شهروند | بی‌تردید وزارت ارتباطات‌وفناوری اطلاعات یکی از کلیدی‌ترین وزارتخانه‌های کشور محسوب می‌شود و چگونگی برقراری ارتباط، سرعت وکیفیت آن ازجمله موضوعات ملموس هرروزه مردم به‌شمار می‌آید. چندی است که موضوع کیفیت و سرعت اینترنت هم مدنظر مردم واقع شده وگلایه‌هایی در این‌باره وجود دارد،اما برنامه وزارت ارتباطات‌وفناوری اطلاعات برای این مهم و توسعه‌بخشی به ظرفیت‌های موجود چیست و چگونه دنبال می‌شود. این پرسش در حالی مطرح است که یک سال از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد و طبیعتا مردم نیاز دارند، بدانند که این یک‌سال چگونه گذشت، چه برنامه‌ای اجرایی شده، چه برنامه‌ای در دست اقدام است و چشم‌انداز پیش رو چگونه است؟ شاید پاسخ‌های دکتر عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات‌وفناوری اطلاعات در این‌باره جنبه‌های مختلف کار را روشن کند؛ پاسخ‌هایی که گل آن اجرایی‌کردن پروژه فیبرنوری به عنوان برگ برنده دولت است.
در مورد برنامه‌های یک سال گذشته، اولویت‌های مدنظر و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی نظرتان را توضیح دهید.
ما وزارتخانه‌ای هستیم که از کف اقیانوس‌ها که فیبرهای نوری اینترنت را به کشور منتقل می‌کنند ماموریت داریم تا اعماق فضا و36 هزار کیلومتری که باید ماهواره ژئو را قرار بدهیم. طیف متنوعی از ماموریت‌ها را داریم. بر همین‌اساس موضوعات را اولویت‌بندی می‌کنم؛ در چند حوزه در یک سال اخیر برنامه‌های ویژه‌ای را دنبال کردیم. یکی از این برنامه‌ها توسعه‌ونوسازی زیرساخت ارتباطی کشور بوده که بخشی از آن همین پروژه فیبر نوری است. در حوزه فناوری اطلاعات، ما توسعه سرویس‌ها و خدمات مبتنی بر فناوری را به‌عنوان یک اولویت دنبال می‌کنیم که یکی از مهم‌ترین آنها بحث دولت هوشمند است و در این‌باره اتفاقات خیلی خوبی افتاده و در جریان است. موضوع اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یک راهبرد جدی در دولت دنبال شده؛در دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به این موضوع شده و به یک کارگروه، اختیارات ویژه داده شده تا تصمیمات جدی در این حوزه بگیرد. در حوزه فضایی اتفاقات خیلی خوبی افتاده و تا پایان سال، مردم خبرهای خوبی را خواهند شنید. همچنین در حوزه هوشمندسازی پست و موضوعات مرتبط دیگر در وزارت ارتباطات،اما درباره موضوعی که این روزها دغدغه مردم هم هست باید گفت الان زندگی مردم به بحث سرعت اینترنت و شبکه گره خورده است. الان زندگی مردم در حوزه آموزش، اقتصاد، فرهنگی، کسب‌وکار و حتی سرگرمی همه به اینترنت و شبکه گره خورده که ما در واقع اینترنت و شبکه‌های پرسرعت را یک حق برای مردم می‌دانیم. تمام تلاش وزارت ارتباطات این است که در این حوزه و دیگر حوزه‌ها یک شبکه پرسرعت، باکیفیت و امن را برای همه هموطنان عزیز فراهم کند.
خب، این نیازمند کار در بخش‌های مختلف است. من در برنامه‌های قبلی توضیح داده‌ام که در چندلایه شبکه ارتباطی کشور، کدام در اختیار بخش خصوصی و کدام در اختیار حاکمیت است و چه برنامه‌هایی دارند. مختصر بخواهم بگویم حداقل ما چهار لایه در شبکه ارتباطی کشور داریم.
