| پری بسطامی | کارشناس ارشد مامایی|
کم‌خونی فقر آهن، شایع‌ترین گونه کم‌خونی در زنان است.
این بیماری به دلیل کمبود آهن در تغذیه، دفع بیش از حد خون در بلندمدت (مانند خونریزی گوارشی) یا سوءجذب آهن رخ می‌دهد.
شایع‌ترین علایمعمومی این بیماری، احساس سستی، خستگی همیشگی یا هنگام فعالیت و احساس کسالتعمومی، سرگیجه کاذب، ابتلایمکرر به بیماریهای ویروسی مانند سرماخوردگی، ناخنهای قاشقی شکل (گودشدن روی ناخن)، هرزه‌خواری مانند خاک خوردن، یخ خوردن و... و خوابرفتن و
سوزن سوزن شدن دست و پاها هستند.
کمبود آهن گاهی سبب رنگ پریدگی و زخم غیرطبیعی گوشه لب نیز می‌شود.
کم‌خونی فقرآهن شایع‌ترین گونه کم‌خونی بوده و به علت مقدار ناچیز آهن در غذا یا نبود جذب گوارشی آن برای جبران آهن از دست رفته در عادت ماهانه یا بیماری روی می‌دهد. آهن یک قسمتاصلی در ترکیب هموگلوبین است و کمبود آن سبب کاهش ورود هموگلوبین به داخل گلبول قرمز می‌شود.
در ایالاتمتحده، 20درصد زنان در سنین باروری در مقایسه با 2درصد مردانبالغ به کم‌خونی کمبود آهن دچار هستند.
علت اصلی کم‌خونی کمبود آهن در زنان، هدر رفتن خون در زمان عادت ماهیانه است و کمبود آهن بدون کم‌خونی در دختران نوجوان سبب پایین افتادن کیفیت تحصیلی و ضریب هوشی می‌شود.
کمبود آهن شایع‌ترین حالت کمبود یک عنصر بایسته در سراسر جهان است.
تشخیص این بیماری با یافتههای غیرطبیعی در آزمایش خون و علایمبالینی در بدن حاصل می‌شود و ترکیبات دارای آهن مانند فروسسولفات در درمان و پیشگیری از کم‌خونی فقرآهن بهکار میرود.
مصرف گوشت و جگر، مغزها مانند پسته، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزیهای دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبیا و همچنین میوه‌های خشک (مانند برگه‌ها) و دانه‌های روغنی در درمان مفید است. مصرف ویتامین C بعد از غذا (مانند آبلیمو) موجب افزایش جذب آهن و مصرف چای و قهوه موجب کاهش جذب آهن می‌شوند.
نیاز روزانه به این ماده، بسیار اندک و حدود یک میلیگرم است، البته میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضع فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. مثلا زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند و در شیرخوارانی که شیرمادر میخورند، در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیرمادر برای 4 تا 6 ماه اول زندگی کافی است اما از 6ماهگی به بعد استفاده از قطرهآهن توصیه می‌شود.
در کودکانی که از شیرخشک استفاده میکنند معمولا کمبود آهن وجود ندارد و در نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن اغلب اندک بوده و باید از 3 ماهگی، آهن اضافی
به صورت قطره خوراکی خورانده شود و همچنین بستن پیش از موقع بندناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یکسوم کل خونش محروم میکند، خطر فقرآهن را افزایش می‌دهد.
اسیــد سیــتــریک و اسیداسکوربیک یا ویتامین C که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گلکلم، سبــزی‌هــا، آبپـرتـقــال، لیموشیریـن، لیـمـوترش، سیب و آناناس وجود دارند، می‌توانند عوامل افزایش‌دهنده جذب آهــن در بدن باشند. اسیدمالیک و اسیـد تارتــاریک که در هویـج، سیبزمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجهفرنگی، کلمپیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذبآهن می‌شوند.
محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می‌شود. از غذاهایی که غنی از آهن هستند و منابع غذایی حاوی ویتامین C در هر وعده غذایی، جهت جذب بهتر آهن مانند پرتقال، گریپ‌فروت، گوجهفرنگی، کلم، توتفرنگی، فلفلسبز و لیموترش استفاده کنید. استفاده از گوشت قرمز، ماهی یا مرغ را در برنامهغذایی خود بگنجانید و از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا پرهیز کنید.
در صورت داشتن مشکلات گوارشی و یبوست برای رفع آنها حتما به پزشک مراجعه کنید و عادات غذایی غلط خود را (مثل مصرف موادغیرخوراکی مانند خاک و یخ) که خود از علایم کم‌خونی فقرآهن هستند، تصحیح کنید و جهت پیشگیری به موقع یا بهبود کم‌خونی خود با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید.
از نانهایی که از خمیر ورآمده تهیه شده‌اند و از مواد خشکبار مانند توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن هستند و از غلات و حبوبات جوانهزده، استفاده شود. سبزی مصرفی خود را به شیوه صحیح شستوشو و ضدعفونی کرده و قبل از تهیه و مصرفغذا و پس از هر بار اجابت مزاج، دستهای خود را با آب و مایع دستشویی بشویید. زنان باردار لازم است روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا 3 ماه پس از زایمان، مصرف کنند و مصرف قطرهآهن را همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان خود ادامه دهند.