| شمیم جباری | روانشناس |
برگزاری مسابقاتی همانند صلح و دوستی که توسط سازمان هلال‌احمر برگزار شد، تاثیرگذار است، به‌خصوص در مقطع سنی کودک و نوجوان غیر از ایجاد انگیزه برای آنها و شرکت در یک مسابقه و رقابت برای برنده‌شدن، به نوعی دادن خط فکری و ایجاد دغدغه نسبت به محیط و اتفاقات اطراف است که به‌طور غیرمستقیم به آنها القا می‌شود.
از طرفی دادن چنین ایده‌های انسانی مثل صلح، محبت، کمک‌کردن و... بدون تردید در ذهن کودکان حک می‌شود و چون هنر و در این‌جا نقاشی کردن که بیشتر منظور ما است درحقیقت کاری حسی است که چه در ابتدای کارهای کودکانه و چه در کارهای حرفه‌ای از درون هنرمند می‌جوشد، مطمئنا در ناخودآگاه فرد تأثیر مثبت به‌جا می‌گذارد و نسبت به این مفاهیم حساس‌تر خواهد بود، از این‌جاست که اهمیت انتخاب موضوع و از طرفی کمبود اتاق‌های‌فکر مخصوص هنر کودکان در آموزش و پرورش یا مراکزی که می‌توانند در این زمینه فعالیت داشته باشند به‌خوبی حس می‌شود.
داشتن چنین برنامه‌ریزی‌هایی در درازمدت تأثیر غیرقابل باور خواهد داشت چراکه کودکان و والدین آنها که گاهی در مناطق دورافتاده و به‌دور از مراکز و شرایط رفاهی و آموزشی هستند که البته در مواردی در همین مسابقه و جشن هلال‌احمر دیده و از آنان تقدیر شد، حتما چشم به‌راه دادن برنامه و ارایه راهکار‌هایی توسط مسئولان هستند.
شخصا هیچ‌گاه کودکی که در یک روستا اطراف کرمان زندگی می‌کند و با پشتکار در این مسابقه شرکت کرد و برنده شد را فراموش نمی‌کنم و از این دست زیاد داریم.
دنیای کودکان ما با برنامه‌ریزی‌های تخصصی و مفید توسط افراد آگاه می‌تواند به دنیایی پر از بالندگی و موفقیت و نوعدوستی تبدیل شود زیرا آینده در دست آنان خواهد بود و قدمی که هلال‌احمر در این جهت برداشت، به نظرم بسیار مفید و آگاهانه بود، امیدوارم چنین تصمیمات مثبتی توسط سایر ارگان‌ها و مراکزی که به‌نوعی در تربیت حس نوعدوستی، قانونمندی و... که مختص همه ابنای بشر هست صورت بگیرد و ما شاهد محیطی پر از شادی و سرزندگی برای خودمان و کودکان و نوجوانانمان باشیم.
شاهد این موضوع، جشن پر آب و رنگ و شادمانه‌ای بود که توسط دوستان در هلال‌احمر تدارک دیده شد و ما کارشناسان که در این جشن حضور داشتیم، ساعاتی را با حس بسیار خوب و مثبت تجربه کردیم که اطرافمان پر بود از کودکانی که از سراسر ایران آمده بودند و قبلا نقاشی آنها را دیده بودیم و گاهی با بردن یک اسم خاص از این‌که برای انتخاب این نقاشی و در قضاوت با نقاشی دیگر دچار چالش و بحث شده بودیم و دیدن چهره این بچه‌ها تجربه بسیار خوب و ماندگاری را برای ما فراهم آورد که قطعا بابت آن از مسئولان هلال‌احمر کمال تشکر را داریم. با امید موفقیت و ادامه برنامه‌ریزی و خلاقیت برای ایشان.
شاید این مطلب یعنی تفهیم موضوعی خاص، به شکلی کمرنگ‌تر در مقطع سنی خردسال دیده شود، آن هم به دلیل کوتاه‌بودن تجربه زیسته و کم‌بودن دایره لغات و تصاویر، اما در هر حال حتما تاثیرگذار خواهد بود. چراکه خردسالان تصویر متفاوت‌تر و شخصی‌تری از محیط اطرافشان دارند و ما بارها هنگام توضیح‌دادن توسط آنها درباره مثلا موضوعی که نقاشی کرده‌اند شاهد این موضوع هستیم که تنها یک خط مارپیچ یا چند نقطه در ریتمی خاص و پشت‌سر هم برای آنها مفهومی خاص و داستانی پشت‌سر دارد.
در آموزش هنر به کودک و نوجوان جنبه خلاقیت در موضوع‌های دلخواه و آزاد مورد توجه هست اما دادن خط فکری و موضوعات مناسب هم اهمیت دارد.
در ابتدا که موضوع صلح و دوستی مطرح شد و هنوز تیزری برای برنامه تهیه نشده بود این مفاهیم در نقاشی‌های ارسالی حضور کمرنگ‌تری داشت.