یک لایه دسترسی است که در ارتباطات ثابت می‌شود از منزل شما تا مرکز مخابرات، در ارتباطات سیار می‌شود از گوشی شما تا «بی‌تی‌اس».یک بخش شبکه داخل شهر و داخل استان است که به آن لایه تجمیع گفته می‌شود. علاوه بر این، شبکه بین استانی است که شرکت زیرساخت، متولی آن است و در نهایت دروازه‌های اینترنت بین‌الملل که در اختیار شرکت ارتباطات زیرساخت است. ما در این چهار لایه، چه برای ارتباطات ثابت و چه برای ارتباطات سیار برنامه‌های متنوعی را پیش‌بینی کرده‌ایم که بتوانیم ظرفیت‌های کشور در این چهار لایه را توسعه داده و نوسازی کنیم تا در نهایت آن شبکه پرسرعت و باکیفیت اتفاق بیفتد. در بعضی از این لایه‌ها بیش از 10 سال هیچ نوسازی صورت نگرفته است، مخصوصا در لایه شبکه داخل شهرها و استان‌ها و لایه تجمیع که در اختیار شرکت مخابرات است به دلایل مختلف سرمایه لازم در اختیار شرکت مخابرات نبوده و بنا به هر دلیلی متناسب با نیاز کشور توسعه صورت نگرفته است. خب یک کار بزرگ در پیش داریم که اگر هرکدام از این لایه‌ها وظیفه خود را به درستی انجام ندهند آنجا گلوگاه و طبیعتا کار بیهوده می‌شود. برای همین در هر چهار حوزه برنامه‌های مفصلی را پیش‌بینی کرده‌ایم که بتوانیم در نهایت سرعت را در مشترک نهایی افزایش دهیم. در لایه دسترسی برای ارتباطات ثابت کار بزرگی را شروع کرده‌ایم و آن پروژه فیبر نوری منازل و کسب‌وکارهاست که موضوعی راهبردی بوده و حداقل برای سه دهه آینده کشور را بیمه خواهد کرد. این در حالی است که همه تست‌هایی که در دنیا انجام می‌شود، روی فیبر نوری است. اخیرا در ژاپن نیز سرعت‌های چند ترابیت بر ثانیه‌ای در بستر فیبر نوری تست شده بود. البته کسی تاکنون چنین سرعتی را تجربه نکرده است. خب این اتفاق نیازمند یک بسته اجرایی، عملیاتی و حمایتی بود که الحمدلله در دولت زیرساخت‌هایش فراهم شد، این بسته تدوین و منابع مالی لازم پیش‌بینی شد و کاری که از نگاه متخصصان، کار نشدی به نظر می‌رسید، رخ داد و اکنون همه اتفاق‌نظر دارند، کار شدنی است.
الان چند درصد اجرا شده است؟
الان در 10 استان کار را شروع و2 میلیون پوشش ایجاد کرده‌ایم.
میزان پیشرفت فیبر نوری چند درصد بوده؟
هدفگذاری ما این است که 20 میلیون پوشش ایجاد کنیم. بدین معنا که در محلات حضور داشته باشیم و اگر کسی تقاضا داشت طبق مصوبه الزام‌آور برای اپراتورها ظرف یک‌ماه اپراتور برایش فراهم کند. بر این اساس الزام کردیم تا 300 متری خانه‌ها و کسب‌وکارها فیبر را ببرند و فعال کنند. اکنون حدود 2میلیون پوشش در کشور ایجاد کرده‌ایم و انشاءالله تا پایان امسال 5 میلیون خواهد شد و این رقم تا سال آینده به 7 میلیون خواهد رسید. در ادامه تا سال 1403 برای 8 میلیون برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
در ارتباط با منابع مالی لازم هم باید گفت، سهم دولت پیش‌بینی و بسته تشویقی خوب برای اپراتورها منظور شده است. این تکلیف و کار ملی است. همه باید بیایند پای کار چراکه انجام آن کشور را برای سه دهه آینده بیمه می‌کند. الان شاهراه‌های جدید دیگر فقط اتوبان‌ها نیستند بلکه فیبرهای نوری هستند که اطلاعات را جابه‌جا می‌کنند. در این راستا فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها و همکاران دیگر باید پای کار بیایند تا این اتفاق بیفتد.
