پریسا اسلام‌زاده- شهروند| کارت سوخت در چهار شهر ایران الزامی شد و هنوز هم وقتی شهروندان برای ثبت نام کارت سوخت به سایت پلیس +10 مراجعه می‌کنند، از آنها شماره حساب بانکی‌شان پرسیده می‌شود! درنهایت اما ثبت نام بی‌نتیجه می‌ماند و نزدیکترین دفاتر پلیس +10 به افراد معرفی می‌شود. تا همین چند وقت پیش قرار بود کارت‌های عابر بانک به کارت سوخت متصل شود و رانندگانی که کارت سوخت ندارند، بتوانند از کارت عابربانک‌شان به جای کارت سوخت هم استفاده کنند. این اتفاق درست در شرایطی مطرح شد که تحریم واردات بدنه کارت سوخت را با مشکل مواجه کرد و حتی برخی اعلام کردند تا زمانی که تکلیف بدنه کارت سوخت مشخص نشود، نمی‌توان درباره بنزین تصمیم جدیدی گرفت.
در همان بحبوحه محمدجواد آذری جهرمی این اتفاق را به فال نیک گرفت و گفت 10میلیون خودرو کارت سوخت ندارند و با اتصال کارت‌های بانکی و کارت سوخت می‌توان چیزی حدود 330میلیارد تومان صرفه‌جویی کرد.
با وجود این اتصال کارت‌های بانکی و کارت سوخت رخ نداد و شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد که با واردات دستگاه‌های تولید بدنه کارت سوخت مشکل حل شده است و می‌توانند برای شهروندان کارت سوخت المثنی صادر کنند اما چرا با وجود تبلیغات فراوان برای اتصال کارت‌های بانکی به کارت سوخت این اتفاق نیفتاد و مشکل از کجا بود؟
تحریم و قاچاق و گرفتاری‌های بنزینی
زمستان سال گذشته بود که دولتمردان تصمیم گرفتند برای کنترل مصرف سوخت و جلوگیری از قاچاق آن دوباره فعال‌کردن کارت‌های سوخت را در دستور کار قرار دهند. آنها می‌گفتند که روزانه چیزی حدود 10 تا 15میلیون لیتر بنزین از ایران قاچاق می‌شود و حالا که تحریم‌ها برگشته است و مصرف بنزین مردم روز به روز بالاتر می‌رود، نگرانی‌هایی جدی برای نیازمندشدن ایران به واردات بنزین وجود دارد.
همین مسأله موجب شد مدیران نفتی اعلام کنند که مردم کارت‌های سوخت‌شان را در کیف‌شان بگذارند، چرا که به‌زودی استفاده از کارت سوخت الزامی می‌شود. این اتفاق در حالی رخ می‌داد که میلیون‌ها راننده کارت سوخت‌شان را گم کرده بودند و حالا تحریم واردات بدنه کارت سوخت را دچار مشکل کرده بود.
از همان موقع تصمیم‌های متفاوتی برای این کار گرفته شد و هر روز خبر جدیدی به بیرون درز پیدا می‌کرد و اتصال کارت‌های بانکی به کارت سوخت یکی از مهمترین گزینه‌های مطرح‌شده در این زمینه بود تا این‌که درست در آستانه الزام چهار شهر به استفاده از کارت سوخت، اعلام شد که کارت‌های بانکی به کارت سوخت متصل نمی‌شود اما یکی از مهمترین سوال‌ها و درواقع ابهام‌ها این است که چرا کارت‌های سوخت به کارت بانکی متصل نشدند تا دولت مجبور به تقبل هزینه‌ای دوباره برای تولید و صدور کارت‌های سوخت نشود؟
نیمی از جایگاه‌های سوخت
به شبکه بانکی متصل‌اند
اواخر سال گذشته بود که همزمان با داغ‌شدن فضای جامعه برای ثبت نام کارت‌های سوخت، شعب بانکی نیز دست به کار شده و با صدور اطلاعیه‌ای به مشتریان خود خبر دادند که می‌توانند کارت سوخت را به کارت بانکی خود وصل کنند.
درواقع برنامه‌ریزی‌ها به این صورت بود که افرادی که فاقد کارت سوخت هستند باید برای ثبت نام اقدام کنند، یک کارت بانکی را معرفی کرده تا بتوانند از این کارت به عنوان کارت سوخت نیز استفاده کنند. براساس آخرین آماری که از سوی آذری جهرمی ارایه شد، 55درصد نازل‌های پمپ‌بنزین‌ها به سیستم‌های متمرکز متصل شده‌اند و 45درصد نازل‌ها به دستگاه‌های pos (پرداخت) متصل هستند. به گفته وزیر ارتباطات این امکان وجود داشت که به محض ثبت نام کاربر برای اتصال کارت سوخت به کارت بانکی، بانک مرکزی به بانک دارنده کارت دستور دهد که کیف پول الکترونیکی داخل کارت ایجاد و امکان پرداخت مبلغ سوخت از طریق کارت بانکی دارنده کارت سوخت فراهم شود. اجرای طرح اتصال کارت سوخت به کارت بانکی می‌توانست از هزینه بسیار زیاد چاپ کارت و کاهش اتلاف وقت شهروندان در راستای ثبت نام عملیاتی‌شده جلوگیری کند. حتی اعلام شد که بانک‌ها برای مشتریانی که کارت سوخت خود را به کارت بانکی متصل کنند، جوایز ویژه‌ای در نظر خواهد گرفت؛ اما درنهایت این اتفاق رخ نداد و اواخر تیرماه بود که اعلام شد اتصال کارت سوخت به کارت بانکی منتفی شده است آن هم به دلایل مختلف.
