آرش خیراندیش عضو ستاد مردمی نجات آشوراده(سمنا)
یکي از اصول مهم تربیتی در آموزش افراد - در هر زمینه مورد تصور- این است که مربی یا آموزش‌دهنده خود به سخنی که می‌گوید عمل کند. دراین‌باره قرآن مجید در سوره الصف آیات 1و 2 می‌فرماید:
اى كسانى كه ايمان آوردهايد چرا چيزى مىگوييد كه انجام نمىدهيد
نزد خدا سخت ناپسند است كه چيزى را بگوييد و انجام ندهيد
به این ترتیب انسان‌ها مکلفند در آموزش به دیگران صداقت را رعایت کنند. یکی از فعالیت‌های مهم آموزشی- که مانند هر زمینه دیگری مستلزم صداقت مربیان آن است- آموزش محیط‌زیست است. در این موضوع آموزشی، تلاش میشود تا آموزش گیرندگان به اهمیت محیط‌زیست پی برده و در حفظ آن کوشا باشند. انتقال دانش و آگاهی زیست‌محیطی تنها یکی از مراحل آموزش محیط‌زیست بوده و می‌بایست در افراد علاوه‌بر کسب معلومات لازم، بینش صحیح برای درک موضوعات زیست‌محیطی ایجاد شود. مهم‌ترین مرحله آموزش محیط‌زیست، تغییر رفتار پایدار در آموزش گیرندگان است که بدون آن درواقع آموزشی صورت نگرفته است. در این‌جا قصد دارم با بیان مثالی وارد بحث اصلی خود شوم.
فرض کنیم پزشکی به بیمار خود توصیه اکید می‌کند که از مصرف دخانیات پرهیز کند. در این توصیه، پزشک می‌تواند مضرات مصرف دخانیات را توضیح دهد. به این ترتیب اطلاعاتی جدید را به یک فرد ارایه کرده است. حال تصور کنیم که پزشک معالج خود سیگاری باشد! آنچه در ذهن بیمار رخ می‌دهد رویارویی با یک تناقض بزرگ در گفتار و رفتار کسی است که به او اعتماد کرده است. ناگفته پیداست که چنین پزشکی نمی‌تواند تغییر رفتاری در مخاطب خود ایجاد کند. در این‌جا به عظمت گناهی که چنین پزشکی مرتکب میشود پی می‌بریم.
طی یک ماه گذشته اتفاق مهمی در عرصه محیط‌زیست کشور رخ داده که دلسوزان جامعه را به شدت نگران کرده و به تکاپو واداشته است. قضیه از این قرار است که سازمان حفاظت محیط‌زیست قصد دارد قسمتی از پناهگاه حیات‌وحش میانکاله یعنی جزیره آشوراده را به صنعت گردشگری اختصاص دهد. این تصمیم مستلزم آن است که این منطقه حساس اکولوژیک، آرامش خود را برای همیشه از دست داده و به محلی برای گردشگری تجاری برای انبوه گردشگران و مسافران تبدیل شود. ساخت هتل، رستوران، پیست‌های تفریحی و بازارچه در آشوراده و همچنین تردد انبوه وسایل شناور موتوری در آب‌های اطراف آن به‌علاوه ده‌ها فعالیت مخرب دیگر از اعترافات طراحان و حامیان این طرح است. بسیاری از مقامات، آشوراده موردنظر خود را به کیش و شمال تعبیر کرده و سرمایه‌گذار پیشنهادی آن از تردد سالانه 500هزار گردشگر در آن سخن به میان می‌آورد. اینها تماما برخلاف اصول پذیرفته شده توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست است که اگرچه ندانستن این اصول از سوی بیشتر مقامات و سرمایه‌گذاران تعجبی ندارد (که خود حاصل کوتاهی در آموزش موثر محیط‌زیست است) اما این عذر از سوی سازمانی که خود متولی حفاظت از محیط زیست کشور است به هیچ‌وجه قابل پذیرش نیست. یکی از اصلی‌ترین وظایف سازمان حفاظت محیط زیست، آموزش آحاد