پولاد امین، شهروند| در شرایطی که در سال‌های اخیر- حتی پیش از اینکه کرونا تئاتر ایران را به تعطیلی بکشد- تئاتر این سرزمین بابت فراموش کردن و نادیده گرفتن بزرگانش با انتقادات‌واعتراضات فراوانی مواجه بود؛ در دو ماه اول امسال اما به‌نظر با اجرای نمایش یکی از قدیمی‌ترین کارگردانان تئاتر امروز ایران شاهد آغازی متفاوت بودیم. آغازی که با اجرای نمایشی از هادی مرزبان رقم خورد. یکی از بزرگ‌ترین کارگردانان حال حاضر تئاتر ایران که نمایش جدیدش با توجه به دوری بزرگانی مانند بهرام بیضایی و دکتر علی رفیعی از صحنه، فرصتی مغتنم برای علاقمندان تئاتر بود و به همین دلیل هم استقبال گسترده و شادمانی آنان را به بار آورد، چنان که تاکنون پرفروش‌ترین تئاتر سال‌جاری بوده و رکوردهای زیادی را در این زمینه جابه‌جا کرده است.
نمایش «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» به کارگردانی هادی مرزبان که بر اساس یک رمان تحسین‌شده به همین نام به نویسندگی شهرام رحیمیان و با حضور شماری از کارنامه‌دارترین بازیگران تئاتر ایران اجرا می‌شود؛ بستری عاشقانه و سیاسی دارد و در خلاصه داستان آن آمده: «اسفندیار و ملک‌تاج از کودکی چنان به هم علاقه‌مند بودند که دقیقه‌ای از یکدیگر جدا نمی‌شدند. شرایطی که در نهایت منجر به ازدواج آنها شد. در کودتای ۱۳۳۲، اما، از اسفندیار (دکتر نون) که از یاران نزدیک و وفادار دکتر مصدق است، خواسته می‌شود مصاحبه‌ای علیه آقای نخست‌وزیر انجام دهد که با مخالفت او مواجه می‌شود و در نتیجه اسفندیار به زندان می‌افتد. او برای انجام مصاحبه با انواع‌واقسام شکنجه زیر فشار قرار می‌گیرد، اما این تلاش‌ها برای شکستن دکتر نون هر بار با مقاومت او روبه‌رو می‌شود، تا اینکه پای ملک‌تاج به میان می‌آید و جدال میان عشق و وفاداری به نخست‌وزیر آغاز می‌شود.»
حزب باد نباشید!
هادی مرزبان که به ایران‌تئاتر گفته داستان علاقه‌مندی‌اش به تئاتر با دیدن تعزیه‌ای در شهر سبزوار در 10 سالگی‌اش آغاز شده؛ در گفت‌وگویی که با «شهروند» انجام داده، درباره تئاتر جدیدش «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» صحبت کرده است. نمایشی که هادی مرزبان می‌گوید که «تنها و تنها به این دلیل اجرا می‌شود که به مردم یادآوری کند باید دنبال اعتقادشان بروند و حزب باد نباشند!»
هادی مرزبان که در سال‌های اخیر نمایش‌های «لبخند باشکوه آقای گیل»، «هاملت با سالاد فصل»، «دزد آب»، «خانمچه و مهتابی»، «تانگوی تخم‌مرغ داغ»، «بنگاه تئاترال» و «آهسته با گل سرخ» را روی صحنه اجرا کرده؛ دلیل علاقه به نمایش «دکتر نون...» را چنین توضیح می‌دهد: «این روزها هرچقدر که زمان جلو می‌رود می‌بینیم که اصالت‌هایمان انگار از بین رفته، هویت‌هایمان کم و شناسنامه‌هامان کمرنگ شده. حتی گاهی دلم برای هادی مرزبان تنگ می‌شود. زمانی که این نمایشنامه را خواندم، اما، به‌شدت مرا جذب و درگیر کرد که به مردم بگویم اگر به چیزی اعتقاد دارید داشته باشید، حزب باد نباشید.»
دکتر نون از کجا آمد؟
کسانی که هادی مرزبان را می‌شناسند، می‌دانند که «دکتر نون...» یک آرزوی 12_10 ساله برای این کارگردان قدیمی تئاتر ایران است. نمایشی که سال‌ها پشت در اجرا ماند، اما بالاخره در آغاز قرن جدید روی صحنه آمد.
