مرضیه موسوی| هواشناسی هشدار بارش باران شدید در گیلان را اعلام کرده و مدیریت بحران استان، وقوع سیلاب و آبگرفتگی را. تجربه بارش‌های پاییزی سال گذشته هنوز در یاد امدادگران است؛ بارندگی‌هایی که طغیان رودخانه‌ها و غرق‌شدگی را به‌دنبال خود داشت. یا در شهرها، به ساختمان‌ها خسارت وارد کرد. بارش باران‌های پاییزی در گیلان و استان‌های حاشیه خزر علاوه بر سیلاب، امداد جاده و کوهستان را هم با مشکل روبه‌رو کرده است. گوشه‌ای از این مشکلات را از زبان اعضای تیم واکنش سریع استان گیلان مرور می‌کنیم؛ اعضای آموزش‌دیده‌ای که در تمام ماموریت‌های مهم استان، از سیل و آبگرفتگی تا امداد کوهستان و جاده و ... حضور دارند.
مکان‌یابی موثر
رشت، پیربازار، صومعه‌سرا، فومن، لاهیجان، آستارا و دیگر شهرهای استان گیلان برای بارندگی‌های پاییزی و حوادثی که در پی آن رخ می‌دهند، آماده هستند. طغیان رودخانه در تمام شهرها به جز رودبار حتمی است. به گفته رئیس اداره عملیات جمعیت هلال‌احمر استان گیلان، گرچه عملیات در حوادث سیلاب بر عهده هلال‌احمر نیست، اما اتفاق‌هایی که در پی وقوع این حادثه در گوشه‌وکنار استان می‌افتد، به درخواست مدیریت بحران، پای امدادگران جمعیت را هم به میان می‌کشد. «محرم آقابیگی» می‌گوید: «تیم‌های امدادی برای تخلیه آب از منازل درگیر سیل یا فعالیت‌های دیگر، به دستور رئیس سازمان مدیریت بحران وارد عمل می‌شوند. بخشی از خسارت‌های سیلاب به اداره‌هایی مثل راهداری و اداره جهاد کشاورزی و ... مرتبط است، اما امدادرسانی به افرادی که از این حوادث متاثر شده‌اند به کمک هلال‌احمر انجام می‌شود.»
رودخانه‌هایی که به موقع لایروبی نشده‌اند یکی از مشکل‌سازترین نقاط گیلان در این فصل هستند؛ جمع شدن تنه درختان شکسته، چوب و دیگر اشیا در مسیر آب در نهایت به تجمع آب در یک نقطه و سیلابی شدن شرایط منجر می‌شود. زمین‌های کشاورزی و دام‌ها دچار خسارت و آسیب می‌شوند و ماموریت‌های امدادی مختلفی برای امدادگران جمعیت رقم می‌خورد. آقابیگی می‌گوید: «خراب شدن پل‌ها یا طغیان ناگهانی رودخانه و حوادث دیگر، غرق‌شدگی را در پی دارد. هفته گذشته نوجوان 14 سالهای در نزدیکی رودبار غرق شده بود و تیم‌های امدادی
ما برای جست‌وجوی او وارد عملیات شدند.»
آقابیگی از سالهای گذشته می‌گوید که موقعیت مکانی فرد مفقودشده به‌صورت نقطه‌ای به تیم‌های امدادی هلال‌احمر اعلام می‌شد و کار جست‌وجو و نجات را با سرعت بیشتری پیش می‌برد. در حالی که در سال گذشته مکان‌یابی نقطه‌ای توسط نهادهای مربوطه اعلام نمی‌شود و همین موضوع محدوده جست‌وجو را برای تیم‌های عملیاتی گسترده‌تر می‌کند.
سیلاب در روزهای آفتابی
سروکله سیلاب تنها در روزهای بارانی در استان گیلان پیدا نمی‌شود؛ تا چند روز بعد از بارش‌های مداوم هم خطر سیلاب در هر گوشه‌ای از این استان در مسیر رودخانه‌ها به‌چشم می‌خورد. «امیر مومنی» سرتیم واکنش سریع استان گیلان که در حوزه تخصصی سیلاب فعالیت می‌کند، می‌گوید: «بارش باران باعث جمع شدن آب رودخانه‌ها پشت شاخه‌های قطع شده درختان و دیگر اشیای موجود در آب می‌شود. گاهی چند روز بعد از بارندگی، با آفتابی شدن هوا شاهد این هستیم که جابه‌جایی یک سنگ کوچک در این نقطه از رودخانه، باعث آزاد شدن آب پشت این اشیا می‌شود و سیل به‌راه می‌افتد. چنین سیلی برای افرادی که در حاشیه رودخانه حضور دارند یا زندگی می‌کنند بسیار خطرناک است. چون کسی انتظار وقوع این سیل را در روز بارانی ندارد.»
