هرچه از ماجرای قاچاق دارو به عراق میگذرد، این پرونده عجیب ابعاد تازهتری پیدا میکند. درحالیکه مسئولان عراقی از توقیف یک محموله بزرگ دارو به ارزش چندصدهزار دلار در استان دیالی این کشور خبر دادهاند، مسئولان سازمان غذا و دارو در اطلاعیهای اعلام کردند که این محموله بزرگ متعلق به یکی از کشورهای همسایه بوده است. همزمان مسئولان گمرک هم در واکنش به این خبر، مبدأ داروهای مکشوفه در خاک عراق را کشور ترکیه اعلام کردند که به گفته آنها این ترانزیت با رعایت همه مقررات کامل انجام شده است.
ماجرای این پرونده جنجالی پنجشنبه بعدازظهر از سوی برخی منابع عراقی اعلام شد. براساس آنچه رسانههای این کشور اعلامکردند، دستگاه اطلاعاتی ارتش عراق یک محموله قاچاق شامل صدهاهزار قلم دارو را که از طریق ۱۹ کامیون با عبور از جاده خانقین واقع در استان دیالی وارد این کشور شده بود، کشف و مصادره کرده است.
ارتش عراق ارزش تعرفه گمرکی محموله کشفشده را صدهاهزار دلار برآورد کرده است.
19 کامیون داروی قاچاق
انتشار خبر کشف 19 کامیون داروی قاچاق آن هم در روزهایی که کمبود دارو و تجهیزات پزشکی و گرانی این اقلام استراتژیک موجی از واکنشها را به همراه داشته، بار دیگر گمانهزنیها درباره قاچاق سازمانیافته و تشکیلاتی را دامن زده است.
رئیس سازمان غذا و دارو هم در اینباره اعلام کرد که قاچاق دارو از کشور به علت قیمت پایین آن در ایران و افت ارزش ریال نسبت به ارز کشورهای همسایه به مراتب نسبت به قبل بیشتر شده است و قاچاقچیان با سوءاستفاده از این فرصت با خروج دارو سودهای سرشاری کسب میکنند.
پیشتر هم گزارشهایی درباره قاچاق کالاهای اساسی به کشورهای همسایه همزمان با افزایش بیسابقه قیمت دلار در بازار داخلی منتشر شده بود. واقعیت این است که دارو مانند بسیاری از اقلام حیاتی با نرخ رسمی ارز انجام میشود. همان دلار 4200 تومانی که بسیاری از کالاها بر پایه این نرخ ارز وارد کشور شده است. اما افزایش قیمت دلار که این روزها از کانال 31هزار تومانی گذشته است، زمینه مناسبی برای قاچاق اقلام ضروری، ازجمله دارو است.
داروهای خارجی فقط از مرز ایران وارد عراق شدند
حالا در شرایطی که خبر کشف این محموله در داخل کشور سروصدای زیادی به پا کرده، مسئولان سازمان غذا و دارو در اطلاعیهای اعلام کردند که این داروها متعلق به ایران نبوده و فقط از مرزهای غربی کشور ترانزیت شده است.
سیدحیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران گفت: «براساس اظهارنظر مقامات گمرگ ایران، داروهای کشفشده در ۱۹ کامیون در کشور عراق، ایرانی نیستند و از مبدأ ترکیه به عراق قاچاق و از ایران ترانزیت شدهاند، اما باز هم بررسیهای دقیقتر ادامه خواهد داشت.»
او همچنین گفت: «منابع خبری عراقی ادعا کرده بودند که کامیونهای کشفشده حامل داروهای قاچاق ایرانی است و برای مشخصشدن صحت و سقم ماجرا باید داروها با واسطه مقامات امنیتی و نظامی تحویل وزارت بهداشت ایران شوند.»
این مسئول سازمان غذا و دارو با اشاره به سامانه نظارتی «تیکت» افزود: «در صورتی که داروها تحویل وزارت بهداشت ایران و مشخص شود که این داروهای قاچاق ایرانی هستند، ما به کمک این سامانه نظارتی میتوانیم اعلامکنیم داروها از داروخانه، شرکت پخش یا کارخانه قاچاق شده است.»
ترکیه، هندوستان، اندونزی، چین و امارات متحده عربی مبدأ داروهای قاچاق
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو هم در واکنش به این خبر گفت: «تصاویر کامیونها و برخی رانندگان این محموله در اخبار منتشره عراق هم جایی برای انتساب به ایران و ایرانی نمیگذارد، اما مخاطب ایرانی با عدهای شارلاتان روبهرو است که در سختترین شرایط تحریم به جای روایت تحریم، با جنگ روانی و دروغپردازی از خون بیماران ایرانی ارتزاق میکند.»
