ملیحه محمودخواه| کمبود دارو مدت‌هاست در کشور وجود داشته است اما این روزها این کمبودها بیشتر به چشم می‌آید . داستان پر غصه‌ای که این روزها برای بیماران خاص بیشتر تکرار می‌شود . کافی است یک عضو خانواده گرفتار ام اس و مشکلات هموفیلی باشد، آن وقت است که طعم گس سرما از رفتن به این داروخانه و آن داروخانه در همه وجودت رخنه می‌کند.
دارو نیست و بیمارت مسکنی برای دردش پیدا نمی‌کند. درد آنجا بیشتر می‌شود که داستان کمبود داروهای ایرانی نیز سر از خاک بیرون آورده است و حتی مشابه داروهایی که برای برخی از داروها پیش از این در بازار به وفور وجود داشت، حالا نیست.
حذف ارز 4200 و ماجرای کمبود دارو
ماجرای کمبود دارو از زمانی پررنگ تر شده که بحث حذف ارز از روی دارو مطرح شده است. در این بخش نظرات موافق و مخالف زیادی وجود دارد. برخی از کارشناسان بر این باورندکه همین ارز 4200 تومانی سبب شده است که با کمبود دارو روبرو باشیم. باید سوبسید دارو از طریق بیمه‌ها به بیماران پرداخت شود. اما در کنار آن دیدگاه دیگری نیز مطرح است و طرفداران این دیدگاه همچنان اصرار به تخصیص ارز به دارو دارند زیرا بر این باورند که برداشت ارز از روی دارو مساوی با گران شدن آن است و نمی‌توان روی بیمه‌ها نیز زیاد حساب کرد؛ زیرا همین بیمه‌ها سال‌هاست که در تامین بودجه‌های خود دچار مشکل هستند و واگذار کردن سوبسید دارو به بیمه‌ها نمی‌تواند مشکل را از دوش مردم بردارد.
ارزی که اثری از آن در سه ماه آینده نیست
اما کش و قوس‌ها در بخش دارو با وجود مخالفت وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو برای حذف ارز 4200 تومانی ادامه داشت، غافل از اینکه از سال گذشته ارز ۴۲۰۰ تومانی برخی اقلام و مواد مورد نیاز صنعت دارویی کشور به صورت چراغ خاموش قطع شده.
همین کافی بود که قیمت دارو سیر صعودی شدیدی پیدا کند و این دودش به چشم کسانی رفته که حیات و ممات بیماران‌شان به قرص‌های سفید و آبی و قرمزی وابسته است که برای پیدا کردن‌شان به هر داروخانه‌ای رفته‌اند و حالا تنها امیدشان دارو فروش‌های ناصر خسرو شده‌اند.
تعریف متفاوت کمبود دارو بین انجمن داروسازان و سازمان غذا و دارو
علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران به «شهروند» می‌گوید: «مسئله این است که متولی تامین دارو و کمبود آن سازمان غذا و دارو است نقطه اختلاف نظر سازمان غذا و دارو با ما بر سر تعریف کمبود دارو است. در واقع تعریفی که ما از کمبود دارو داریم با تعریفی که سازمان غذا و دارو از کمبود دارو دارد، متفاوت است. به طور مثال بر اساس تعریف سازمان غذا و دارو کمبود دارو وقتی مطرح می‌شود که داروهای ژنری در بازار کم باشد اما به نظر انجمن داروسازان به عنوان یک نهاد غیردولتی هر دارویی که از سازمان غذا و دارو مجوز تولید و واردات دارد در صورتی که میزان آن در بازار دارو کاهش پیدا کند، جزو لیست کمبودها به شمار می‌رود و این نقطه اختلاف نظر ما با سازمان غذا و دارو است.
در واقع به اعتقاد ما فرقی ندارد دارو خارجی یا ایرانی باشد. وقتی سلامت مردم به آن وابسته است و در بازار نباشد، جزو لیست کمبود دارو به شمار می‌رود.»
دارویی که در همه داروخانه‌ها نباشد، جزو کمبود دارو است
اما این همه ماجرا نیست. گاهی برخی داروها به میزان محدود وارد می‌شوند و در برخی از داروخانه‌های شهرهای بزرگ که عموما داروخانه‌های دولتی است هم توزیع می‌شود اما این دارو در بسیاری از شهرها پیدا نمی‌شود و این به زعم ما کمبود دارو به شمار می‌رود، زیرا در صورتی کمبود دارو وجود ندارد که بتوان به همه داروخانه‌ها دارو رساند اما سازمان غذا و دارو این اقلام دارویی را جزو داروهای نایاب لحاظ نمی‌کند.
این اختلاف نظر از منظر تعریف سبب می‌شود که انجمن داروسازان ایران و سازمان غذا و دارو آمارهای متفاوتی برای کمبود اقلام دارویی مطرح کنند.
مشکلات ارز و دارو
او تاکید می‌کند که مشکلاتی که دامان داروی بیماران را در کشور گرفته است به سبب مشکلاتی است که در چند سال گذشته برای ارز کشور رخ داده است. در گذشته این کمبودها کمتر بود و بیشتر کمبودهای ما در حوزه دارو به کمبود داروهای خارجی و وارداتی منتهی می‌شد و کمتر پیش می‌آمد که داروی ایرانی در داروخانه‌ای پیدا نشود. اما این روزها وضعیت کاملا تغییر کرده است و ما با کمبود بی‌سابقه داروهای ایرانی روبرو شده‌ایم که ماجرا بسیار نادر است. داروهای معده، داروهای پوست، داروهای اعصاب که پیش از این به راحتی در داروخانه‌ها پیدا می‌شد چند ماهی است که نایاب شده‌اند و کمتر در داروخانه‌ها می‌توانیم آنها را پیدا کنیم و توزیع عمومی ندارند.
