شیوا سعیدی- شهروند| درچند روز اخیر دلار به رکوردی بی‌سابقه طی 9سال اخیر دست یافته است. این امر پس از آن اتفاق افتاد که آمار‌ها نشان داد اقتصاد آمریکا در سه ماهه چهارم سال 2014 سریعتر ازحد معمول رشد کرده است. آخرین آمار نشان داد تولید ناخالص ملی این کشور در سه ماهه سوم 5درصد رشد کرده که بیشتر از پیش‌بینی رشد 4.3درصدی در ماه ژوئن است. شاخص دلار آمریکا که ارزش آن را در برابر 6 ارز دیگر می‌سنجد با 0.32درصد افزایش به 90.23رسیده است که بیشترین میزان از دسامبر 2005 تاکنون محسوب می‌شود. با این وجود حجم مبادلات در هفته قبل از تعطیلات سال نو مسیحی همچنان بالاست. این درحالی است که انتشار آمار قدرتمند همراه خوش‌بینی درباره بهبود اقتصاد آمریکا و انتظارات برای افزایش نرخ سود بانکی در سال آتی از دلار پشتیبانی کردند. براساس تازه‌ترین تحلیل‌ها شنیده می‌شود که به‌زودی باز هم دلار رکورد می‌زند. به گفته کارشناسان از زمان فروپاشی دیوار برلین تاکنون، وضع دلار این چنین خوب نبوده است. شاخص نقطه‌ای دلار، که از سوی بلومبرگ منتشر شده نشان داده است که وضع این ارز در مقابل 10همتای دیگرش بهبود داشته است. در بازار نیویورک این شاخص 11درصد افزایش یافته و به 1130.61 رسیده است. این بیشترین افزایش سالانه ارزش دلار از 2004 میلادی تاکنون است.
دلار در انتظار اقدامات بانک‌های مرکزی
درهرحال مرگ دلار، آن‌طور که بعضی کارشناسان در 2014منتظر آن بودند، اتفاق نیفتاد. درعوض دلار هر روز محبوب‌تر شد. ارزش آن در برابر چند رقیب و همتای بزرگ افزایش یافت. برخی از آنها مانند روبل روسی به دلایل مختلف با کاهش ارزش روبه‌رو شدند اما تلاش‌های بسیاری برای جلوگیری از ویرانی ارز انجام شد. درحالی‌که ارزش روبل در ماه‌های اخیر به نصف کاهش یافته است و در این کشور مردم برای تبدیل پول نقد خود به دارایی ثابت تلاش می‌کنند، ارزهای دیگر مسیر رشد را پیدا کرده‌اند. تا حدی که حتی سیاست تزریق ارز از سوی دولت روسیه هم پاسخ نداد و بالا بردن سود سپرده‌ها در روسیه نیز نتوانست مسیر سقوط روبل را متوقف کند. اما ارزهای دیگر مانند ین ژاپن هم تا مرز ویرانی پیش رفته‌اند. از سوی دیگر جنگ میان ارزها هر روز خصمانه‌تر می‌شود و همزمان بانک مرکزی اروپا سعی در حفظ موقعیت یورو دارد.بانک‌های مرکزی سعی دارند بازارهای ارز را در چنگ خود نگه دارند، اما این بازارها درحقیقت تجمعی بی‌قانون هستند که به آسانی رام نمی‌شوند. در بازار بدهی‌های ملی نیز قوانین بانک مرکزی با قبضه آهنین نرخ سود صفر یا منفی، خرید بدهی‌های ملی را اجبار می‌کند. چنین اقدامات صریحی سبب شد بازدهی ارزها به سطح غیرمعقولی برسد. مانند سهام دولتی 10ساله ژاپن که سود 0.32درصد دارد.چنین کنترلی در بازارهای ارز اختلال ایجاد می‌کند. البته آنها فعالیتی خارق‌العاده برای حفظ وضع موجود انجام می‌دهند. اما در چنین فضایی دلار در سال 2015 چقدر رشد می‌کند؟
روند پرخطر برای دلار؟
«بلک راک» بزرگترین شرکت مدیریت ثروت در جهان در چشم‌انداز سرمایه‌گذاری 2015 خود توضیح می‌دهد: هنگامی که چنین فضایی ایجاد می‌شود، ناخودآگاه ذهنمان هشدار می‌دهد مشکلی در کار است. امتداد یک وضعیت، حتی ناامیدی کوتاه سرمایه‌گذاران نسبت به دلار به کاهش ارزش ناگهانی آن منجر می‌شود.بلک راک دراین‌باره می‌گوید: نرخ متمایز ارزشی، تقاضا برای دارایی‌های به شکل دلار خلق می‌کند اما چشم‌انداز دلار در موقعیت‌های آتی بازارها نمایان خواهد شد و نمی‌توان به‌طور دقیق درباره آن اظهارنظر کرد. در بازارهای مختلف به‌خصوص مبادلات یورو و دلار با یکدیگر بسیار زیاد خواهد بود. در این حالت ارزش دلار از میانه قیمت اصلی منحرف خواهد شد. باید توجه داشت روندی که به افزایش ارزش دلار منجر می‌شود وضعیتی است که در آن رکود اقتصاد جهانی فضایی ایده‌آل برای خرید دلار رقم می‌زند. اما این روند هم بدون پیامد نیست.
