پریسا اسلام‌زاده- شهروند| مدیر موسسه کاریابی کلاهبردار از آب درآمد.. کلاهبرداری میلیاردی یک موسسه کاریابی در مازندران... کلاهبرداري در قالب شرکت هرمي يا کاريابي.. دستگیری مدیرعامل موسسه کاریابی با ۵۰ فقره کلاهبرداری... وقتی عبارت کاریابی را در گوگل جست‌وجو می‌کنید، به این اخبارها برخورد می‌کنید؛ اخباری که فعالیت‌های موسسات مجاز کاریابی را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و باعث می‌شوند کاربران حتی به موسسه‌های خوشنام و مجاز هم اعتماد نکنند. این‌که درحال حاضر 3 تا 10برابر کاریابی‌های مجاز، موسسه‌های کاریابی غیرمجاز هم فعالیت دارند، نشان می‌دهد که جویندگان کار باید هنگام مراجعه به این موسسات حسابی حواس‌شان را جمع کنند تا نه‌تنها در کار پیداکردن ناکام نباشند و کلاه سرشان نرود بلکه جیب‌شان هم توسط این موسسه‌های غیرمجاز خالی نشود.
پشت پرده آگهی‌های پرزرق‌وبرق برای بیکاران
استخدام 5هزار نفر در بانک‌های بزرگ کشور... در بزرگترین برندهای صنایع غذایی ایران مشغول به کار شوید... استخدام مهماندار هواپیما با حقوق عالی و... این بخشی از تبلیغات اغوا‌کننده موسسات کاریابی است. تبلیغاتی که آگهی‌های‌شان یا به در و دیوارهای خیابان‌های پرتردد شهر چسبانده شده است یا در کانال‌ها و سایت‌های اینترنتی مدام خودنمایی می‌کند و البته این تبلیغات برای کشوری که چیزی حدود 40درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی‌اش بیکار هستند، فریبنده است.
مسعود حیدری، دانش‌آموخته رشته حسابداری به «شهروند» می‌گوید که در یکی از کانال‌های تلگرامی آگهی استخدام کارمند بانک را دیدم و به ادمین کانال پیغام دادم. آنها آدرس موسسه‌شان را برایم فرستادند و وقتی به آدرس مراجعه کردم، با دریافت 50هزار تومان پرونده‌ای برایم ایجاد شد.
او ادامه می‌دهد: «فرمی را برای شرکت در آزمونی با عنوان «آزمون استخدام جامع بانک‌ها» پر کردم و 250هزار تومان برای شرکت در این آزمون پرداختم و چند پیامک با عنوان منابع آزمون و تاریخ آن برایم ارسال شد و جالب است که تاریخ آزمون هم دوماه به تعویق افتاد.»
این کارجو می‌گوید: «بعد از مدتی که به صورت حضوری به دفتر کاریابی مراجعه کردم، متوجه شدم که آن دفتر اجاره‌ای بوده است و موسسه سر کارجویان زیادی را کلاه گذاشته است.»
کلاهبرداری از کارجویان به همین‌جا ختم نمی‌شود و همین چندوقت پیش خبری روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت، مبنی بر این‌که فردی به صورت غیرمجاز اقدام به تأسیس موسسه کاریابی کرده بود، به بهانه تأمین شغل برای مراجعان با دریافت اصل مدارک شناسایی اقدام به افتتاح حساب جاری و دریافت دسته‌چک بانکی با نام و عنوان آنان از بانک‌ها می‌کرد. این کلاهبردار حرفه‌ای موفق شده بود از مراجعان 2میلیارد تومان کلاهبرداری کند که درنهایت بعد از دستگیری به کلاهبرداری‌های خود اعتراف کرد.
تهران رکورددار کاریابی‌های غیرمجاز
چیزی حدود 3 تا 10برابر کاریابی‌های مجاز، کاریابی‌های غیرمجاز در مناطق مختلف کشور وجود دارد. این موضوع را بابک هاشمی‌پور، عضو هیأت‌مدیره کانون کاریابی کشور اعلام کرده و گفته است: «درحال حاضر 2 تا 3هزار کاریابی غیرمجاز در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند که جالب است بدانید هزار کاریابی غیرمجاز تنها در اپلیکیشن ارتباطی تلگرام وجود دارد.»