هادی مرزبان می‌گوید: «اجرای دکتر نون داستانی طولانی است. درست 12 سال پیش این رمان را خواندم و از آن زمان می‌خواستم آن را روی صحنه ببرم. تا اینکه یک روز آقای پاکدل گفت نمایشی از روی این رمان نوشته و گفت که دلش می‌خواهد من آن را اجرا کنم. من هم درباره آن با مرحوم جمشید مشایخی صحبت کردم و حتی چند هفته هم در منزل ایشان با هم کار می‌کردیم، تا اینکه به هر دلیلی پاکدل گفت خودش می‌خواهد نمایش را کار کند، اما بعدتر در سفری که به آمریکا داشتم در یک مراسم افطاری با شهرام رحیمیان آشنا شدیم و او دو رمان «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» و
« فیل‌ها تنها می‌میرند» را به من داد و چنین شد که «دکتر نون» آماده اجرا شد.»
انتخاب پردردسر بازیگران
ظاهرا یکی از دشوارترین مراحل تولید «دکتر نون» انتخاب بازیگران این نمایش بوده. هادی مرزبان داستان این مرحله را چنین توضیح می‌دهد: «وقتی قرار شد کار کنیم، دیگر جمشید مشایخی نبود. پس ما هم در اوج کرونا با یک‌سری از بازیگران، تمرینات را آغاز کردیم، اما در ادامه چندنفر ازجمله رضا کیانیان کرونا گرفتند و بعد از بهبود هم از حضور در نمایش کنار کشیدند. کرونا از این نظر خیلی به ما لطمه زد و چندبار باعث شد برگردیم به نقطه اول و از صفر شروع کنیم. این اتفاق علاوه بر رضا کیانیان، برای امین زندگانی و مهدی فخیم‌زاده هم رخ داد که بعد از یک‌سری جلسات تمرینی، با تعطیل شدن کار، ما را ترک کردند.»
اما فرهاد آئیش که یکی از اولین گزینه‌های مرزبان بود، نگرانی‌ها را می‌توانست کم کند: «آئیش بعد از جمشید مشایخی گزینه اصلی‌مان بود و خودش هم علاقه‌مند همکاری بود، ولی به‌خاطر قراردادهایی که داشت، نتوانست ادامه بدهد. فرهاد آئیش در این زمینه قبلا گفته بود که بازی در نقش دکتر نون مثل بازی در یکی از کارهای شکسپیر است. در واقع او نقش را خیلی دوست داشت اما نتوانست بماند.» به گفته هادی مرزبان؛ «این فرهاد آئیش بود که حامد کمیلی را برای بازی در این نمایش معرفی کرد که او هم کارش خوب بود و از عهده نقش برآمد. در نهایت با آمدن حامد کمیلی کار جدی‌تر شد.»
هادی مرزبان انتخاب بهنام تشکر برای ایفای نقش دکتر مصدق را یکی از بهترین تصمیماتش در این نمایش می‌داند: «بهنام تشکر فقط 10 روز طول کشید تا به این اجرایی که از نقش می‌بینید، برسد و این بسیار بسیار شگفت‌انگیز است. او واقعا هنرپیشه قابل و ارزشمندی است.»
بی‌حرمتی به تئاتر
نمایش‌هایی که از حضور بازیگران مطرح و به‌اصطلاح چهره استفاده می‌کنند، اغلب با این اتهام مواجه هستند که این کار را تنهاوتنها برای افزایش مخاطب و فروش بیشتر بلیت انجام داده‌اند. هادی مرزبان اما چنین هدفی را در «دکتر نون» رد می‌کند. او استفاده از بازیگر چهره برای فروش تئاترش را بی‌حرمتی به تئاتر می‌داند: «اینکه بخواهم با چهره و فروش چهره‌ها کار را پیش ببرم، یک جور بی‌حرمتی به تئاتر است. ببینید کار و تماشاگر من مشخص است و هیچ‌وقت دنبال تماشاگرانی نبوده‌ام که به‌خاطر دیدن قدوبالای یک بازیگر به دیدن نمایش من بیایند. چنین افرادی همان بهتر که نیایند.»
اما به گفته هادی مرزبان؛ «استفاده از حامد کمیلی به این دلیل نبود که یک چهره شناخته‌شده بود، بلکه او را به چشم بازیگری دیدم که صاحبان تجربه او را به من معرفی کردند. در مورد بهنام تشکر هم همین را می‌توان گفت.»