سعید درویشی- دبیر گروه هلال| پس از 2سال که از حضور مصطفی محقق، مشاور رئیس جمعیت هلال‌احمر در امور بین‌الملل، در فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در ژنو سوییس می‌گذرد، فرصتی به وجود آمد تا با او دوباره گفتوگو کنم. او همراه دبیرکل فدراسیون بین‌المللی به ایران آمد و توانستیم مصاحبه‌ای با یکدیگر داشته باشیم. نماینده هلال‌احمر ایران در فدراسیون بین‌المللی مسئولیت‌های متعدد مهمي در کارنامه کاری خود دارد که باید به مشاور ارشد سازمان ملل در ژنو و مدير دفتر منطقه‌اي سازمان ملل براي كاهش خطر حوادث در خاورميانه و شمال آفريقا در قاهره، مدير عمليات امداد فدراسيون در ژنو براي آفريقا و خاورميانه، رئيس كارگروه مشترك دولت ايران و سازمان ملل براي تهيه برنامه پنجساله مشترك از ٢٠١٢ تا ٢٠١٦ در زمينه مديريت بحران و كاهش خطرپذيري بلايا، مدير كل امور بين‌الملل جمعيت هلال‌احمر ایران و هماهنگ‌كننده ملي كمك‌رساني بين‌المللي در بحران افغانستان، عراق و زلزله بم بین سال‌های 1380 تا 1383، مسئول برنامه‌هاي فدراسيون براي خاورميانه از ١٣٧٨ تا ١٣٨٠، نماينده فدراسيون در تاجيكستان در سال‌های ١٣٧٤ و ١٣٧٥ اشاره کرد. او به زبان‌هاي انگليسي، فرانسه و عربي تسلط کامل دارد.
در سوال نخست، مایلم هستم از فعالیت‌هایی که در ژنو دارید صحبت کنید.
صلیب‌سرخ و هلال‌احمر 189 کشور دنیا همکاری نزدیکی با دبیرخانه فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در ژنو دارند. این همکاری‌ها شامل انتقال تجربه، دانش، فناوری، اطلاعات و کمک‌رسانی‌های بین‌المللی است.
جمعیت هلال‌احمر ایران همکاری نزدیکی با فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در زمینه‌های امدادرسانی، آموزش و پروژه‌های بین‌المللی دارد. هلال‌احمر ایران حضور بین‌المللی گسترده‌ای دارد و به همین دلیل هماهنگی با فدراسیون باید بیشتر و بهتر انجام شود.
فعالیتی که من در ژنو انجام می‌دهم یک بخش خاص است. این کار، مدیریت برنامه جهانی مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری در مناطق شهری است. این برنامه به‌طور مشترک میان هلال‌احمر ایران و فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر اجرا می‌شود و هدف آن تهیه استانداردها و روش‌های مدیریت بحران در مناطق شهری برای صلیب‌سرخ و هلال‌احمر است و مطالعات و جلسات منطقه‌ای آن اجرا شده است. پروژه‌های مربوط به چند شهر آزمایشی شروع شده است. اوایل سال آینده شمسی یک کارگاه در تهران برگزار می‌شود و نتایج این طرح مشترک اعلام و به تصویب خواهد رسید. این بخشی از کار من در ژنو است که متمرکز بر این برنامه جهانی مشترک میان هلال‌احمر ایران و فدراسیون است.
بخش دیگر کار من مربوط به مسائل دیگر جمعیت هلال‌احمر ایران است که در چارچوب همکاری با فدراسیون است و نیاز به هماهنگی دارد. مثلا در سفر اخیر دبیرکل فدراسیون به ایران، اسناد برنامه‌ها و چارچوب برنامه‌های جدید هلال‌احمر ایران و فدراسیون تهیه شد مثل یادداشت تفاهم همکاری در زمینه حفظ محیط‌زیست که میان هلال‌احمر ایران، سازمان حفاظت محیط‌زیست و فدراسیون در تهران به امضا رسید. این یادداشت‌تفاهم از نظر بسیج منابع بین‌المللی و فدراسیون نیاز به یک برنامه‌ریزی و پیگیری چندین ماهه داشت.
بخش دیگر کار من در ژنو مربوط به ارتباط بخش‌های فنی هلال‌احمر ایران با فدراسیون، هماهنگی‌های هلال‌احمر ایران با کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و حتی سازمان ملل متحد است. در هر صورت به‌عنوان نماینده جمعیت هلال‌احمر کارهای هماهنگی بین‌المللی را با فدراسیون، کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی پیگیری می‌کنم.
