شهروند| سایه لودرها از سر «بحر آسمان» کرمان کنار نمی‌رود. چند سالی می‌شود، منطقه حفاظت‌شده‌ای که زیستگاه خرس سیاه آسیایی است، زیر سایه ترس از فعالیت‌های اقتصادی رفته. لودرها و ماشین‌آلات معدنی سه سالی می‌شود در انتظارند تا به جان منطقه بیفتند و دست نخوردگی آن را خراش دهند.
ماجرا از روزی شروع شد که دولت دهمی‌ها تصمیم گرفتند اصل 44 قانون اساسی را اجرایی کنند و به پشتوانه آن معادن سنگ آهن هم واگذار شد و یکی از معادن در منطقه حفاظت شده بحر آسمان بود. از آن روز به بعد، کشمکش محافظت و اجازه بهره‌برداری گرفتن، در منطقه آغاز شد و جنگ لودرها و جیرفتی‌ها را به نمایش گذاشت. مردم محلی تاکنون همچون سدی عمل کرده‌اند که جلوی فعالیت لودرها و ماشین‌آلات معدنی در منطقه را گرفته. آنها از زیستگاه خرس سیاه آسیایی و درختان ممنوع‌القطع ارس و منطقه‌ای که تامین‌کننده منابع آبی شان است، دفاع کرده‌اند و اجازه نداده‌اند حسرت روزهای گذشته بر دلشان بماند. این دفاع باعث نشده لودرها منطقه را ترک کنند، آنها مدت طولانی است که در منطقه حضور دارند و سایه‌شان را بر سر منطقه انداخته‌اند تا به گفته مردم محلی در نخستین فرصتی که قانون دور زده شود و محافظت شده بودن منطقه بحر آسمان به فراموشی سپرده شود، به منطقه حمله کنند. حضور طولانی مدت لودرها در منطقه در حالیست که در سه‌سال گذشته، یعنی کمی بعد از حضور معدن کاوان در منطقه، تلاش‌های مردمی برای دور نگه داشتن بحر آسمان از آسیب لودرها شروع شد. چندی پیش مردم منطقه و فعالان محیط‌زیست کشور، دردنامه‌ای نوشتند و در آن با اشاره سابقه تلاش‌هایی که برای بهره‌برداری از بحر آسمان صورت‌گرفته مسئولان اجرایی کشور را خطاب قرار داده و گفتند، «از‌سال 90 رفت و آمدهای بسیاری در منطقه انجام شده، سال 90، عده‌ای وارد منطقه شدند و اعلام کردند که برای راه‌سازی آمده‌اند؛ مردم محلی جلوی فعالیت آنها را گرفتند. پس از مدتی عده‌ای دیگر به بهانه بهره برداری از گیاهان دارویی آمدند که جلوی فعالیت آنها هم گرفته شد. در‌سال 91 گروهی دیگر، برای اکتشافات معدن، آمدند. با پی‌گیری‌ها معلوم شد که از آقای فلاح، مدیرکل حوزه ریاست سازمان محیط‌زیست در زمان ریاست محمدی‌زاده، مجوز اکتشافات گرفته‌اند. ساکنان محلی باز هم توانستند دستور توقف موقت فعالیت معدن را بگیرند. در این مدت، دیدارهای متعددی با مسئولان برگزار شد، ازجمله، با محمدعلی کیخا معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان محیط‌زیست، که او جهت توقف کامل عملیات معدن‌کاوی به استانداری کرمان نامه زد. اما آن گروه و گروه‌هایی دیگر امسال هم آمدند که حضورشان منجر به تنش محلی شد. این در حالیست که رئیس سازمان محیط‌زیست برای اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری نامه زدند، که به‌دلیل زیست‌محیطی نباید در منطقه کار اکتشافی انجام گیرد. با این حال این گروه‌ها هنوز در منطقه مانده‌اند. روشن نیست که این متجاوزان پشت‌شان به کجا گرم است. تخریب منطقه‌ای با 5رودخانه دایمی و سرچشمه‌های آب در استانی که دچار بحرانی‌ترین وضع آب در کشور - آن‌هم در این وانفسای خشکسالی - است برای همه اهالی و دوستداران محیط‌زیست تعجب‌آور است.»