بنا به اعلام این اتحادیه صنفی تهران در صدر کاریابی‌های غیرمجاز است و درحال حاضر ۷۰درصد کاریابی‌های غیرمجاز در تهران، ۲۰درصد در شهرهای بزرگ و ۱۰درصد در شهرهای کوچک فعال هستند که برخی از آنها بیشتر تمرکزشان با پوشش شرکت‌های خدماتی، تأمین نیروی انسانی است اما این شرکت‌ها حتی مجوز انجام فعالیت‌های خدماتی را هم ندارند ولی به این کار ادامه می‌دهند. خوب است حالا که آمار عجیب و غریب کاریابی‌های غیرمجاز را گفتیم، گریزی بزنیم به آمار کاریابی‌های مجاز. بر اساس گزارش وزارت کار، درحال حاضر ۸۰۰ مرکز مشاوره شغلی و کاریابی داخلی و حدود ۱۱۰ کاریابی خارجی در سطح کشور به صورت مجاز فعالیت می‌کنند.
استخدام در مشاغل سیاه کشورهای خارجی
حالا اما کاریابی‌های غیرمجاز به تبلیغات مشتری‌پسند و تازه‌تری روی آورده‌اند و «اعزام نیروی کار به خارج از ایران» تبلیغات پرسروصدای این روزهای کاریابی‌های غیرمجاز است. کاریابی‌هایی که گاه دفاترشان در ترکیه، گرجستان، ارمنستان، عراق و... است و عملا برای پیگیری کلاهبرداری‌های آنها هیچ راهی وجود ندارد.
جالب است بدانید که اغلب این موسسات شما را در مشاغل سیاه خارج از کشور به کار می‌گمارند. مشاغلی که غیرقانونی هستند یا بر مبنای ویزای توریستی می‌شود آنها را انجام داد. این موضوع باعث سوءاستفاده کارفرما می‌شود و او برای آن‌که چندماهی حقوق ندهد، افراد را به سادگی اخراج می‌کند و چون شما به انتخاب خودتان در یک شغل غیرقانونی مشغول به کار شده‌اید، به راحتی امکان دریافت حق و حقوق‌تان را ندارید. نکته دیگری که در مورد کاریابی‌های بین‌المللی وجود دارد این است که ایران قرارداد تبادل نیروی کار با هیچ کشور خارجی ندارد و تنها با کشور قطر تفاهمنامه تبادل نیروی کار و نیروی آموزش‌دیده دارد و اطلاعیه‌های اعزام نیروی کار به کشورهای اروپایی که گهگدار روی خروجی رسانه‌ها قرار می‌گیرد، براساس تفاهمنامه‌های رسمی و دولتی است که با این کشورها بسته شده است. وزارت کار بارها اعلام کرده است که افراد برای اعزام به خارج از کشور باید از طریق کاریابی‌های مجازی که اسامی آنها در سایت وزارت کار وجود دارد، اقدام کنند.
غیرمجازها را چطور تشخیص بدهیم؟
یکی از مهمترین مسائلی که کاریاب‌ها باید به آن توجه کنند این است که برای پیداکردن کار حتما به کاریابی‌های مجاز مراجعه کنند و از مراجعه به مراکز غیرمجازی که تحت عناوین تأمین نیروی انسانی، شرکت‌های مهاجرتی و... فعالیت می‌کنند، خودداری کنند.
سایت karyabi.mcls.gov.ir فهرست کاریابی‌های مجاز در سراسر ایران را مدام به‌روز‌رسانی می‌کند.
