ملیحه محمودخواه| سرد که می‌شود سروکله‌اش پیدا می‌شود. کافی است‌کمی لوله‌بخاری را مطابق استانداردهایش نبندیم آن وقت است که راهش را پیدا می‌کند تا جانت را بگیرد. آنقدر موذیانه و آرام به سمتت سینه‌خیز می‌آید که متوجه سایه مرگش نمی‌شوی.
هر سال نهادهای متولی بارهاوبارها عوارض گاز مونواکسیدکربن را گوشزد می‌کنند اما باز هم با شروع فصل سرد سال شاهد مرگ‌های زیادی به‌دست این گاز خطرناک هستیم. در واقع مرگ خاموش در کمین خانواده‌های بی‌احتیاطی است که در روزهای سرد سال با بخاری‌های غیراستاندارد جان خود و دیگران را به مخاطره می‌اندازند.
بسیاری از کارشناسان هر سال توصیه‌هایی را در مورد خطرات گاز مونواکسیدکربن ارایه می‌دهند اما هر سال هم بی‌احتیاطی‌ها راه جولان را به گاز مونواکسیدکربن داده و دست این قاتل خاموش را برای گرفتن جان مردم باز نگه می‌دارد.
گاز طبیعی آنقدر هم بی‌خطر نیست
چندی پیش شرکت گاز آمار سال گذشته را اعلام کرد؛ براساس آمار موجود، تعداد کل حوادث مرتبط با گاز طبیعی در سال ۹۹، ۲ هزار و ۱۸۹ مورد بوده که نسبت به سال ۹۸ روند افزایشی داشته و این در حالی است که افزایش مشترکان در این سال‌ها، حدود ۳ درصد و افزایش مصرف گاز طبیعی حدود هشت درصد بوده است.
امسال با توجه به اینکه سرمای پاییز از نیمه‌های آبان‌ماه خودش را نشان داده و نسبت به سال گذشته هوا کمی سردتر به‌نظر می‌رسد گمان می‌رود که بازهم از دست این گاز در امان نخواهیم بود. متاسفانه سال گذشته تعداد کل فوت‌شدگان مشترکان گاز طبیعی ۳۹۳ نفر بود که از این تعداد، ۱۵۲ فوتی ناشی از آتش‌سوزی و انفجار و ۲۴۱ فوتی ناشی از استنشاق گاز مونواکسیدکربن
بوده است.
شرکت گاز اعلام کرد که دودکش‌ها با سهم ۷۹.۳۶ درصد، نبود تهویه مناسب ۱۱.۶۱ درصد و استفاده از وسایل پخت‌وپز برای گرم کردن محیط ۹.۰۳ درصد، شایع‌ترین عوامل مؤثر در انتشار گاز سمی مونواکسیدکربن هستند.
فرهنگ‌سازی مهم‌ترین عامل جلوگیری از گازگرفتگی
اما درد ماجرا اینجاست که بر اساس ادعای کارشناسان بیش از 80 درصد این حوادث را می‌توان جلوگیری کرد.
زیرا بسیاری از این حوادث، علل ساده‌ای دارند که بیشتر روی نبود آگاهی فرد اتفاق می‌افتد که به نظر من با فرهنگ‌سازی، آموزش همگانی و استفاده از تجهیزات مناسب و با تلاش همه ارگان‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط، خیلی راحت می‌توانیم جلوی بعضی از این اتفاق‌های ناخواسته را بگیریم.
غلامرضا بهمن‌نیا، رئیس واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست شرکت ملی گاز ایران به «شهروند» توضیح میدهد: «هر ساله تعداد مشترکان شبکه گاز طبیعی بیشتر می‌شود و تنها راهی که در این میان می‌تواند تاثیرگذار باشد و از میزان مرگ‌و میرها بکاهد فرهنگ‌سازی مردم به‌منظور استفاده بهینه از گاز طبیعی در سطوح مختلف جامعه است.» او تاکید دارد که گاهی با مرگ‌هایی در این فصل روبه‌رو هستیم که کافی بود کمی احتیاط برای جلوگیری از آن صورت گیرد. به‌همین دلیل باید از فضای مدرسه و مسجد و بیش از همه از فضای مجازی برای آگاه‌سازی مردم بهره جست تا امسال بتوانیم آمارهای مرگ خاموش را کاهش دهیم.
مرگ‌های بی‌خودی
جواد نوفرستی، رئیس کارگروه ملی پیشگیری از مرگ‌های خاموش نیز به «شهروند» توضیح میدهد که هرسال شاهد مرگ‌های زیادی بر اثر استنشاق گاز مونواکسیدکربن هستیم و این می‌تواند بسیار ناگوار باشد. این در حالی است که فقط کافی است مردم کمی بیشتر احتیاط کنند تا این شرایط رخ ندهد.
ساختمان‌ها ایمن نیستند
او تاکید می‌کند: «یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که رخ میدهد به‌دلیل عدم ایمنی ساختمان‌ها است. اصولا ما در خانه‌هایی زندگی می‌کنیم که ایمنی لازم را ندارند و در کنار همه مصالح ناایمنی که در ساخت خانه‌ها به‌کار می‌رود دودکش‌ها نیز ناایمن هستند و در واقع تاکنون تعریفی برای دودکش ایمن نداشته‌ایم و استانداردی برای آن وجود ندارد. در واقع اگر بنا را بر این بگذاریم که کسی بخواهد همه اجزای خانه را ایمن بسازد و تصمیم بگیرد دودکش ایمن تهیه کند نمی‌تواند آن را در بازار پیدا کند.»
