سحر قاسم‌نژاد -گروه اقتصادی شهروند| در ماه‌های گذشته صنعت لبنیات اگر خبری داشت، آن خبر حول محور افزایش یکباره و چندباره قیمت‌ها بود که باعث شد کاهش میانگین مصرف مردم ثبت شود. اما چند روز پیش نگاه‌ها از روی اتیکت قیمت ها به سوی کیفیت محصول چرخید؛ دقیقا دوازدهم مردادماه بود که وزیر بهداشت از ارایه گزارش «وجود روغن پالم در شیر» به رئیس‌جمهوری خبر داد. او اعلام کرد که بسیاری از شیرهای پرچرب به خاطر چربی روغن، چرب هستند به همین دلیل سازمان غذا و دارو درحال پیگیری این موضوع است. هنوز چند ساعت از اعلام این خبر نگذشته بود که دبیر صنایع شیر، صدور پروانه تولید محصول با چربی گیاهی را رد کرد و گفت که این مساله، کل صنعت را زیر سوال می‌برد و منجر به تشویش اذهان عمومی می‌شود. او حتی از وزیر خواست تا هر کارخانه فاقد پروانه ساخت یا متخلف تولید را پلمب کند.
اما موضوع وجود پالم ظاهرا آنچنان قدیمی و مرسوم است که تکذیب‌ها به سرعت کمرنگ و کمرنگ‌تر شد پس از آن هم پروسه پاسکاری توپ تقصیرات و متهم کردن یکدیگر (طبق معمول) کلید خورد و بالاخره پای سازمان استاندارد هم به میان کشیده شد. این همه بدان معناست که نه‌تنها از این روغن زیان‌آور در فرآورده‌های لبنی استفاده می‌شود بلکه این موضوع از قدمت و سبقه هم برخوردار است و اصولا تا یک‌سال پیش قانونی هم بوده است.
واردکننده‌های پالم هم مقصرند
علی احسان‌ظفری دبیر اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی در همین خصوص به «شهروند» گفت: وجود روغن داخل شیر موضوعی نیست که بتوان کتمان کرد اما موضوع مهم این است که دولت نباید اجازه واردات این روغن را بدهد.
او افزود: وجود این روغن داخل شیر را رد نمی‌کنم. مسلما وزیر بهداشت با استناد به مدارک مستند و مستدل چنین خبری را اعلام کرده است و دستگاه‌های نظارتی نیز حتما موردی را دیده‌اند که نسبت به وجود روغن پالم داخل شیر‌ها واکنش نشان داده‌اند اما نکته مهم این است که این روغن از کجا وارد کشور شده مگر غیراین است که هر نوع واردات باید با مجوز دولت انجام شود چه برسد به این سطح از واردات که به‌طور گسترده و وسیع انجام شده است.
وی تأکید کرد: دولت باید با واحدهای تولیدکننده لبنیات که اقدام به استفاده روغن‌های پالم داخل شیر کرده‌اند به شدت برخورد کند. اما کسانی که اقدام کرده‌اند و حتی کسانی که مجوز این واردات را داده‌اند نیز در این میان مقصر هستند.
او ادامه داد: با توجه به این‌که روغن‌های پالم فقط برای مصارف لبنی استفاده می‌شود چرا دولت با علم به زیان‌آور بودن آن مجوز واردات را داده و وزارت بهداشت نیز بدون توجه به سلامتی مردم واکنشی در برابر این واردات نشان نداده است.
ظفری گفت: در تولید اعداد و ارقام حرف اول و آخر را می‌زنند. از هر 5 کیلو شیر خام یک کیلو پنیر تولید می‌شود اگر قیمت هر کیلو شیر خام را
1200 تومان در نظر بگیریم قیمت هر کیلو پنیر به مبلغ 6 تا 7هزار تومان غیرمنطقی و نامعقول است مگر این‌که واحدهای تولیدکننده این نوع پنیر از رانت استفاده کرده یا مواد نامرغوب در تولید به کار برده‌اند. حال به این قیمت حمل و نقل، توزیع بسته‌بندی و سود مغازه‌دار را اضافه کنیم رقم به‌دست‌آمده با قیمت پنیر ارایه‌شده همخوانی ندارد. اینجاست که امکان وجود مواد اولیه نامرغوب در برخی از واحدهای تولیدی که البته در ردیف برند‌های بزرگ و معتبر کشور هم هستند وجود دارد.
البته در این میان به جز صحت افزودن روغن پالم به فرآورده‌های لبنی، این پرسش هم مطرح است که این روغن دقیقا چه زمانی اضافه می‌شود؟ قبل از فرآوری و از سوی دامداران یا در کارخانه و از سوی تولیدکنندگان؟
صنایع لبنی دروغ می‌گویند!
