به آنها پرداخت می‌کنند. درباره ایجنت‌ها اگرچه همواره از شرایط مالی خوب آنها صحبت شده، اما به این مسأله توجه نمی‌شود که در شرایط کنونی مدیران برنامه اگر بیشتر از فوتبالیست‌ها درآمد نداشته باشند، مبلغ دریافتی‌شان در طول سال کمتر نیست، چراکه مدیران برنامه با بازیکنان و مربیان پرتعداد قرارداد می‌بندند و 10درصد از مبلغ هرکدام از این قراردادها برای آنهاست. این جدا از قرارداد با باشگاه‌ها، توافقات با بازیکن یا مربی و... است.
ایجنت‌ها کار غیرقانونی نمی‌کنند
اگرچه دید جامعه نسبت به مدیران برنامه در فوتبال به واسطه فعالیت‌های سال‌های قبل چندان مثبت نیست و خیلی‌ها همین حالا نیز آنها را با واژه «دلال» خطاب می‌کنند، اما واقعیت این است که مدیران برنامه کار غیرقانونی، غیرشرعی و غیرعرف انجام نمی‌دهند. آنها به واسطه مدرکی که گرفته‌اند یا روابطی که دارند یا دیدشان نسبت به فوتبال، حق مشاوره یا به نوعی وکالت از فوتبالیست‌ها و مربیان دریافت می‌کنند. در همه جای دنیا و کشورهای توسعه‌یافته فوتبال هم این موضوع قابل توجیه است، البته که اگر تخلفاتی خارج از تعهدات خود انجام بدهند، بی‌شک می‌توانند مورد توضیح و مجازات هم قرار بگیرند.
فوتبالیست‌هایی که ایجنت می‌شوند
معمولا فوتبالیست‌ها بعد از خداحافظی از فوتبال و آویختن استوک‌های خود رو به مربیگری می‌آورند یا وارد فضاهای مدیریتی می‌شوند. اما چند سالی است شاهد آن هستیم که فوتبالیست‌های پا به سن گذاشته به جای حضور در کلاس‌های مربیگری فوتبال به کلاس‌های واسطه‌گری می‌روند تا مدرک رسمی فیفا برای مدیران برنامه را دریافت کنند. درآمد خوب واسطه‌گری اصلی‌ترین عاملی است که فوتبالیست‌های سابق را به این سمت سوق می‌دهد. در دنیا هم این موضوع اتفاق می‌افتد. برخی ستاره‌های بزرگ فوتبال مثل دیدیه دروگبا ستاره ساحل عاجی سابق چلسی، متئو فلامینی بازیکن سابق آرسنال، جالیانو برتولوچی بازیکن سابق برزیل و ... از جمله افرادی هستند که بعد از پایان فوتبال رو به ایجنتی آوردند و در این عرصه موفق بودند.