او بر این باور است که علت بیشتر این حوادث در ساختمان‌های ناایمن رخ میدهد «روکش‌های فلزی رابط بین دیوار و زانویی‌ها و کلاهک، استاندارد نیست و در واقع می‌توان گفت بسیاری از آمار فوتی‌ها بر اثر سوانح گازگرفتگی، ارمغان ساختمان‌های ناایمن هستند.»
اشتباهاتی که کاش رخ نمی‌داد
اما اشتباهات انسانی نیز در این میان نقش بیشتری را ایفا می‌کند که نوفرستی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «نمی‌توانیم نقش اشتباهات را در افزایش آمار مرگ‌ومیرهای گاز مونواکسیدکربن نادیده بگیریم. اصولا ما ایرانی‌ها تا حادثه‌ای برای خودمان یا اطرافیان‌مان رخ ندهد آن را جدی نمی‌گیریم و به توصیه‌هایی که در مورد آن داده می‌شود توجهی نمی‌کنیم. همین هفته گذشته در دورود استان لرستان 6 عضو یک خانواده همگی قربانی لوله بخاری شدند که از دیوار جدا شده بود و کسی هم آن را ندیده بود. این نمی‌تواند منطقی باشد که هیچ کدام از اهالی منزل توصیه‌های مربوط به گازگرفتگی را ندانند، اما مسأله اینجاست که گاهی باورمان نمی‌شود که حادثه از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است.»
گاهی اشتباهات ما به‌خاطر سهل‌انگاری ماست بیش از 70 درصد مردم در خانه‌هایشان بخاری دارند و اصولا در بهار که هوا گرم و بخاری‌ها جمع می‌شود تنها دریچه آن گذاشته می‌شود و در زمستان‌ها دوباره دریچه برداشته و بخاری نصب می‌شود این در حالی است که در این فاصله 6 تا 7 ماهه ممکن است نخاله‌ای راه دودکش را مسدود کرده باشد یا اینکه پرنده‌ای در مسیر لوله لانه کرده باشد. هر مانعی می‌تواند حادثه‌ساز باشد و این موضوعی است که نباید از آن به سادگی گذشت. او تاکید می‌کند که اصولا بارهاوبارها توصیه‌های ایمنی گفته می‌شود و گاهی غفلت از یکی از آنها می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد. رئیس کارگروه ملی پیشگیری از مرگ خاموش تاکید می‌کند: «امسال شرایط کمی سخت‌تر است زیرا شرایط اقتصادی مردم و گران شدن وسایل گازسوز سبب شده است که مردم از خرید وسایل جدید گازسوز سر باز زنند و مجبور به تعمیر وسایل و بخاری‌های قدیمی خود کنند و این سبب می‌شود که باز هم شاهد برخی اتفاقات باشیم.» او با اشاره به اینکه سال گذشته 962 نفر بر اثر انواع حوادث گازگرفتگی جان خود را از دست داده‌اند، ادامه میدهد: «آمار حوادث در سال گذشته 18.2 درصد بالاتر است. کرونا در این میان بی‌تقصیر نبوده و قرنطینه و حضور حداکثری در خانه شاید به بالاتر رفتن آمار کمک کرده است. توجه کنید حتی ممکن است یک توپ بازی ساده و اصابت آن به بخاری سبب شود لوله بخاری کمی جا‌به‌جا شده و فاجعه‌ای رخ دهد.»
قانونی که اجرا نمی‌شود
نوفرستی با اشاره به مبحث 22 مقررات ملی ساختمان گفت: «بحث نگهداری از ساختمان در این قانون مطرح شده است. سیستم‌های مختلف مثل گاز و برق و دودکش‌ها در این مبحث مطرح می‌شود اما با وجودی که ۸ سال از تدوین این قانون گذشته است اما هنوز هم اجرا نمی‌شود.»
چطور بفهمیم دچار گازگرفتگی شدیم
آنهایی که دچار گازگرفتگی شده‌اند و از دست این قاتل، جان سالم به در برده‌اند همگی بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که نشانه‌های گازگرفتگی چیزی شبیه آنفلوآنزاست یعنی سردرد، سوزش چشم، خش در صدا، سرگیجه، تنگی نفس و کاهش سطح هوشیاری می‌تواند از نشانه‌های فردی باشد که در معرض گازگرفتگی قرار گرفته است که در نهایت هم فرد به اغما می‌رود و می‌تواند به مرگ او منجر شود. علائم مسمومیت با مونواکسیدکربن می‌تواند طیف وسیعی از علائم را شامل شود که در بیماری‌های مختلفی دیده می‌شود. متأسفانه بسیاری از این علائم شبیه به علائم سرماخوردگی است و اکثر افراد فکر می‌کنند به‌دلیل سردی هوا دچار سرماخوردگی شده‌اند و سعی در خوابیدن می‌کنند، در صورت ابتلای تمام افراد خانواده به علایمی شبیه آنفلوآنزا، بروز مسمومیت در افراد را نشان میدهد. در صورتی که خودتان یا اطرافیان شما دچار مسمومیت با گاز مونواکسیدکربن شدند، لازم است در همان دقایق اولیه مراتب را از طریق شماره تلفن 115 به همکاران ما در اورژانس اطلاع داده و فورا وسیله گرمایشی را خاموش، در و پنجره‌های خانه را باز و سریعا از محل موردنظر دور شوید.