هفته وقف را پشت‌سر گذاشتیم. هفته وقف فرصت مناسبی بود تا نگاه ویژه‌ای به این سنت حسنه اسلامی داشته باشیم. سنتی که برای نخستین بار پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) پایه نهاد و تا امروز مومنین و خیرین نیز در جهت رفع حل مشکلات جامعه به اجرای عقود ناقله شرعی وقف، صلح و هبه اهتمام دارند.
محمد مغیث‌الدین کاشانی، مدیرکل املاک و موقوفات جمعیت هلال‌احمر در گفت‌و‌گو با «شهروند» مسائل مهمی را درخصوص چالش‌های وقف در این جمعیت عام‌المنفعه بیان کرد که از نظر می‌گذرد.
در ابتدا کمی درخصوص عقود ناقله شرعی ازجمله وقف برای خوانندگان روزنامه صحبت کنید تا در وهله نخست آشنایی علاقه‌مندان با این سنت حسنه بیشتر شود.
برای این‌که ما جایگاه و حقیقت وقف را بیشتر بتوانیم درک کنیم و بشناسیم مسلما باید مطالعه اجمالی به تاریخ وقف داشته باشیم که اصلا مبنای ایجاد وقف در صدر اسلام چه بوده است. مسلما آن چیزی که باعث پیدایش وقف بوده است عمدتا در راستای فعالیت خیرخواهانه و انسان‌دوستانه است. معنای وقف یعنی ایستایی محض، غیرقابل‌جابه‌جایی و غیر‌قابل خرید و فروش. در همه مذاهب به مسأله وقف اشاره شده اما اسلام نگاه ویژه به این مسأله داشته است. به همین دلیل اسلام فرهنگ وقف را پرورش و توسعه داد و به عبارتی احیا کرد. پیغمبر (ص) و دختر گرامی‌شان حضرت فاطمه(س) اولین واقفین بوده‌اند و این خود دلیلی بر ارزش این موضوع در اسلام می‌باشد.
اهمیت دادن اسلام به این موضوع خوشبختانه باعث شده است این سنت حسنه در کشور ما نیز منشأ خیر و برکت‌های فراوانی شود. موقوفاتی که از طرف خیرین به یک نهاد یا سازمان عام‌المنفعه واگذار می‌شود، ریشه در مشکلات‌و معضلات یک جامعه دارد، یعنی عمدتا برای رفع و برطرف نمودن یک مشکل، معضل و برطرف‌کردن یک مانع است، مشکلاتی که ریشه در مسائل فرهنگی، امدادی، درمانی و نظایر آن دارد.
خوشبختانه این طور که تاریخ وقف گواهی می‌دهد تمام اعمال خیرخواهانهای که در مسیر وقف قرار گرفته‌اند بستر خوبی را مهیا کردند تا خلاء‌ها را پر کنند و تسکینی بر آلام بشری باشند.
اوضاع وقف در جمعیت هلال‌احمر چطور بوده است؟
از سال‌های اولیه تأسیس جمعیت هلال‌احمر بستر لازم برای وقف در این سازمان آماده و مهیا شده است و خوشبختانه با فرهنگ‌سازی که از آن زمان انجام شد موقوفات خوبی در هلال‌احمر جذب شده و تاریخ بیش از 90 ساله هلال‌احمر گواه این موضوع است و امروز شاهد ثروت غنی در عرصه وقف در جمعیت هلال‌احمر هستیم.
بنابراین واقف و هلال‌احمر باید یک تعامل خوب دوسویه با یکدیگر داشته باشند. آیا در این مسیر مشکلاتی وجود دارد؟
با توجه به این‌که وقف یک جایگاه رفیع و منزلت بزرگی در جامعه دارد انتظار می‌رود مدیران ارشد هلال‌احمر نیز به وقف نگاهی ویژه داشته باشند. البته انصافا مدیران ارشد هلال‌احمر دغدغه فکری خود را در این‌خصوص بارها اعلام کرده‌اند، اما انتظار داریم در استان‌ها نیز همین رویه باشد تا با اجرای صحیح نیت واقفین مشکلاتی که بعضا پیش میآید مرتفع شود. متأسفانه گاهی عدم توجه به این موضوع باعث شده است که بعضا نیت واقفین اجرا نشود که امیدواریم با جدیت در این موضوع مجددا اعتماد عمومی را در این خصوص برگردانیم.
