سبک زندگی به معنای شیوه زندگی خاص یک فرد، خانواده، گروه یا جامعه است. این اصطلاح نخستینبار توسط آلفرد آدلر، روانشناس اتریشی استفاده شد. سبکهای زندگی مجموعهای از طرز تلقیها، ارزشها، شیوههای رفتار، حالتها و سلیقهها در هر چیزی را در برمیگیرد. موسیقی پاشایی، تلویزیون ملی و آگهیهای شهرداری، همگی تصورها و تصویرهایی بالقوه از سبک زندگی فراهم میکنند و در ايران حتي نوع سوار شدن به مترو. بیشتر مردم معتقدند که باید سبک زندگیشان را آزادانه انتخاب کنند. در بیشتر مواقع مجموعه عناصر سبک زندگی در یکجا جمع میشوند و افراد در یک سبک زندگی مشترک میشوند. به نوعی گروههای اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی شده و یک سبک خاص را تشکیل میدهند. مانند سبک کارمندی، سبک شمال شهری یا سبک بیخودرو مترو سوار و... سبکی شدن زندگی با شکلگیری فرهنگ مردم رابطه نزدیک دارد. مثلا میتوان شناخت لازم از افراد جامعه را از سبک زندگی افراد آن جامعه بهدست آورد. در مطالعه جنبههای مختلف زندگی میتوان به سه سطح مختلف و در عین حال مرتبط اشاره کرد که کاملا با سبک زندگی در ارتباط هستند: سطح ساختاری، سطح موقعیتی و سطح فردی.
مثلا سبك زندگي زنان دستفروش در مترو موضوعي است كه در فیلم مستند «زنان دستفروش مترو» بهاره بهارفر مورد توجه قرار ميگيرد. در این فیلم مستند دلایل دستفروشی زنان در مترو از زبان خودشان؛ اعتیاد همسر، فوت همسر، سرپرستی فرزندان، نامناسب بودن فضای دستفروشی در خیابان و طلاق عنوان میشود. ترس از ماموران مترو و روایت رفتار ناپسند آنها با دستفروشها و روایت برخورد تحقیرآمیز مسافران مترو نیز در این مستند مورد بررسی قرار میگیرد. اینها همه قسمتیهایی از زوایای آشکاری هستند که سبک زندگی این زنان را میسازند. تفكيك جنسيتي موضوع ديگري است كه به سبك زندگي در مترو مرتبط است. به اعتقاد مدافعان اين طرح؛ مترو از زمان آغاز به كارش در تهران، به چيزي به نام تفكيك جنسيتي معتقد نبود و اين از نقاط منفي مدیریت مسئولان وقت مترو بود كه با وجود دارا بودن ساختار مناسب در هر ایستگاه - دو ورودی و دو خروجی، الگوي مناسب اتوبوسهاي شركت واحد - بانوان در قسمت انتهايي و آقايان در قسمت جلويي- را در مورد مترو بهكار نگرفتند. آنها ميگويند: همين قضيه به ظاهر كوچك، زمينه را براي ترویج انواع ناهنجاريهاي اخلاقي و اجتماعي مناسب كرده بود. اختلاط و ازدحام درون واگنها كه به سهولت قابل پيشبيني است، نتيجهاي جز از بين رفتن قبح «اختلاط مرد و زن در يك مكان فشرده» را نداشته است. اما حالا با جدا شدن واگن خواهران، سبك زندگي در مسير درست آن اعمال ميشود. هر چند گاهي آقايان وارد اين واگنها ميشوند. اينكه بانوان در واگن آقايان وارد شوند محل تأمل نيست، اما برعكس آن قدري تأملبرانگيز است.
براي اين امر، مترو ميخواهد فرهنگسازي كند. محمد صائبی، معاون فرهنگی و اجتماعی شرکت بهرهبرداری مترو تهران و حومه، گفته است كه معاونت فرهنگی اجتماعی شرکت بهرهبرداری مترو تهران و حومه به مناسبت فرارسیدن ماه ربیعالاول اقدام به برگزاری ویژهبرنامههایی در
3 محور آداب حیاء و عفاف، مهربانی و بخشندگی خدا و اقداماتی برای فرهنگسازی در زمینه جلوگیری از تردد آقایان در واگن بانوان کرده است. وی به فضاسازی محیطی ایستگاهها و واگنهای مترو اشاره کرد و افزود: اجرای تئاتر پنهان در واگنها با موضوع سبک زندگی، اجرای سرود کودکان با موضوع ارتقاء فرهنگ استفاده از مترو و اجرای تئاتر محیطی در ایستگاهها با موضوع آموزشهای شهروندی از دیگر برنامههای معاونت فرهنگی در این ایام است. همچنین پانتومیم با موضوع سبک زندگی و اخلاق شهروندی هم در ایستگاههای منتخب اجرا میشود.
باید دید این اقدام تا چه حد به رسیدن ما به سبک زندگی موردنظر مدد میرساند. کاش بعدها گفته شود به چه میزان این سرمایهگذاری انجام شده و آیا این بهترین راه برای فرهنگسازی بوده است یا نه؟ بهویژه با شتابی که مسافران در ازدحام واگنها و سالنهای مترو دارند، این قصه قابل تأملتر میشود. راستی واژهای بهنام تئاتر پنهان را پیشتر شما شنیده بودید؟