محمدرضا ممتازواحد منتقد
مسئولیت‌های اجتماعی هنرمند و دغدغه‌های او در این‌خصوص همواره تأمل‌برانگیز بوده و هست. هنرمند برآمده از اجتماعی است که همان اجتماع، بستر حرکت و رشد و نمو اوست. پس به نوعی موازنه‌ای برقرار است که تأثیر و تأثر هر یک را بر دیگری مبرهن می‌نماید. برآیند این فرآیند تدریجی نهایتاً متعادل‌سازی جامعه را منجر خواهد شد که همین امر از اهداف اصلی فرهنگ و هنر و به نوعی در زمره رسالت خطیر و از وظایف سنگین یک هنرمند محسوب می‌شود. همایون شجریان ازجمله هنرمندان پرتوانی است که از همان بدو فعالیت هنری‌اش خود را متفاوت نشان داد. اولین اثر مستقل او به نام نسیم وصل این نوید را به موسیقی ایرانی داد که او هنرمند متفاوتی است. دو اثر معروف‌تر این آلبوم (نسیم وصل و هوای گریه) چنان بر دل‌ها نشست که هنوز هم پس از ده سال، اذهان عمومی وی را بیشتر با این دو اثر به خاطر می‌آورند. البته در این میان شخصیت شاخص استاد محمدجواد ضرابیان و ملودی‌های جذاب و تأثیرگذار ایشان را نیز نمی‌توان و نبایستی نادیده انگاشت که با خلق اولین مجموعه، شناسنامه هنری همایون شجریان را تحویل او داد. چه بسیار هنرمندانی که شاید پس از سال‌ها به شناخت هویت هنری خویش نايل آیند ولی ضرابیان با ساخت و تصنیف نخستین آلبوم مستقل همایون، سمت و سوی صدای او را شناخت و در جهت سوق به اعتلای آن بسیار کوشید. البته در این خصوص تیزهوشی همایون نیز مزید بر علت شد. همایون شجریان خود را محدود به سنتِ صرف نساخت و برخلاف باورهای غلط عامه که وی را هنرمندی سنتی می‌پندارند، بی‌تردید نوین‌گرایی و بارقه‌های موسیقی پاپیولار در آثار او بسیار هویداست. همایون آگاهانه راه خود را برگزید و برخلاف عده‌ای که شاید کورکورانه در جاده ظلمت‌زده‌ای راه خود را می‌پویند؛ او آگاهانه از شاهراه سنت به خروجی بی‌انتهای موسیقی و اجراها و برداشت‌های آزادانه‌تر گام نهاد و خود را شناخت. هنرمندی که صدایش محدود به اجرای مجموعه‌هایی چون نسیم وصل، شوق دوست و ناشکیبا نشد، بلکه پتانسیل صدایش، توان اجرای آلبوم شوق نامه – که بازیابی تصانیف منسوب به عبدالقادر مراغه‌ای و حاصل چهار‌سال تلاش و کوشش گروهی به سرپرستی استاد محمدرضا درویشی بود– را نیز جامه عمل پوشاند. اجرایی دشوار بر پایه یک اثر هنری- پژوهشی که ظرفیت‌های قابل توجه صدای همایون را به منصه ظهور رساند. تفاوت یادشده در ابتدای این نوشتار در سایر آثار او ازجمله اپرای عروسکی مولوی و فیلم سینمایی آرایش غلیظ بیشتر و بیشتر نمود می‌یابد. همایون در آواز نیز با صلابت عمل کرد و به جزء ضعف در برخی از تلفیق‌هایش – آن هم بیشتر در فواصل اوج صدا– آوازی خوشایند و مطبوع را به آوازدوستان موسیقی این دیار تحویل داده است.همایون شجریان به‌عنوان یک هنرمند، دغدغه‌های اجتماعی خود را داراست. چندی پیش تیم ستارگان هنر و ستارگان فوتبال با هدفی خیرخواهانه به مصاف هم شتافتند و عواید حاصل از فروش بلیت نیز به بیماران سرطانی تعلق گرفت. در تیم ستارگان هنر نام چهار هنرمند موسیقی به چشم می‌خورد؛ همایون شجریان، حمید خندان، روزبه نعمت‌اللهی و حمید عسگری. و این مسأله نشان‌دهنده نکته مهمی است که مسئولیت‌های اجتماعی یک هنرمند بسته به سبک و ژانر هنری او نیست، بلکه به جهان بینی اجتماعی آن هنرمند وابسته است.