تنها در یک سال گذشته پیکر 18 فرد غرق شده در رودخانه‌های استان به کمک او پیدا شده است و 4 فرد گرفتار در سیلاب را از مرگ حتمی نجات داده. او می‌گوید: «بارش‌های متراکمی در استان گیلان داریم که باعث شدت حرکت آب در رودخانه‌ها می‌شود. حتی گاهی دیواره‌های حوضچه پرورش ماهی را هم می‌کند و با خود می‌برد. در 22 سال گذشته که به‌عنوان امدادگر جمعیت مشغول فعالیت هستم، به یاد ندارم کسی در سیلاب غرق شده باشد و بتواند جان سالم به در ببرد. حتی شانس زنده ماندن زیر آوار زلزله بیشتر از نجات از غرق شدن در سیلاب است.»
او یکی از مهم‌ترین موانع برای امدادرسانی در شرایط بحرانی را تجمع غیرضروری مردم و حتی دخالت افراد غیرمتخصص در امدادرسانی می‌داند و می‌گوید: «در یکی از عملیات‌های جست‌وجو که 12 روز طول کشید، بارها فاصله رودبار تا امامزاده هاشم را با قایق طی کردیم. وقتی فرد غرق شده را با هزار زحمت پیدا کردیم، یکی از افرادی که برای تماشا روی پل ایستاده بود شیرجه زد تا به سمت جنازه پیدا شده برود. او را گرفتم و مانع او شدم. گفتم با چنین شدت و شتابی که آب دارد، حتما تو هم غرق می‌شدی و باید 12 روز دیگر به جست‌وجوی تو می‌پرداختیم.»
باران در کوهستان
پوشش گیاهی درهم تنیده مناطق کوهستانی گیلان، به‌خودی خود راه را برای امداد کوهستان سخت می‌کند، چه برسد به اینکه باران‌های شدید و پیوسته هم ببارد و حرکت در این مسیر را دشوارتر کند. «محمود پژمان» از اعضای تیم واکنش سریع استان گیلان می‌گوید: «مناطق کوهستانی گیلان نقاط صعب‌العبوری هستند که امداد هوایی هم امکان دسترسی به آن را ندارد. برای اینکه جایی برای فرود و حتی پرواز هلی‌کوپتر در این نقاط به‌چشم نمی‌خورد. برای همین هنگام وقوع حادثه تیم تخصصی کوهستان باید اعزام شود و گاهی رسیدن به محل حادثه ساعت‌ها زمان می‌برد. حالا تصور کنید در این صعود سخت و دشوار بارندگی شدید و سرمای استخوان خردکنی هم رخ بدهد. حرکت در چنین هوایی تمام انرژی امدادگران را از آنها می‌گیرد. چه برسد به اینکه بخواهند فرد مصدوم را بسکت و با خود به نقطه امنی منتقل کنند.»
سرمای پاییزی در برخی از مناطق کوهستانی این استان، بارش برف را به همراه دارد و چالش‌های پیش روی امدادگران را بیشتر می‌کند. تجربه اندوخته‌ای که در سالهای گذشته از شرایط جوی و همزمانی آن با حوادث مختلف به‌دست آورده‌اند، توشه ارزشمند آنهاست که این روزها آن را نقشه راه خود قرار داده‌اند. او می‌گوید: «مرور حوادث سالهای گذشته و به‌روز کردن اطلاعات ما باعث می‌شود در حوادث پیش رو کمتر غافلگیر شویم و بتوانیم امدادرسانی مطلوبی داشته باشیم. برای مثال نقشه‌های حوادث سالهای گذشته و شرایط آب و هوایی فرصت مطالعه خوبی برای امدادگران و مدیریت بحران است که قبل از وقوع هر حادثه آن را پیش‌بینی و برای جلوگیری از آسیب‌های شدید آن، اقدام کنند. می‌دانیم که همیشه پیشگیری بهتر و کم‌هزینه‌تر از درمان و علاج است.»