آیا غیر از ایران کشورهای دیگر هم در فدراسیون نماینده دارند؟
تعداد محدودی از جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر که عمدتا قوی و از نظر بین‌المللی فعال هستند برای اجرای پروژه‌های مشترک در ژنو نماینده دارند.
برنامه جهانی مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری در مناطق شهری در 5 شهر دنیا ازجمله تهران به صورت آزمایشی اجرا می‌شود. چرا تهران انتخاب شد؟
این برنامه 3 فاز اصلی داشت. فاز اول مطالعات پایه بود که اوایل‌سال گذشته انجام شد. فاز بعدی برگزاری کارگاه‌ها و جلسات منطقه‌ای بود که تقریبا در همه مناطق دنیا برگزارشد. فاز سوم اجرای آزمایشی طرح در 5 شهر منتخب بود تا جمعیت‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر که دارای تجربه، سابقه و دانش هستند یافته‌ها و دانش خود را به صورت مدون و براساس تجربه‌های میدانی به این سند جهانی ارایه کنند. در منطقه آمریکا شهر لاپاز پایتخت بولیوی انتخاب شد، در منطقه آفریقا شهر نایروبی پایتخت کنیا انتخاب شد، در آسیا و اقیانوسیه شهر جاکارتا پایتخت اندونزی، در منطقه اروپا شهر ایروان پایتخت ارمنستان و در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شهر تهران انتخاب شد. موضوع پروژه تهران که با همکاری هلال‌احمر استان تهران و سایر دستگاه‌ها اجرا می‌شود «آموزش همگانی در کاهش خطرپذیری و مدیریت بحران مناطق شهری» است. این پروژه از چند ماه پیش شروع شده و ظرف یک ماه آینده به پایان خواهد رسید. گزارش شهر تهران و 4 شهر دیگر یکی از ورودی‌های مهم این سند جهانی است که با استفاده از نتایج جلسات منطقه‌ای، مطالعات پایه و خروجی کارگاه نهایی جهانی در تهران پایه‌ای خواهد شد تا فدراسیون ظرف چند ماه، اسناد، استراتژی و روش‌های مدیریت بحران در مناطق شهری را به تصویب برساند و همه جمعیت‌های ملی از آن استفاده کنند. امروزه شهرنشینی و مناطق شهری به سرعت در جهان رو به رشد و گسترش است و به همان اندازه نیز خطرات مناطق شهری برای انسان‌ها و جوامع محلی رو به افزایش است. اکثر حوادث بزرگ دنیا در سال‌های اخیر مثل حوادث فوکوشیما در ژاپن، زلزله‌هائیتی و سیلاب‌هایی که می‌بینید در مناطق شهری اتفاق می‌افتند. در کشور ما نیز تهران و چندین کلانشهر دیگر در معرض این خطرات قرار دارند.
دستاوردهای پروژه تهران تاکنون چه بوده است؟
در پروژه تهران چندین منطقه در داخل شهر و حومه شهر انتخاب شدند و با خانواده‌های محلی در این مناطق و متخصصین مصاحبه شده است. هدف این بود تا ببینیم آموزش‌های همگانی که در مناطق شهری انجام می‌شود تا چه اندازه موفق و موثر بوده است و چه توصیه‌هایی می‌توان برای افزایش آگاهی و ارتقای دانش مردم در زمینه خطرات حوادث و پیشگیری و آمادگی داشت. قطعا جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان مسئول آموزش همگانی در مدیریت بحران کشور داری تجربه و فعالیت‌های زیادی است اما از آنجایی که پیچیدگی‌های مناطق شهری خطرات را بالا برده است ما هم سعی می‌کنیم از طریق این پروژه عواملی را که اهمیت دارند شناسایی کنیم. این پروژه فقط برای شهر تهران نیست و اسناد نهایی پروژه تهران و 4 شهر دیگر که نام بردم مبنای میدانی برای اسنادی خواهند شد که فدراسیون درنهایت از آنها استفاده خواهد کرد.