مردم است که درواقع نقش محوری را در حفاظت از میراث طبیعی یک کشور و سلامت محیط ایفا می‌کند. به این ترتیب سازمانی که طی سال‌های طولانی از بدو تأسیس خود همواره از اهمیت حفظ مناطق حفاظت شده سخن رانده است – و البته بسیاری از کارمندان صادق آن به واقع در این راه تلاش کرده‌اند- عامل نابودی یکی از بهترین مناطق تحت مدیریت خود میشود (مثال پزشک سیگاری را به خاطر آوریم). طی سال‌های طولانی همکاری فعالان و کارشناسان محیط‌زیست با آن سازمان، همواره بر نقش مثبت تعامل داوطلبان این عرصه با دولت تأکید شده است که ناگهان این فعالان و کارشناسان خود را مواجه با وضعیتی می‌بینند که در آن مجبورند خود به تنهایی و بدون حمایت سازمان متولی حفاظت از محیط زیست، بار حفاظت از یک منطقه حساس را به دوش بکشند. فعالان و کارشناسان محیط‌زیست طی چند دهه گذشته بر حفاظت از پناهگاه حیات وحش میانکاله – و ازجمله جزیره آشوراده – در برابر فعالیت‌های مخرب آن منطقه ازجمله نیروگاه نکا، بندر امیرآباد، جاده میان‌گذر، پالایشگاه نفت، شکار، کود و سموم شیمیایی کشاورزی و ... تأکید کرده و بعضا در این مسیر متحمل فشارهای فراوان شده‌اند. حال همگان با واقعیتی دردناک روبه‌رو می‌شوند - اگرچه برای نگارنده دور از ذهن نبود و یک‌سال پیش طی نامه‌ای به رئیس آن سازمان، در مورد خطرات آن هشدار داده بود – یعنی موافقت با ورود یکی از مخرب‌ترین فعالیت‌های زیست محیطی بشر- که همان گردشگری تجاری و انبوه است - به منطقه‌ای به حساسیت آشوراده. طی این سال‌ها و در بسیاری موارد، این تصور وجود داشته که سازمان حفاظت محیط‌زیست خود حامی مدافعان و دلسوزان میانکاله و آشوراده بوده – که البته در بدنه آن سازمان این‌گونه است – و آن ارگان برای حفاظت از منطقه، نیاز به کمک فعالان محیط‌زیست دارد اما موافقت با واگذاری آشوراده به صنعت گردشگری، بسیاری را در بهت و حیرت فرو برد به‌گونه‌ای که بعضی آن را باور نمی‌کردند! این خود بدترین کاری است که سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌تواند از جنبه آموزشی مرتکب شود: عمل‌نکردن به توصیه خود.
بسیاری از علاقه‌مندان به محیط‌زیست که تازه با این عرصه آشنا شده‌اند- اعم از اکوتوریست‌های واقعی و داوطلبان- به دنبال پاسخ به این سوال هستند که اگر نتوان به سازمان حفاظت محیط‌زیست اعتماد کرد پس چه باید کرد؟ خوشبختانه پاسخ آن را گروه بزرگی از کارشناسان و فعالان محیط‌زیست داده‌اند: اگر دولت به وظایفش در این عرصه عمل نکند، هستند کسانی که بی‌چشمداشت و به دور از اهداف سیاسی به وظیفه خود در امر حفاظت از مناطق حساس اکولوژیک کشور عمل خواهند کرد. طی یک ماه گذشته مقاومت قانونی در برابر واگذاری آشوراده، موفق به تشکیل ستادی مردمی شده که درواقع وظایف سازمان حفاظت از محیط‌زیست را بر دوش می‌کشد. این ستاد در برابر تسلیم مناطق حفاظت شده به صاحبان زر و زور ایستاده و از حقوق نسل‌های آینده دفاع می‌کند. تک‌تک افراد ملت می‌توانند عضو این ستاد باشند.
ستاد مردمی نجات آشوراده(سمنا):
ashoradeh1393.blogfa.com