یکی از مشکلاتی که ما از قبل متأسفانه به ارث برده‌ایم این است که عمده موقوفات، مصالحات و موهوبات ما براساس اهداف خیرین جذب می‌شد و به همین دلیل ما را وارد چالش می‌کرد. یعنی بعضا زمینی را به ما اهدا می‌کردند که جمعیت هلال‌احمر طرح یا برنامه‌ای برای آن نداشت و وقتی عنوان وقف روی زمین یا اراضی کشاورزی میآید عملا از دست ما خارج می‌شود و هیچ بهره‌برداری هم نمی‌توانیم از آن بکنیم زیرا نیت معین از طرف واقف تعیین می‌شود. اگر نیت به صلاحدید جمعیت هلال‌احمر بود می‌توانستیم بهره‌برداری آن را عوض کنیم اما در هر حال اجازه فروش مورد وقف را نداریم.
در دوره جدید به استان‌ها ابلاغ کرده‌ایم که وقف، هبه و صلح که از طریق خیرین به جمعیت هلال‌احمر واگذار می‌شود باید با اولویت‌بندی و در راستای اهداف جمعیت هلال‌احمر باشد.
انتظار شما از واقفین چیست؟
آنچه ما از خیرین می‌خواهیم این است که عمدتا در راستای اهداف امدادی، عام‌المنفعه و خیرخواهانهای که در چارت سازمانی هلال‌احمر مشخص شده یاوری برای سازمان عام‌المنفعه هلال‌احمر باشند و براساس این اهداف نیاز به ساختمان و اراضی داریم. البته براساس آمادگی جمعیت هلال‌احمر در حوزه درمان می‌توانیم از املاک خیرین نیک‌اندیش استفاده کنیم تا از طریق آنها درمانگاه، داروخانه، مرکز فیزیوتراپی و ... ساخته شود.
آیا وجه نقد هم قابل وقف است؟
یکی از مواردی که قانون هم پیش‌بینی کرده درخصوص وجه است. یعنی خیّر وجهی را معین می‌کند و به وقف جمعیت هلال‌احمر در‌می‌آورد یا سود حاصله از کارخانه خود را در راستای اهداف خیرخواهانه وقف جمعیت هلال‌احمر می‌کند. نمونه‌ای از این دست را در استان سمنان داریم که سود سهام یک شرکت وقف جمعیت هلال‌احمر است که سالانه سودی از این شرکت به جمعیت هلال‌احمر برای فعالیت خیرخواهانه اهدا می‌شود.
متأسفانه درخصوص وقف وجه نقد یا سود حاصل از سهام اطلاع‌رسانی صورت نگرفته است...
من معتقدم از آنجایی که قبلا عمده فعالیت‌های جمعيت هلال‌احمر در راستای مسائل امدادی و درمانی بوده در این زمینه وارد نشده بودیم. در این خصوص باید تفکیکی بین وظایف اداره کل موقوفات و سازمان داوطلبان قایل شد. سازمان داوطلبان برای اهداف خیرخواهانه و کمک به نیازمندان و اشاعه این فرهنگ فعالیت خیرخواهانه انجام می‌دهد و کمک‌های نقدی را برای تهیه اقلام، از خیرین دریافت می‌کنند. اما وقف این‌طور نیست و اگر پولی از سوی خیر اهدا شود مادام‌العمر در جمعیت هلال‌احمر می‌ماند و مزایای آن در راستای اهداف خیرخواهانه صرف می‌شود.
پرداخت سود سالانه در کدام دسته از عقود ناقله شرعی است؟
ما دست خیرین را نمی‌بندیم، هم می‌تواند وقف باشد هم هبه.
از صحبت‌های پایانی شما استفاده می‌کنیم.
جمعیت هلال‌احمر هم در ردیف سازمان‌هایي است که در نابودی فقر در جامعه تلاش می‌کند و یکی از فعالیت‌های آن پرورش سنت حسنه وقف است. من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق. هرکس از مخلوقات خدا تشکر کند از خدا تشکر کرده است.