واکنش رئیس مرکز همکاری‌های امور دام به این پرسش تند است. او در این خصوص گفت: استفاده از روغن پالم در شیر پرچرب توسط دامداران به هیچ عنوان صحت ندارد و صنایع لبنی دراین رابطه دروغ می‌گویند.
جواد وکیلی‌گیلانی افزود: صنایع لبنی در طول سال‌های گذشته همواره تقصیرات خود را به گردن دامداران انداخته‌اند و با همین سیاست بسیاری از واحدهای تولیدی دامداری را به تعطیلی کشانده‌اند.
وکیلی ادامه داد: در رابطه با استفاده از روغن پالم در شیر نیز وضع به همین شکل است درحالی‌که برخی از اعضای فعال در صنایع لبنی پیش از این رسما استفاده از حدی از روغن پالم در شیرهای خود را تأیید کرده بودند امروز اعلام می‌کنند که این افزودنی توسط دامداران به شیر اضافه شده است درحالی‌که این موضوع به هیچ عنوان صحت ندارد.
او با بیان این‌که صنایع لبنی به دنبال ایجاد امپراتوری شیر در کشور هستند، تأکید کرد: صنایع لبنی با قدرت و لابی بالایی که داشته‌اند نه مصوبات دولت دهم را اجرا کرده‌اند و نه دستورات دولت کنونی را.
وکیلی اظهار کرد: با توجه به نظارت چندمرحله‌ای در تحویل شیر دامداران امکان اضافه کردن افزودنی مانند روغن پالم وجود ندارد.
با این تفاسیر و با توجه به اظهارات تولیدکنندگان شیر و فرآورده‌های آن می‌توان گفت وجود پالم در فرآورده‌های لبنی قطعی است اما معلوم نیست، اولا چرا برای واردات این روغن مجوز صادر شده چه کسانی در چنین عظیمی اقدام به واردات کرده‌اند؟ و این‌که چرا وزارت بهداشت تا امروز ساکت بود؟ و درنهایت این‌که وقتی تولیدکننده ناچار به ثبات قیمت‌هاست برای جبران زیان ساده‌ترین راه استفاده از مواد اولیه نامرغوب است.
از همه مهم‌تر این‌که این روغن دردسرساز را تولیدکننده‌های فرآورده‌های لبنی اضافه می‌کردند یا دامداران؟
وزیر تکذیب کرد
در مورد واردات و بخش مربوط به دولت فعلا سیاست غالب، سکوت و تلاش برای انکار است. وزیر جهادکشاورزی به‌عنوان یکی از مراجع پاسخگو خیال همه را راحت کرد و درحالی‌که گفت خبری از این موضوع ندارد، استفاده از روغن پالم در فرآورده‌های لبنی را تکذیب کرد. حجتی گفت: اگر واحدی در جایی تخلفی انجام داده باشد، باید دستگاه‌های ذیربط به این واحدها رجوع کنند و موارد را مورد پیگیری قرار دهند. وی افزود: صنایع لبنی نمی‌توانند به شکل گسترده‌ای از روغن پالم در تولیدات خود استفاده کنند.
او با بیان این که قیمت روغن پالم ارزان‌تر از سایر روغن‌هاست و به همین خاطر سهم آن در تهیه روغن خوراکی افزایش یافته است، تأکید کرد: در نظر داریم امسال سهم روغن پالم در تهیه روغن خوراکی 20 تا 30درصد کاهش یابد و امیدواریم این کاهش در سنوات آتی نیز ادامه پیدا کند.
محصولات با چربی بالا قطعا طبیعی نیستند
باوجود انکار وزیر جهاد کشاورزی، مهدی افخمی رئیس انجمن صنایع شیر و لبنیات استان کرمانشاه استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی را موضوع تازه‌ای ندانسته و فشار اقتصادی به واحدهای صنایع لبنی را دلیل این وقایع می‌داند. او می‌گوید: تولیدکننده در هر صورت به دنبال سودآوری است و مجبور است از هر روشی که شده قیمت تمام‌شده محصولات خود را پایین بیاورد زیرا استفاده از چربی طبیعی لبنیات برای تولیدکننده مقرون‌به‌صرفه نیست. وی تأکید کرد: استفاده از روغن پالم چیز جدیدی نیست و مدت‌هاست از این روغن در برخی از شرکت‌ها به‌عنوان افزاینده چربی محصولات لبنی خصوصا ماست پرچرب استفاده می‌شود.
او افزود: این روغن با کانتینر و با حجم زیاد در سراسر کشور حمل‌ونقل می‌شود و به مصرف صنایع لبنی می‌رسد. ضمن این‌که امکان ندارد هیچ واحد لبنی محصولات پرچرب با چربی هشت تا 10درصد را طبیعی تولید کند.
