آیا کارتن‌خواب‌ها زاد و ولد می‌کنند؟ یا ما که توان حل مشکل بی‌خانمان‌ها را نداریم آنها را متهم می‌کنیم؟ شاید همین ماه پیش بود که دنیا مالی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران در ابتدای یکصد و دوازدهمین جلسه شورا گفته بود، کارتن خوابی پدیده نگران‌کننده‌ای است که فرآیند آن کودکان معصومی می‌شوند که در خرابه‌ها و زیر پل‌های شهر زاده می‌شوند. از این‌رو من از تمام اعضای عزیز شورا می‌خواهم توجه ویژه به این موضوع داشته باشند. در همان جلسه بود که فاطمه دانشور، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر هم گفته بود، صحنه‌های پخش شده از کارتن‌خواب‌ها وقتی دردناک می‌شود که کودکان را هم به آنان اضافه کنیم و اتفاق ناخوشایند هم این است که آمار کارتن‌خواب‌ها درحال ازدیاد است.
آن گفته‌ها هر چه بود، باعث شد که کارتن‌خواب‌ها و دعوای سر پیدا کردن متولی رسیدگی به آنان بار دیگر چهره‌نمایی کند. ختم کلام این شد که معصومه آباد، رئیس کمیته ایمنی شورا گفت، درحال حاضر شهرداری وظیفه‌ای در این قبال ندارد و قانون این قبیل اقدامات را در حیطه وظایف سازمان بهزیستی مشخص کرده است و مهدی چمران، رئیس شورا تأکید کرد که شهرداری ناچارا تنها متولی ساماندهی کارتن‌خواب‌ها است.
واقعیت اما این بود که نقش سازمانهای مردم نهاد و خیریه‌ها در این امر ندید گرفته شده بود. سازمانهای مردمی می‌توانند همواره قدرت ابتکار دوچندان از مراکز دولتی از خود نشان دهند. نمونه‌اش را می‌توان در ماجرای «ترز فان بل» دید که توانست عنوان «دختر شایسته بی‌خانمان» در شهر بروکسل پایتخت بلژیک را به‌دست آورد. یک سازمان خیریه در بلژیک به اسم آرته فیکس با برگزاری مسابقه دختر شایسته بی‌خانمان قصد داشت توجه اذهان عمومی را به مشکلات افراد بی‌خانمان جلب کند. پاداش «ترز فان بل» که برنده این مسابقه بود از این قرار بود: یک‌سال زندگی بدون پرداخت اجاره در یک آپارتمان. البته بسیاری از سازمانهای خیریه برگزاری چنین مسابقه‌‌ای را نقض حرمت و کرامت انسان خواندند و مخالفت شدید خود را با ادامه چنین مسابقاتی اعلام کردند. اما این روش شاید بهتر از جمع‌آوری و تعقیب و گریز با کارتن‌خواب‌ها در سطح شهر باشد! شاید هر روشی البته روزی مرسوم باشد و روزگاری منسوخ شود.
حالا اما خبرهای خوب‌تری از سوی شهرداری شنیده می‌شود. عملیات مشارکت جویی آغاز شده است. موسسه طلوع بی‌نشان‌ها با همکاری معاونت خدمات شهری شهرداری تهران اقدام به استقرار ۵ کانکس به منظور جمع‌آوری غذا، پتو و لباس‌های گرم همشهریان تهرانی برای توزیع میان کارتن‌خواب‌های پایتخت می‌کند. خبر این است که موسسه طلوع بی‌نشان‌ها با هدف حمایت از کارتن‌خواب‌های پایتخت در روزهای سرد زمستان اقدام به اجرای طرحی به منظور هدیه غذاهای مانده و لباس‌های کهنه به کارتن‌خواب‌های پایتخت کرده است. براساس طرح مذکور قرار است این موسسه با همکاری سازمان خدمات شهری شهرداری تهران 5 کانکس زرد رنگ برای جمع‌آوری غذا، پتو و لباس‌های گرم شهروندان تهرانی در 5 نقطه از پایتخت نصب کند.
مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران از آمادگی این معاونت برای مکان‌یابی استقرار این کانکس‌ها خبر داده است. در این راستا شرکت چوبکس نیز ساخت این کانکس‌های زرد رنگ را عهده‌دار شده است. موسسه طلوع بی‌نشان‌ها چند سالی است در راستای حمایت از کارتن‌خواب‌های شهر تهران سه‌شنبه شب‌های هر هفته در قالب طرحی به نام عشق به همنوع اقدام به توزیع غذای گرم میان کارتن‌خواب‌های پایتخت می‌کند. باید دید این روند مشارکت‌طلبانه چگونه تداوم می‌یابد و چه خوب است که به‌جای دغدغه این‌که آیا کارتن‌خواب‌ها زاد و ولد می‌کنند یا نه، به فکر ایجاد مشارکت اجتماعی در راه‌حل کردن این معضل از دامن شهرها برآییم. این موضوعی بود که پیش از این رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر استان خراسان‌رضوی هم گفته بود. طبق آمار او 3 تا 5هزار معتاد کارتن‌خواب در سطح شهر مشهد زندگی می‌کنند که بیشتر آنها شب را در پارک‌ها و محلات منطقه ثامن یا زیرگذرهای سطح شهر سپری می‌کنند. به اعتقاد او متولی اسکان و نگهداری متکدیان و معتادان کارتن‌خواب برعهده شهرداری است و شهرداری مشهد به این اجماع رسیده تا گرمخانه‌هایی را در سطح شهر مشهد احداث کند اما شهرداری باید به سمت مراکز خصوصی برود که افزایش ظرفیت ماده 16 قانون اساسی است چراکه بخش خصوصی با ورود به این عرصه می‌تواند علاوه‌بر جمع‌آوری و ساماندهی معتادین کارتن‌خواب و افراد بی‌خانمان از سطح شهر در توانمندسازی این افراد و تغییر جهت دادن زندگی آنها نیز گام بردارد. شاید پدیده کودکان کارتن‌خواب نیز در همین راستا قابل بررسی و حل باشد. موضوعی که دغدغه این گزارش بود و با همین موضوع بود که به بررسی وضع کارتن‌خواب‌ها پرداختیم. سارا چرتابیان، معاون جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها معتقد است آنچه که به‌طور معمول در نهادهای حمایتی روی می‌دهد، حمایت‌های گسسته از کودک، پدر و مادر است که درنهایت به شکل صحیحی به هم متصل نمی‌شود و در نتیجه، از بستر مهمی به نام «خانواده» در این فرآیند صرف‌نظر می‌شود. چنان‌که مهم‌ترین دغدغه بسیاری از زنان کارتن‌خوابی که داوطلب پاک‌شدن هستند، سرنوشت فرزندانشان است و این‌که معمولا پس از بهبودی نمی‌توانند فرزندانشان را پس بگیرند...
این گزارش را نمی‌توان تمام کرد. ماجرا ادامه دارد و باید پیگیری آن را در روزهای آینده شاهد بود. زمستان آغاز شده و هنوز برف همه‌جا را نپوشانده. کارتن‌خواب‌ها اما لرزشان شروع شده...