نامه‌نگاری‌های پی در پی برای نجات بحر آسمان
حضور لودرها و ماشین‌آلات معدنی در منطقه درحالی صورت می‌گیرد که در ماه‌های گذشته، نامه‌نگاری‌های بسیاری انجام شده تا جلوی فعالیت معدنی که قرار است در منطقه انجام شود، گرفته شده و آرامش به منطقه حفاظت شده بحر آسمان کرمان بازگردد. سازمان حفاظت محیط‌زیست در این مدت بارها و بارها مخالفت خود با انجام فعالیت معدنی در منطقه را اعلام کرده. هفتم دی ماه‌سال 92، احمدعلی کیخا معاون محيط زيست طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط‌زيست، در نامه‌ای به مدیرکل حفاظت محیط‌زیست کرمان، دستور توقف عملیات معدن واقع در منطقه بحر آسمان را صادر کرد. کیخا در این نامه به دامنگیر نوشت:«پیرو بازدید کارشناسی در تاریخ 21 اردیبهشت‌ماه دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق از منطقه حفاظت شده بحر آسمان و همچنین اقدامات قبلی این معاونت درخصوص عدم بهره برداری شرکت مرمر تراورتن آسیا و نظر به اقدامات خارج از عرف اداری توسط مدیریت وقت حوزه ریاست و به استناد اعتراضات مردمی و گزارشات واصله از منطقه خواهشمند است به منظور جلوگیری از هرگونه تنش اجتماعی از فعالیت معدن فوق در منطقه حفاظت شده بحر آسمان تا اتخاذ تصمیم مناسب ممانعت به عمل آید.» کیخا همچنین در نامه‌ای به رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، با اشاره به آسیب‌پذیری گونه‌های خاص زیستی ازجمله خرس سیاه آسیایی، اعلام کرد که «درخواست موردنظر به لحاظ فنی مورد تأیید این معاونت نیست. همچنین محدوده مورد نظر جهت بهره‌برداری معدنی در حوزه تأثیرگذار منابع تأمین آب شرب شهر جیرفت قرار دارد که به استناد مکاتبه متولیان امر اثرات سوء بر این منابع محتمل خواهد بود.»
دلایل مخالفت با انجام هرگونه فعالیت معدنی در منطقه در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری هم اعلام شد. خردادماه بود که معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به این‌که منطقه بحر آسمان تنها منطقه حفاظت شده در جنوب استان کرمان، در برگیرنده اکوسیستم‌های حساس و منحصربه‌فرد با کارکردهای اکولوژیکی خاص خصوصا حفاظت از منابع آبی تامین‌کننده آب شهر جیرفت است، در نامه‌ای به جهانگیری نوشت:«این منطقه به لحاظ تنوع زیستی دربرگیرنده فون و فلور غنی حدفاصل اکوسیستم‌های ایرانی تورانی و خلیج عمانی و دارای تنوع زیستی متنوع زیستگاه‌های بینابینی یا اکوتون است که حفاظت از این منابع ارزشمند خدادادی وظیفه ملی و همگانی تلقی می‌شود. اثرات بهره‌برداری از معادن در این مناطق موجبات گسیختگی زیستگاهی، آلودگی و تخریب منابع آبی و تعارضات اجتماعی را در منطقه سبب خواهد شد. باتوجه به موارد مطروحه این سازمان براساس وظایف حاکمیتی مبنی بر حفاظت از منابع پایه زیستی و حفاظت از تنوع زیستی با فعالیت معادن در محدوده منطقه حفاظت شده بحر آسمان مخالف است.»
برداشت لایه‌های رویی معدن
آب منطقه را آلوده می‌کند
مخالفت‌ها با فعالیت معدنی در منطقه حفاظت شده بحر آسمان، به محیط زیستی‌ها محدود نشد. مسئولان آب و فاضلاب کرمان هم در صف مخالفان فعالیت معدنی در منطقه حفاظت شده ایستاده‌اند. در این بخش هم نامه‌های بسیاری برای مسئولان در رده‌های مختلف نوشته شد تا از ضررهای جبران‌ناپذیری حکایت کند که در صورت آغاز فعالیت‌های معدنی بر منابع آب منطقه وارد خواهد شد.
