یوسف مولایی حقوقدان
آشنایی با حقوق‌شهروندی خویش، مستلزم آشنا بودن و رعایت حقوق‌شهروندی دیگران است؛ و برعکس. به این معنا که شما از حقوق خود، به حقوق دیگران و از حقوق دیگران، به حقوق خود پی خواهید برد. اساسا این دو در کنار یکدیگر معنا پیدا می‌کنند. برای آشنا کردن مردم با حقوق‌شهروندی‌شان، باید دید مردم چگونه به این حوزه‌ها حساس می‌شوند. مسیری که بیشترین حساسیت را به سهل‌ترین شکل ممکن، ایجاد می‌کند، بهترین مسیر برای پیگیری است. به‌نظر می‌رسد دو مسیر در دسترس برای شناخت و آشنایی مردم با حقوق‌شهروندی خود و حقوق دیگران وجود دارد که می‌توان از این دو مسیر، برای مردم التفات حاصل کرد. این دو مسیر عبارتند از «اطلاع‌رسانی» و «آموزش».
این دو مستلزم و نیازمند فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد (ان.جی.او)ها و مشارکت فعال شهروندان در این سازمان‌ها است. تنها «یکی» از شیوه‌های آموزش، برگزاری کلاس‌های آموزشی است. آموزش عبارت است از همه آن چیزهایی که می‌توانند مردم را آگاه کنند. به‌طور مثال، شهرداری به مردم بگوید که چگونه محیط‌زیست خود را تمیز نگاه دارند و به حقوق خود، از طریق احترام متقابل به حقوق دیگران، احترام بگذارند. یعنی هر فرد، با احترام به حقوق دیگران، آنها را در رعایت حقوق خود، موظف و مسئول می‌کند. بعد از این، دولت است که باید گام‌های دیگر را بردارد. دولت موظف است وفاداری خود را به حقوق مردم از طریق حمایت همه‌جانبه از سازمان‌های مردم‌نهاد و «ان‌جی‌او»ها نشان دهد و در این زمینه کوتاهی نکند.
با درنظر گرفتن همه موارد فوق، نکته مهم دیگری وجود دارد. پیش‌فرض ما این است که همه مطالبی که گفته شد، پیشتر در مدارس، به افراد آموزش داده شده است. یعنی از سنین کودکی موضوعاتی از قبیل «لزوم پذیرش قانون»، «احترام به حقوق‌دیگران»، «اهمیت به شخصیت» و مواردی از این دست، لازم است پایه‌گذاری شده باشد. چراکه لزوم فرهنگ‌سازی در جایی مشخص‌تر می‌شود که قوانین وجود دارند، اما در اجرا، نقصان دیده می‌شود. به‌طور مثال، همه می‌دانند که نباید روی زمین زباله ریخت. همه می‌دانند که باید در رانندگی حقوق دیگران را رعایت کرد. اما با همه این اوصاف، باز هم شاهد نقض چنین احکام بدیهی‌ای هستیم. به این دلیل که این احکام، سطحی و قشری است. آنها هنوز در مناسبات اجتماعی ما، ریشه ندوانده‌اند و به تعبیر دیگر، به‌صورت «فرهنگ» پذیرفته نشده‌اند. لذا تأکید بر فرهنگ‌سازی و مناسبات اجتماعی مدنی، به دلایل بالا است که به آنها اشاره شد.