نبود دارو و نارضایتی مردمی که به دنبال دارو هستند
فاطمی توضیح می‌دهد که اگر اراده دولت بر حل این ماجرا باشد باید فکری به حال این ماجرا کند. در حال حاضر شنیده‌ها حاکی از این است که سال آینده ارز 4200 تومانی نداریم و این خبر خوبی برای واردکنندگان و تولیدکنندگان است زیرا ارز گران بیشتر در بازار پیدا می‌شود تا ارز 4200 تومانی. اما از سوی دیگر این ماجرا باعث می‌شود که میزان داروهای وارداتی در کشور کم شود و این می‌تواند نارضایتی بیمارانی که سلامتی‌شان وابسته به برخی از داروهای خاص است را در پی داشته باشد.
افزایش قیمت دارو
این اتفاق سبب می‌شود که قیمت داروهای خارجی 4 برابر بیشترشود و داروهای داخلی با افزایش قیمت 30 تا 40 درصدی رو به رو شود، البته اگر سامانه‌های بیمه خوب عمل کنند، می‌تواند تا حدود زیادی این مشکل برطرف شود زیرا در حدود 40 تا 60 هزار میلیارد تومان دولت از این محل صرفه‌جویی می‌کند که اگر این میزان به بیمه‌ها تزریق شود، می‌تواند بخشی از مشکل را برطرف کند.
10 میلیون نفر فاقد بیمه در ایران
اما با این وجود، این کارشناس حوزه دارو معتقد است که بیش از 10 میلیون نفر در ایران هستند که تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار ندارند و در اولین قدم باید این افراد تحت پوشش‌های درمانی قرار بگیرند و از طرف دیگر بیمه هم عدد بزرگ‌تری را باید تقبل کند تا پرداخت از جیب مردم تغییر زیادی نکند. او می‌گوید: «بیماران ام اس برای روند درمان باید داروی بتافرون را مصرف کنند که تا سال گذشته قیمت آن دو میلیون تومان بوده است و حالا به 9 میلیون تومان رسیده است که تامین آن برای بیماران بسیار دشوار است. بیمه تا چه میران می‌تواند این مشکل را برطرف کند و اینها مسائلی است که باید به طور کامل مورد توجه قرار گیرد تا فشار هزینه‌های مالی بر فشار درد بیماری اضافه نشود.
آمارهایی که دقیق نیست
نمی‌توان ارزیابی دقیقی برای کمبود دارو در کشور کرد اما در هر حال بر این باوریم که میزان کمبود دارویی کشور بیشتر از آن مقداری است که سازمان غذا و دارو عنوان می‌کند، زیرا تعریف‌های ما متفاوت است.
چند روز قبل یکی از مسئولان سازمان غذا و دارو اعلام کردند که کمبود دارو 40 قلم بیشتر نیست ،این در حالی است که سه سال قبل نیز مسئول وقت سازمان غذا و دارو کمبود دارو در سال 1397 را نیز همین 40 قلم عنوان کرده بود. واقعیت این است که نمی‌توان به این آمارها اکتفا کرد.
افزایش 4 تا 5 برابری قیمت دارو
همایون سامه یح نجف‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آمار دقیقی از میزان کمبود دارو ندارد، اما توضیح می‌دهد که با توجه به برنامه دولت برای حذف ارز 4200 تومانی قطعا با افزایش 4 تا 5 برابری قیمت دارو روبرو خواهیم بود. عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی معتقد است که اگر بیمه‌ها بتوانند در بخش قیمت داروها بیماران را بیشتر همراهی کنند در این حوزه به مشکل کمتری برخورد می‌کنیم اما منوط به اینکه دولت بودجه بیشتری در اختیار شرکت‌های بیمه قرار دهد.
40 هزار میلیارد سهم واردات دارو
این پزشک متخصص در ادامه می‌گوید: «برای واردات دارو، گندم و دانه‌های روغنی بیش از 100 هزار میلیارد تومان یودجه درنظر گرفته شده که اگر بخش واردات گندم و دانه‌های روغنی را کنار بگذاریم در حدود 40 هزار میلیارد تومان سهم واردات دارو می‌شود. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در این بخش بیش از 120 هزار میلیارد بودجه نیاز است که باید برای تامین دارو خصوصا برای بیماران خاص مد نظر قرار گیرد.»
اگر بحث ارز حل نشود با کمبود 500 قلم دارو مواجه می‌شویم
این مسائل در حالی مطرح است که حیدر محمدی، مدیر کل امور دارویی سازمان غذا و دارو اعلام کرده بود که در حال حاضر با کمبود 40 قلم دارو روبرو هستیم که اگر مشکل بحث تامین ارز دارو حل نشود تا سال آینده این میزان به 400 تا 500 قلم دارو می‌رسد. به گفته او اختلاف قیمت ارز ۴۲۰۰ تومانی با ارز ۲۸ هزار تومانی آنقدر زیاد است که موجب جذابیت تامین دارو فارغ از نیاز شده و برخی از مراکز دارویی و داروخانه‌ها و افراد سودجو فارغ از نیاز، درخواست دارو دارند و مصرف برخی از داروها به شکل غیر منطقی بالا رفته است. برخی هم در سفرهای سیاحتی و زیارتی بعضی داروها را برای فروش از کشور خارج می‌کنند.