استفاده پالم در دولت گذشته قانونی بود
خبر مهم‌تر را هم در این‌خصوص فرشید صراف رئیس اتحادیه گاوداران و دامداران صنعتی خراسان رضوی اعلام کرده و می‌گوید: گفته می‌شود در دولت گذشته با هدف کاهش قیمت فرآورده‌های لبنی، اجازه افزودن روغن پالم به کارخانجات داده شده و البته این کاملا روشن است که افزودن این روغن با آگاهی کامل صورت گرفته است.
او با بیان این‌که در دولت گذشته کاهش قیمت شیر از حفظ سلامت مردم با اهمیت‌تر بود، تأکید کرد: افزودن روغن پالم در دولت گذشته امری کاملا قانونی بوده و با هدف کاهش قیمت محصولات لبنی و با آگاهی کامل صورت می‌گرفت و دولتمردان نیز از این اتفاق آگاهی داشتند.
نصف روغن وارداتی ایران، پالم است
این مقام مسئول با اشاره به این‌که بر همین مبنا بیش از 50درصد واردات روغن کشور به روغن پالم مربوط می‌شود، تصریح کرد: زمانی که روغنی جایگزین چربی شیر شود قیمت محصولات دیگر ازجمله خامه به دلیل عرضه زیاد در بازار کاهش می‌یابد و این به این معناست که دولت قبل به هدف کاهش قیمت لبنیات نیز دست پیدا نکرد.
او با اشاره به این‌که روی بسته‌بندی شیر و ماست افزودن روغن گیاهی قید می‌شده است، افزود: این موضوع یک دستور سیستمی بوده و با اجازه وزارت بهداشت صورت می‌گرفته است، چرا که در غیراین صورت کارخانجات اجازه قید افزودن روغن گیاهی را روی بسته‌بندی محصولات خود نداشتند. صراف تصریح کرد: البته در آینده نزدیک دیگر شیری نخواهد ماند که بخواهند با افزودن روغن پالم قیمت آن را افزایش دهند.
وزارت بهداشت مقصر است!
با وجود همه آنچه تولیدکنندگان فرآورده لبنی می‌گویند محمدرضا اسماعیلی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی کماکان مصر است که کره حیوانی به اندازه کافی در کشور وجود دارد و نیازی به اضافه کردن روغن پالم در صنایع لبنی نیست. او در واکنش به اظهارات وزیر بهداشت مبنی بر عدم استفاده از لبنیات پرچرب گفت: اگر تخلفی صورت گرفته چرا شفاف‌سازی نمی‌شود. چرا افرادی که در صنعت فعالیت و زحمت می‌کشند در کنار متخلفان محکوم شوند. وی با تأکید بر این‌که اگر تخلفی صورت گرفته است وزارت بهداشت مقصر است اظهار کرد: دستگاه نظارتی کنترل کیفی محصولات مواد غذایی زیر نظر وزارت بهداشت و درمان است و این دستگاه نظارتی در صورت مشاهده تخلف می‌تواند بدون معطلی آن کارخانه تولیدی را پلمب کرده و مانع از فعالیت آن شود. او افزود: درحال حاضر تمدید پروانه فعالیت و باطل کردن از فیلتر وزارت بهداشت است چرا اذهان عمومی را تشویش می‌کنند اگر کارخانه‌ای خطا کرده شفاف‌سازی کنند.
سازمان استاندارد وارد عمل شد
در نهایت و در شرایطی که همه سعی در پیدا کردن مقصر بدون‌تر شدن دامن خود می‌گردند بالاخره سازمان استاندارد وارد عمل شده تا مقصر را شناسایی کند هر چند به نظر می‌رسد این فرآیند بسیار پیش‌تر باید انجام می‌شد. مسلم بیات مدیرکل استاندارد استان تهران دیروز با اشاره به ممنوع بودن استفاده از چربی نباتی (روغن پالم) در تولید محصولات لبنی گفت: سال قبل یک مورد تخلف در این زمینه کشف و برخورد شد و قرار است اواخر هفته آینده نیز نتایج تازه‌ترین نمونه‌گیری انجام‌شده از محصولات لبنی اعلام شود. او افزود: در تاریخ 24 دی‌ماه سال گذشته یک مورد استفاده از چربی نباتی در تولید ماست 3 و 5درصد کشف شد که این مورد را به دادگاه معرفی و مدیرکل کنترل کیفی آن را نیز عزل کردیم. او با بیان این‌که اداره استاندارد تهران در تاریخ 19 فروردین امسال نیز طی اطلاعیه‌ای بار دیگر بر غیرقانونی بودن استفاده از روغن پالم در تولید محصولات لبنی تأکید کرد، افزود: طبق قانون استاندارد استفاده از روغن پالم در تولید اغلب محصولات لبنی ممنوع ونوعی تقلب است.