چگونه از دانش شرکت‌های دانش‌بنیان در طرح‌های وزارت ارتباطات بهره گرفته شده است؟
تلاش و برنامه‌مان این است؛ تمام کارهایی که در بخش فناوری ارتباطات انجام می‌شود و در دست اقدام است با استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی به ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود. الحمدلله ظرفیت‌های بسیار خوبی در رابطه با شرکت‌های دانش‌بنیان داریم. در این‌باره دو مثال می‌گویم، نخست همایش‌‌های مختلفی را به عنوان همایش ظرفیت برگزار می‌کنیم و ظرفیت‌های کشور را در همه موضوعات بررسی می‌کنیم. دوم به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کنیم تا محصولات موردنیاز توسعه را در داخل کشور تولید کنیم. اولویت‌های بومی‌سازی را مشخص کرده و در لیست وزارت صمت آورده‌ایم و حمایت‌های لازم را انجام می‌دهیم. اعتقاد داریم محصولات ایرانی در بازارهای جهانی می‌توانند عرضه شوند. به‌عنوان مثال برای توسعه 20 رابیت برثانیه شرکت ارتباطات زیرساخت که کاری بزرگ در سطح کشور انجام می‌شود، حتما از محصولات داخلی استفاده شود و یک اتفاق بزرگ رخ داد؛ تجهیزاتی که تولید و الان از کشورهای دیگر سفارش‌گذاری شده به‌ویژه در سفر اخیر به روسیه، روس‌ها ابراز تمایل کردند. انشاءالله هفته بعد اولین محموله از محصولات دانش‌بنیان ایرانی ازجمله سوییچ‌ها و منابع تغذیه‌ای و تعداد دیگری از محصولات انتهایی و تجهیزات فعال شبکه صادر می‌شود.
توسعه بازارهای صادراتی فناوری ارتباطات در چه مرحله‌ای است؟
یکی از محورهای اصلی که دنبال می‌کنیم توسعه تعاملات بین‌المللی با دو هدف است. یکی در مجامع بین‌المللی تصمیم‌گذاری برای اینترنت، حضور فعالی داشته باشیم و دوم برای محصولات ایرانی بازارسازی کنیم. اعتقاد دارم جوانان ما چیزی از جوانان کشورهای دیگر کم ندارند؛ اگر اعتماد و فضا را برایشان فراهم کنیم، حتما می‌توانند محصولات باکیفیتی تولید کنند که در کشورهای دیگر هم عرضه شود. مثال دیگری عرض می‌کنم. شما هم اشاره‌ای داشتید ما تا پیش از این برای کشیدن فیبر در دریا و حتی تامین فیبرهای دریایی به شرکت‌های خارجی وابسته بودیم. الحمدلله با افتخار اعلام می‌کنم که توان این را داریم با کمک بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان فیبرهای دریایی را هم فیبرکشی و تعمیر کنیم. هفته بعد یا دوهفته بعد برنامه‌ای در خلیج‌فارس یا دریای عمان داریم که اگر پخش زنده صورت گیرد برای اولین‌بار با تخصص و دانش ایرانی، تعمیر فیبرهای نوری زیر دریا انجام خواهد شد. تولید تجهیزات و تعمیر فیبرهای نوری دو مورد کوچک بود و همچنین کشیدن فیبرهای زیر دریایی.
در حوزه فناوری اطلاعات و توسعه سرویس، ظرفیت‌های بسیار زیاد و خوبی داریم. مایه خوشحالی است که در حوزه‌های مختلف مثل تجارت الکترونیک در حالی که دنیا را سکوها و پلتفرم‌های آمریکایی قبضه کرده‌اند، ما در داخل کشور محصولات بومی باکیفیت داریم که مردم استفاده می‌کنند و هیچ احساس نیازی به مشابه‌های خارجی ندارند. در جابه‌جایی مسافر، بیمه و خدمات مختلفی که شما مشاهده می‌کنید، همه بااستفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان اتفاق افتاده و برنامه ما این است که حمایت حداکثری تا انشاءالله محصولات متنوع‌تری ارایه کنیم.