افزایش ارزش دلار به ضرر بازارهای نوظهور
درهرحال عواقب افزایش ارزش دلار برای بازارهای نوظهور که در آن پول داغ جمع می‌شود، خطرناک است. هنگامی که دارایی‌ها به شکل دلار در آمریکا جذاب‌تر می‌شوند و نرخ سود بانکی نیز افزایش می‌یابد، پول داغ به سرعت از بازارهای نوظهور تبخیر می‌شود و منابع مالی نیز خشک می‌شوند. بنابراین بازارهای نوظهور یکباره خالی از مشتری می‌شوند.این امر عکس‌العمل‌های زنجیره‌ای را به دنبال دارد. بانک‌های مرکزی این کشورها برای جلوگیری از کاهش ارزش پول خود باید ذخایر ارزی‌شان را بفروشند و ارز محلی بخرند. این روند شرایط مالی داخلی کشور را نابسامان می‌کند، آن هم در زمانی که صدور بدهی شرکتی به صورت دلار در کشورهایی با اقتصاد نوظهور با نرخ سود کم مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند (مانند آنچه در روسیه اتفاق می‌افتد). چنین کشورهایی برای جذب نقدینگی باید نرخ سود بانکی را بیفزایند اما این افزایش نرخ‌ها به رکود منجر می‌شوند و درنتیجه آن بحران‌های جدی‌تری به وجود می‌آید.بنابراین رویای دلار گران‌تر در سال 2015 قدرتمندتر می‌شود. موسسه بلک راک معتقد است بازارها منتظر سیاست‌های مالی هستند تا حرکت بعدی را به آنها دیکته کنند. آنها ممکن است منتظر اقدامات فدرال رزرو آمریکا بمانند و بعد عکس‌العمل نشان دهند. در این حالت دلار آمریکا همزمان با افزایش نرخ سود روندی صعودی طی می‌کند. البته ممکن است این سناریو اتفاق نیفتد. درعوض فدرال رزرو تصمیم بگیرد به دلیل افزایش ناامیدی در بازار (همان‌طور که قبلا هم نیز اتفاق افتاده است) از افزایش نرخ سود بانکی خودداری کند. همچنین یک سناریوی بدتر برای دلار نیز وجود دارد و آن این است که نقطه اوج اقتصاد آمریکا به تأخیر بیفتد که این امر به انتظار برای چهارمین دوره اقدامات آسانگیرانه اقتصادی منجر می‌شود.تمام این عوامل سبب می‌شود دلار به حالت اولیه خود برگردد و دوباره راکد شود. بلک راک هشدار می‌دهد زیر پوسته چشم‌انداز 2015 هشدارهایی وجود دارد که باید آنها را جدی گرفت ازجمله بی‌ثباتی اقتصادی و فروپاشی برخی از کشورها. اما براساس اعلام فدرال رزرو، بانک مرکزی آمریکا، به احتمال بسیار زیاد در سال آینده میلادی نرخ بهره را افزایش خواهد داد که چنین اقدامی باعث تقویت بیشتر ارزش دلار در بازارهای جهانی خواهد شد. البته همین حالا هم وضع دلار در مقایسه با ارزهای مطرح جهان رو به بهبود است به‌خصوص که اقتصاد آمریکا طی سال ۲۰۱۴ در مقایسه با دیگر اقتصادهای بزرگ جهان یعنی چین، منطقه یورو و ژاپن بهترین عملکرد را داشته است.
خبر بد برای طلا
بحث افزایش بهای دلار اما روی دیگری هم دارد که در سال جدید میلادی می‌تواند برای برخی از کشورها مشکلاتی را ایجاد کند. اقتصادهای نوظهور و درحال توسعه شاهد افزایش نرخ سود اوراق قرضه و کاهش ارزش پول خواهند بود چرا که سرمایه‌ها از این اقتصادها راهی اقتصاد آمریکا خواهند شد. دولت‌ها و شرکت‌هایی که به دلار وام گرفته‌اند نیز با گران‌تر شدن دلار کار مشکل‌تری برای بازپرداخت وام‌ها خواهند داشت. تورم در اقتصادهای درحال توسعه افزایش خواهد یافت آن هم در شرایطی که رشد اقتصادی همچون گذشته جذاب نخواهد بود. کند شدن رشد اقتصادی در چین نیز خبر بدی برای صادرکنندگان نفت خواهد بود که همین حالا نیز به اندازه کافی نگران کسری بودجه در سال آینده هستند. درواقع به‌طور خلاصه می‌توان گفت که افزایش ارزش دلار در سال آینده اقتصادهای درحال توسعه را با مشکلاتی جدی مواجه خواهد کرد. همچنین افزایش نرخ بهره حتی برای بازار طلا نیز خبر ناخوشایندی محسوب می‌شود.