سوختگیری در جاده‌ها به مشکل می‌خورد
همان موقعی که اعلام شد قرار است کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل شوند، کارشناسان زیادی به این طرح ایراداتی وارد کردند. برخی از آنها معتقد بودند که استفاده از کارت بانکی به عنوان کارت سوخت تنها زمانی می‌تواند انجام شود که سیستم آنلاین باشد و این کارت‌ها را نمی‌توان مانند کارت هوشمند آفلاین کرد و با توجه به این‌که وضع اینترنت در کشور چندان مساعد نیست و حتی در برخی از روستاها و شهرهای دورافتاده هنوز سرعت اینترنت بسیار پایین است یا در بسیاری از جاده‌ها پوشش‌دهی اینترنت وجود ندارد، این مشکل می‌توانست خودروها را در این نقاط برای سوختگیری به دردسر بیندازد. درواقع سوختگیری با استفاده از کارت بانکی حتما باید به صورت آنلاین انجام شود و فقط با استفاده از کارت سوخت است که می‌توان به صورت آفلاین سوختگیری کرد. علاوه بر این آماده‌نبودن زیرساخت‌ها هم باعث شد که امکان اتصال کارت سوخت به کارت بانکی وجود نداشته باشد.
امنیت مهمترین دغدغه بود
کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات، درباره این‌که چرا کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل نشد، به «شهروند» می‌گوید: «اتصال کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی موضوعی چند لایه و پیچیده است. فراهم‌بودن زیرساخت‌های فنی تنها دلیل کافی برای این کار نیست بلکه باید مسائل امنیتی را هم در نظر گرفت که فکر می‌کنم مجموع دلایل برای متصل‌نشدن کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی باعث شد که این پروژه متوقف شود و البته دلایل آن هم از طرف مسئولان ذی‌ربط اعلام نشود.»
او با بیان این‌که اتصال کارت سوخت به کارت بانکی نیازمند اضافه‌شدن امکانات جدید به کارت‌های بانکی بود، ادامه می‌دهد: «وقتی بحث اتصال کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی مطرح شد، کسی این موضوع را در نظر نگرفت که آیا قرار است آپشن‌ها و امکانات جدید هم به این کارت‌ها اضافه شود یا نه. به اعتقاد من بهتر بود که برای وصل‌شدن کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی امکان شارژ مالی کارت بانکی برای سوختگیری فراهم شود.»
درواقع بهتر بود کارت سوختی که به افراد داده می‌شود، همان کارت بانکی باشد که هم سوختگیری با آن انجام شود هم پرداخت مالی تا افراد علاوه بر زدن بنزین، با همان کارت هم مبلغ را پرداخت می‌کردند.
نقره‌کار در پاسخ به این سوال که آیا برای عملی‌کردن چنین طرحی مشکلات تأمین زیرساخت‌ها را داشتیم، می‌گوید: «نداشتن زیرساخت و امکانات دلیل واقعی اجرانشدن این طرح نیست. فکر نمی‌کنم در این زمینه ما مشکل فنی داشته باشیم بلکه در بخش اجرایی مشکل داریم. متاسفانه نهادهایی که باید دست به دست هم دهند تا یک کیف‌پول الکترونیکی تولید کنند، کنار یکدیگر جمع نمی‌شوند و نتیجه‌اش همین می‌شود که برای طرح‌های مختلف فقط حرف می‌زنیم و افتتاحیه می‌گیریم اما درنهایت به جایی نمی‌رسیم.»
ساختار کارت سوخت و عابربانک فرق دارد
بیژن اسلامی، مدیر یکی از شعب بانکی، هم درباره این‌که چرا کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل نشد، به «شهروند» می‌گوید: «وقتی بحث اتصال کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی مطرح شد، به نظر کار ساده‌ای می‌آمد اما حقیقت اینجاست که کارت‌های بانکی فقط برای دریافت وجه و انتقال پول قابل استفاده هستند نه این‌که سهمیه بنزین به آنها واریز شود.»
او ادامه می‌دهد: «برای این‌که کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل شوند، نیاز به ایجاد نرم‌افزار و سخت‌افزارهای مخصوص به این کار بود و نمی‌شد به همین راحتی بیاییم و از متصل‌شدن این کارت‌ها به همدیگر خبر بدهیم. به نظر من کسانی که این طرح را مطرح کردند، نمی‌دانستند ساختار کارت بانکی با کارت سوخت تفاوت دارد؛ زیرا کارت‌های بانکی موجود تنها برای عملیات پرداخت و برداشت طراحی شده‌اند و امکان تشخیص آنلاین سوختگیری را ندارند.»