برداشت ابتدایی بچه‌ها در ابتدا موضوعاتی بود که بیشتر جنبه‌شخصی داشت، مانند بازی‌کردن با دوستان، دادن وسیله یا اسباب‌بازی به همدیگر یا رفتن به پارک و دست یکدیگر را گرفتن و در برخی موارد هم دوستی با حیوانات. اما به‌تدریج که تیزر پخش و توضیحاتی داده شد و شاید بزرگترها توجه بیشتری نشان دادند و در کنار اینها تبلیغات محیطی در سطح شهر صورت گرفت، شاهد بودیم که موضوع نقاشی‌ها کم‌کم از دغدغه‌های‌شخصی فاصله گرفت و ایده‌هایی مثل کمک به بزرگترها مخصوصا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، بیماران، افراد کم‌توان و همچنین کمک به نابینایان برای عبور از خیابان و حتی در مراحل بعد کمک به آسیب‌دیدگان سیل و زلزله و آتش‌سوزی. در این خلال کم‌کم مشخصه‌هایی مانند آرم سازمان هلال‌احمر، آمبولانس و امدادگران هلال‌احمر هم به نقاشی‌ها اضافه شد، بچه‌ها به تدریج متوجه اهمیت کمک‌کردن و دید و بازدید از بیماران، اهدای خون و... شدند که بسیار با اهمیت و خوشحال‌کننده است.
متاسفانه در همان روزها شاهد جنگ در سوریه و غزه بودیم که کودکانمان در کنار خانواده در اخبار و گفت‌وگوها مشاهده می کردند و این موضوع هم در نقاشی‌ها انعکاس یافت. همچنین وقایع مذهبی ازجمله عاشورا یا کمک امامان به انسان‌ها و مهربانی‌شان با حیوانات هم مواردی بود که نمود آن در نقاشی‌ها چشمگیر بود. نقاشی‌ها اولا، با گروه سنی خردسال، کودک و نوجوان داوری شد که حتی گروه کودک 11-7 سال، به دو بخش کودک 9-7 و کودک 11-10 سال تقسیم شد که مقایسه نقاشی 7سال و 11سال در کنار هم انجام نشده و در حق کسی اجحاف و کم‌توجهی صورت نگیرد. البته داشتن خلاقیت و ایده بکر و جدید و نوع ارایه و استفاده از وسیله نقاشی هم مهم بود، همچنین قابل‌ذکر است که برای کارشناسان در داوری توجه به این موضوع که شرکت‌کنندگان از سراسر ایران و بعضا از مناطق دورافتاده و با سطح توانایی اقتصادی، فرهنگی و... متفاوت در این مسابقه شرکت خواهند کرد، هیچ‌گاه فراموش نشد و از موارد قابل‌توجه و تأکید بود.
نکته قابل‌توجه برای ما همان‌طور که قبلا ذکر کردم، این بود که موضوع‌ها در ابتدا برای بچه‌ها شخصی و محدود بود و به‌تدریج عمومی شد و همچنین برداشت بچه‌ها به‌خصوص در گروه سنی خردسال، از موضوع صلح و دوستی، در بیشتر موارد دوستی با حیوانات بود. به‌عنوان مثال، دوستی بین جوجه‌ها و پرنده‌ها یا حتی گل و درخت و آبیاری آنها. مفهوم صلح و دوستی و نوع نگاه مخاطبان خردسال با توجه به سن آنها و برداشت‌شان از این موضوع نتایج جالبی را باعث شده بود.
به دلیل این‌که مفهوم صلح و احساس دوستی یک موضوع جهانی و عالم‌گیر است و از طرفی یک نیاز و دغدغه جهانی که در ابتدا در سرشت هر انسانی به امانت گذاشته شده، بی‌تردید در تمام کشورها و بین همه مردم دنیا نمود می‌یابد. از این‌رو به نظر من ارایه و انعکاس آن به شکل نقاشی کودکان که بحث گفت‌وگوی ما است مرزبندی‌های جغرافیایی، ملیتی و اعتقادی را برنمی‌تابد کما این‌که ما نقاشی‌هایی داشتیم با موضوع گردهمایی آدم‌هایی با رنگ پوست، نژاد و ملیت‌های متفاوت که دست‌دردست هم دور کره زمین حلقه زده بودند.
بی‌تردید اگر شرایطی فراهم شود که کودکان فلسطینی، افغان، سوری یا دیگر کشورهایی که متاسفانه درگیر جنگ هستند هم بتوانند احساس خود را درمورد صلح، با یک نقاشی بیان کنند، نتایج کنجکاوی برانگیزی خواهد داشت و شخصا آرزو می‌کنم قرارگرفتن کودکان در شرایط تاسفبار جنگ و محرومیت، آنها را از دنیای زیبای کودکانه دور نکند.
قطعا در کار هنرمندان بزرگسال کشورهای مختلف و نوع ارایه آن، تفاوت‌هایی وجود دارد اما فکر می‌کنم در نقاشی کودکان با ملیت و مذاهب مختلف به‌رغم تفاوت در ابزار و سبک ارایه، مفهوم اصلی دوستی و محبت خیلی نزدیک و یکسان خواهد بود.
در پایان، به‌نظرم، دادن موضوعاتی برای مسابقه، یا حتی بدون رقابت به کودکان، سبب ایجاد انگیزه شده و در کنار آن به‌طور غیرمستقیم آموزش می‌بینند تا به محیط اطرافشان دقت بیشتری داشته باشند. مسئولان آگاه و متخصص می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و آگاهانه، کودکان و در آینده انسان‌هایی با دغدغه‌های مثبت و دارای فکر و اندیشه تحویل اجتماع بدهند.
با امید موفقیت برای تمامی کودکان دنیا