اکنون در تهران رسانه‌ها خیلی به زمین‌لرزه احتمالی تهران و خسارت بالای آن می‌پردازند، نظر شما درخصوص این اتفاق چیست؟
زلزله احتمالی در تهران مثل زلزله احتمالی در استانبول، زلزله احتمالی در مکزیکو‌سیتی و زلزله احتمالی در چندین کلانشهر آسیب‌پذیر دنیا یک بحث جهانی است. همان اندازه که ما نگران وقوع این حادثه، خسارات آن و کمک‌رسانی هستیم جامعه بین‌المللی هم به همان اندازه نگران است که اگر خدای ناخواسته چنین اتفاقی بیفتد جامعه بین‌المللی چطور بایدکمک کند؟ در سراسر دنیا این شهرها به‌عنوان شهرهایی با ریسک بالا شناخته شده هستند. پیشگیری، کاهش خطرپذیری و پاسخگویی در سطح ملی برعهده ماست اما جامعه بین‌المللی هم احساس وظیفه می‌‌کند. بنابراین، این نگرانی یک نگرانی جهانی است، هم برای شهر تهران هم برای شهرهایی با خطرپذیری بالا در سایر نقاط جهان. بنابراین در دستورکار جهانی کاهش خطرپذیری، کلانشهرها به صورت عمومی و شهرهایی با ریسک بالا به صورت خاص قرار دارند مثل تهران یا مشابه آن قاهره پایتخت مصر در منطقه ما به خاطر آسیب‌پذیری بزرگ شهری با خطرپذیری بسیار بالا. در استانبول هم وقوع زلزله احتمال بالایی دارد. بیروت در لبنان نیز همین‌طور است. در اروپا و کشورهای پیشرفته نیز این ریسک بالاست زیرا عامل ریسک و حادثه شامل 2 دسته کلی هستند، یکی مخاطره طبیعی مثل زمین لرزه که اتفاق می‌افتد و دوم ضعف و آسیب‌پذیری‌ای که خود ما داریم و این ضعف در مناطق شهری به دلیل تراکم جمعیت، مشکلات دسترسی، وابستگی مردم به منابع، خدمات و مواد غذایی و اقلام عمومی در بیرون پیچیدگی بیشتری دارد. درحالی‌که در روستاها چنین چیزی نیست و بسیاری از روستایی‌ها می‌توانند از منابع طبیعی و کشاورزی خود و همسایه‌ها استفاده کنند. بنابراین آسیب‌پذیری در مناطق شهری به دلایلی که گفتم و دلایلی نظیر مشکل دسترسی به خاطر تراکم ساختمانی و انسانی، پایین بودن استانداردهای ساختوساز در مناطق كمتر توسعه يافته مانند حاشيه شهرها به‌دليل مهاجرت از روستا به شهر و مشكلات اقتصادي كه مانع از ساختوساز مقاوم مي‌شود، مشكلات زيست محيطي و آلودگي هوا و غيره بسيار بالاست و در نتيجه ريسك يا خطرپذيري حوادث در مناطق شهري چند برابر مي‌شود. البته موضوع خطرپذيري حوادث در مناطق شهري معضلي جهاني است و همراه با موضوع تغييرات اقليمي دو چالش اصلي براي توسعه كشورها در قرن ٢١ به شمار مي‌رود. براي نخستین‌بار در طول تاريخ بشر در‌سال ٢٠٠٨ متوسط ساكنان مناطق شهري دنيا بيشتر از مناطق شهري شد و اكنون ٥٣درصد جمعيت دنيا در شهرها زندگي مي‌كنند كه در‌سال ٢٠٥٠ به ٧٥درصد خواهد رسيد. روزانه به‌طور متوسط صد‌هزار نفر در كشور‌هاي گوناگون از روستاها به شهرها مهاجرت مي‌كنند كه چالش‌هاي فراواني را به‌ويژه براي كشور‌هاي توسعه نيافته ودر حال توسعه ايجاد كرده است. درحال حاضر بيش از يك ميليارد نفر از مردم دنيا در حاشيه شهرها بدون دسترسي به آب سالم و خدمات بهداشتي اوليه زندگي مي‌كنند. برای پیشگیری باید این آسیب‌ها را در درازمدت و به صورت بنيادين کاهش داد. باید كنترل مهاجرت و حاشيه نشيني شهرها و تامين استانداردهاي پايه سلامت و ايمني و ارتقای آگاهي عمومي و آموزش در كنار ارتقای كيفيت برنامه‌ريزي راهبردي و دراز مدت شهري، توزيع مناسب سكونت‌گاه‌ها براساس جمعيت، منابع و ريسك حوادث در اولويت برنامه‌هاي ملي كاهش خطرپذيري حوادث باشد. اقدامات هم بايد همزمان در جهت كاهش خطرپذيري فعلي و هم براساس آينده‌نگري درخصوص خطر بالقوه حوادث و گسترش شهرها و شهرنشيني در آينده برنامه‌ريزي و اجرا شوند.