سهم اقتصاد دیجیتال در اقتصاد کلان را بررسی کرده‌اید چقدر است؟
موضوع اقتصاد دیجیتال موضوع بسیار مهمی است که در دولت سیزدهم به شکل جدی‌تری به آن پرداخته شده است. دولت اختیارات خودش را در قالب اصل127 (اختیارات رئیس‌جمهوری) و اصل 138 (اختیارات هیأت وزیران) به یک کارگروه 10 نفره تفویض کرد که موانع توسعه اقتصاد دیجیتال را بردارند. در بعضی از کشورها تا 30 درصد تولید ناخالص داخلی توسط اقتصاد دیجیتال تامین می‌شود. در ابتدای دولت برای ما این رقم 6.4 درصد بود الان به 7.2 درصد رسیده و هدفگذاری روی 10 درصد است. البته طبق اسناد بالادستی رسیدن به 10 درصد تا سال 1404 عنوان شده اما امیدواریم زودتر از موعد به این عدد برسیم. بر اساس تعریف استاندارد جهانی اقتصاد دیجیتال سه لایه دارد.
هسته اصلی اقتصاد دیجیتال حوزه «آی‌سی‌تی» است. حوزه سخت‌افزار، نرم‌افزار و موضوعات مرتبط با این تا بتوانیم خلق ارزش و ارزش افزوده ایجاد کنیم. لایه دوم در اصطلاح اقتصاد پلتفرمی گفته می‌شود؛ لایه‌ای که در واقع بتوانیم کسب‌وکارهایی که وجود دارند در قالب سکوها و پلتفرم‌هایی که در این حوزه شکل می‌گیرند، بیاوریم. اینکه بتوانیم مواردی که الان بخشی از زندگی مردم شده است، توانمندتر کنیم، هرچه بتوانیم این سکوها و پلتفرم‌ها را بیشتر کنیم، هم زندگی مردم تسهیل می‌شود، هم خلق ثروت، هم خلق ارزش و هم اشتغال ایجاد می‌شود. لایه سوم نیز کاربرد حوزه فناوری ارتباطات‌واطلاعات مخصوصا در سایر بخش‌هاست. برخی کشورها اسم این را گذاشتند اینترنت پلاس یعنی اینترنت به‌علاوه هر چیزی مثل کشاورزی، انرژی، سلامت و... می‌خواهند ببینند این ویژگی چه ظرفیتی می‌تواند ایجاد کند برای تحول در آن حوزه. مثلا در حوزه کشاورزی ما بحث کشاورزی هوشمند را داریم که الان با استفاده از ظرفیت‌هایی که این حوزه ایجاد کرده همچون اینترنت اشیا با بهره‌گیری از سنسورهایی که طراحی می‌شود ببینیم گیاه چه چیزی احتیاج دارد و متناسب با نیازش آب وکود داده شود؛ این هم باعث صرفه‌جویی در منابع می‌شود و هم بهره‌وری کشاورزی را ارتقا می‌دهد. یا با استفاده از داده‌های فضایی بتوانیم اینها را در اختیار بخش کشاورزی قرار دهیم.
این نیازمند یک نگاه تحول‌محور در همه بخش‌های کشور است تا بتوانیم تمام ظرفیت‌های حوزه «آی‌سی‌تی» را فعال کنیم. ما ماموریت توسعه فناوری را برای خود تصور کرده‌ایم. مثلا در حوزه کشاورزی هوشمند دو نوع گلخانه نسل2 و نسل3 را داریم که آن را در پارک فناوری وزارت ارتباطات‌واطلاعات توسعه دادیم تا دوستان وزارت جهاد کشاورزی ببینند می‌شود با استفاده از فناوری کار متفاوتی انجام داد. بعد این را ببرند در بخش کشاورزی تکثیر کنند.
یا دامپروری هوشمند هم که در دنیا کار شده، امیدواریم در این 3 لایه طعم شیرین فناوری را به مردم بچشانیم و هم خلق ارزش افزوده و ثروت کنیم که این خود به حل مشکل اشتغال نیز کمک می‌کند.