چند روز پیش، حمید علیدادی سلیمانی مدیر امور منابع آب جیرفت در نامه‌ای به ریاست دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان جیرفت نوشت: «با توجه به شکواییه‌های مکرر اهالی منطقه بحر آسمان درخصوص معدن کاری در منطقه مذکور و بازدید گروه حفاظت کیفی آب منطقه‌ای در اعلام نظر صریح دانشگاه علوم پزشکی مبنی بر برداشت لایه‌های رویی معدن و همچنین ایجاد برخی واکنش‌ها و تولید آلاینده‌های مختلف ازجمله فلزات سنگین و ورود آنها به چرخه آب را اعلام داشته که موجب ایجاد بیماری‌های مختلف برای مصرف‌کنندگان از آب خواهد شد. از دیگر مشکلات زیست محیطی زهاب اسیدی (AMD) است که در اثر اکسایش مواد معدنی سولفیدی استخراج شده، ایجاد می‌شود. در مجموع با توجه به این‌که رشته کوه مذکور، حوضه آبریز سد جیرفت و تامین‌کننده آب شرب اهالی ساکن در حاشیه رودخانه هلیل، شاخه‌های فرعی آن و آب شرب شهر جیرفت است. آب منطقه‌ای کرمان صراحتا مخالفت خود را با هر نوع فعالیت معدنی در محدوده و حوضه آبریز سدهای مخزنی استان کرمان و به‌خصوص سد جیرفت (مانند مورد فوق‌الذکر) اعلام می‌کند. خواهشمند است دستور فرمایید ناحیه انتظامی جیرفت از هر گونه عملیات معدنی در بالادست حوضه آبریز سد جیرفت جلوگیری به عمل آورند.»
پاسخ دادستان عمومی و انقلاب شهرستان جیرفت، موافقت با این درخواست در صورت عدم ارایه مجوز قانونی از مراجع ذیربط بود.
لودرها در انتظار ورود به بحر آسمان
مخالفت‌ها و ایستادن در کنار مردم برای دفاع از بحرآسمان در حالیست که یاسر سمندری فعال محیط‌زیستی در منطقه بحر آسمان به «شهروند» می‌گوید: «از سال 90، وقتی که مردم منطقه متوجه شدند که قرار است در بحر آسمان فعالیت معدنی انجام شود، جلوی فعالیت لودرها و ماشین‌آلات را گرفته‌اند و حتی اجازه نداده‌اند که بیلی بر زمین بحر آسمان بخورد. امیدواریم که مسئولان هم در کنار ما قرار بگیرند و اجازه ندهند که منطقه حفاظت شده بحرآسمان از دست برود.» او درباره این‌که مسئولان هم مخالف بهره‌برداری معدنی در این منطقه هستند، می‌گوید: «اگر تمام مسئولان می‌خواهند جلوی فعالیت معدنی این شرکت در بحر آسمان گرفته شود، چرا تمام ماشین‌آلات و لودرهایی که قرار است به جان بحر آسمان بیفتد در منطقه وجود دارد و شرکت، ماشین‌آلات خود را نمی‌برد. به نظر ما آنها می‌دانند که بالاخره موافقت بهره‌برداری را می‌گیرند و به همین دلیل است که ماشین آلات خود را داخل منطقه نگه داشته‌اند.» او ادامه می‌دهد: «شرکتی که در منطقه قصد معدن کاوی دارد، در روزهای پایانی عمر دولت دهم، موفق به دریافت مجوز این کار شده که غیرقانونی است و نه‌تنها زندگی گونه‌های بسیاری را که در این منطقه ساکن هستند، به خطر می‌اندازد، بلکه در زندگی مردم استان نیز تأثیر ناخوشایندی دارد. با وجود اثرات منفی که فعالیت معدنی بر حیات در این منطقه دارد، لودرها همچنان در انتظارند تا در زمانی که امکان دور زدن قانون را پیدا کنند، وارد منطقه شده و کار خود را شروع کنند.» سمندری در باره این‌که لودرها در کجا مستقر هستند آیا در محلی که قرار است فعالیت معدنی آن‌جا انجام شوند، قرار دارند، می‌گوید: «لودرها در منطقه ساردو مستقر هستند تا هر وقت که فرصت شد وارد منطقه شوند، مردم محلی تاکنون اجازه ورود لودرها به بحر آسمان را نداده‌اند.»