او در چند رشته توییت به مباحث و حواشی به وجود آمده درباره ماجرای داروهای مکشوفه در خاک عراق پرداخته است.
او در توضیح مبدأ این داروها آورده است: «از ابتدای سال ۹۹ تا بیستوششم مهرماه، هزار و ۶۵۴ تن دارو که بخشی از آن پتاسیم کلاولانات، انسولین، واکسنهای دامپزشکی، پنیسیلین و مشتقات آن، آنتیبیوتیکها، باندهای استریل و پانسمان، الکل، زینک اکساید، چسب لوکوپلاست و... بوده، از پنج کشور ترکیه، هندوستان، اندونزی، چین و امارات متحده عربی و از مرزهای بازرگان و منطقه ویژه شهید رجایی وارد و سپس از مرزهای غربی به مقصد عراق ترانزیت شده است.»
جهانپور همچنین نوشته است: «با بررسی داروهای خریداریشده از سوی تجار عراقی از پنج کشور مذکور حدود ۶۴درصد فهرست، در ایران امکان تولید داشته و دارند، با وجود این، داروی ایرانی در بین این یکهزار و ۶۵۴ تن دارو قرار ندارد و همه این داروها خارجی هستند.»
تکذیب گمرک
ظاهرا صحبتهای مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو به استناد اظهارات معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران است. مهرداد جمال ارونقی دو روز پس از انتشار این خبر درگفتوگو با رسانهها اعلام کرد: «طبق بررسیهای صورتپذیرفته توسط گمرکات مرزی کشور، صادرات هیچگونه دارویی به کشور عراق از طریق مرزهای رسمی کشور انجام نگرفته است.» او همچنین اضافه کرد: «فقط طی ماه گذشته چند محموله دارو از طریق خاک جمهوری اسلامی ایران و با رعایت کامل تمامی مقررات مربوطه و کنترلهای لازم ترانزیت خارجی شده است که مبدأ این داروها نیز کشورهای خارجی بوده است.»
به گفته او ورود داروی خارجی به کشور با صدور مجوز از سوی وزارت بهداشت انجام میشود و این مرجع، داروهای ترخیصشده را تا مرحله توزیع رصد میکند، بنابراین صادرات مجدد این حجم دارو از مبادی رسمی، آن هم با ممنوعیت صدور دارو و کالاهای اساسی و ضروری، دور از ذهن به نظر میرسد.
با این همه، این پرونده عجیب چند علامت سوال بزرگ دارد. اگر به گفته مسئولان گمرک و سازمان غذا و دارو، مبدأ این داروها کشور ترکیه بوده، چرا از خاک ایران برای ترانزیت آن استفاده شده؟ درحالیکه ترکیه با عراق مرز زمینی زیادی دارد، چرا محموله مهمی مثل دارو مسیر ورودش به کشور مقصد را دور کند و مدت زمان تحویل دارو را چند روز به تأخیر بیندازد. از سوی دیگر چطور مقامات کشور ترکیه تاکنون دراینباره هیچ اظهارنظری نداشتهاند.
قاچاق سازمانیافته دارو
قاچاق دارو یکی از معضلات قدیمی حوزه بهداشت و درمان است. مدتهاست که مسئولان سازمان غذا و دارو با استفاده از روشهای مختلف سعی در محدودکردن و کاهش آمار قاچاق دارو از ایران به کشورهای همسایه دارند. اما در چند ماه اخیر و به دنبال افزایش سرسامآور نرخ ارز، موضوع قاچاق دارو رنگ دیگری به خود گرفته است.
یکی از فعالان حوزه دارو و تجهیزات پزشکی که نخواست نامش فاش شود، در توضیحاتی به «شهروند» گفت: «وقتی صحبت از 19 کامیون دارو است، دیگر قاچاق موردی یا کولهای معنا ندارد. این اقدامی سیستماتیک برای کسب نامشروع پول هنگفت است.»
او ادامه داد: «ما در شرایطی هستیم که به دلیل تحریمهای آمریکا برای سیستم بانکی ایران، برخی خریدهای دارویی و سفارشات لغو شده است. درواقع ما در واردات دارو با مشکل بزرگی مواجههستیم و به سختی این اقلام ضروری وارد کشور میشود.»
به گفته این کارشناس اقتصاد دارویی هرچند سیستمهای رهگیری دارو در ایران به نسبت سایر کشورهای منطقه از وضع مطلوبتری برخوردار است، اما با این همه قاچاق هم وجود دارد: «متأسفانه مسئولان سازمان غذا و دارو همواره موضوع قاچاق گسترده دارو را منکر شدهاند، در صورتی که قیمت دلار چند برابر شده و این موضوع سیستمهای سودجو و فرصتطلب را به سمت این حوزه میکشاند.»