کاریاب‌ها می‌توانند با مراجعه به سامانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اسامی کاریابی‌های مورد تأیید این وزارتخانه را به دست بیاورند و یا این‌که از طریق ادارات کار اطلاعات مورد نیاز خود را کسب کنند. از طرف دیگر وب‌سایت‌های گوناگونی وجود دارند که در زمینه استخدام چه با درج آگهی چه مشاوره یا دریافت رزومه شما و پیداکردن کار مورد نظر خدماتی را به کارجویان ارایه می‌دهند. حتی شرکت‌هایی هم وجود دارند که در زمینه استخدام به صورت آنلاین به کارجویان مشاوره می‌دهند. بنابراین از طریق روش‌های سنتی و یا با استفاده از اینترنت می‌توانید برای پیداکردن کار مورد نظرتان اقدام کنید. برخی از موسسات کاریابی با دریافت اطلاعات یا همان رزومه شما با توجه به مهارت‌هایی که دارید، فرصت‌هایی را که مناسب با موقعیت کارجویان باشند را به آنها معرفی می‌کنند. نکته مهم دیگری که کارجوها باید به آن توجه کنند، این است که قبل از مراجعه به هر موسسه‌ای حتما از صحت و سقم فعالیت و داشتن مجوز آنها اطمینان پیدا کنند. تبلیغات فراوانی در زمینه‌های آگهی استخدامی وجود دارد اما کاریاب‌ها باید حواس‌شان باشد که قبل از پیداشدن کار هیچ وجهی به جز وجه مشاوره به این موسسه‌ها پرداخت نکنند تا جلوی هرگونه کلاهبرداری گرفته شود.
به کاریابی‌های مجاز چقدر پول بدهید؟
کاریابی‌های مجاز چقدر هزینه می‌گیرند؟ طبق قانونی که برای موسسات کاریابی مجاز در نظر گرفته شده، در کاریابی‌های داخلی حق‌الزحمه مشاوره شغلی و ثبت نام ۲۷هزار تومان و حق‌الزحمه به کارگماری نصف حقوق ماهانه فرد است و در کاریابی‌های خارجی هم حق‌الزحمه به کارگماری یک ماه حقوق به علاوه 4۰هزار تومان حق مشاوره است. البته در کاریابی‌های خارجی هزینه‌های رفاهی و موارد دیگری نیز مطرح است که با توافق طرفین به طور جداگانه انجام می‌شود.
جالب است بدانید که در کاریابی‌های داخلی اگر فرد مشغول به کار شد و کارفرما بدون علت خاصی عذر او را خواست، برای هر ماه کارکرد یک‌دوازدهم از پرداختی کسر می‌شود و مابقی به او برمی‌گردد، اما اگر فرد خطایی انجام دهد که کارفرما او را اخراج کند به کارگر مبلغی بازگشت داده نمی‌شود.
در کاریابی‌های خارجی هم مراحل عودت هزینه کاریابی به متقاضی جویای کار دشوار است؛ زیرا باید گزارش آن ارسال شود و سفارت و یا دفتر حامی در کشور مقصد آن را تأیید کند. در حال حاضر هم وضع نیروی اعزامی کار به کشورهای همسایه اصلا رو به راه نیست و کشورهایی مثل ترکیه هم به سختی اجازه کار به ایرانیان می‌دهند.
کاریابی‌های ایران در حد صفحه آگهی روزنامه‌ها هستند
امید شنعه، مدیر بنیاد تعاونی‌های کارآفرینی تهران اما معتقد است که کاریابی‌های ایرانی چه مجاز و چه غیرمجاز برای بیکاران مفید نیستند و کارآیی لازم را ندارند. او به «شهروند» می‌گوید: «اول از همه باید تعریف ما از کاریابی مشخص شود. برخی به مراکز کاریابی به عنوان فرصتی برای اشتغال‌آفرینی نگاه می‌کنند در صورتی که وظیفه کاریابی‌ها این است که کارفرما و کاریاب را به هم وصل کند. در واقع مراکز کاریابی بانک‌های اطلاعاتی هستند که اطلاعات افراد جوینده کار را ثبت می‌کنند و بعد براساس توانایی و شرایطی که افراد دارند آنها را به کارفرماها معرفی می‌کنند. او ادامه می‌دهد: «درواقع تنها تفاوتی که مراکز کاریابی با صفحه آگهی‌های روزنامه دارند این است که آنها اطلاعات جویندگان کار را به کارفرماها می‌دهند. البته کاریابی در کشور ما به ضعیف‌ترین شکل ممکن انجام می‌شود و مدیریت درستی ندارد؛ به همین دلیل است که کمکی به اشتغالزایی نمی‌کند و در فرآیند اشتغال جایی ندارد.»
او تأکید می‌کند که در خارج از کشور موسسه‌های کاریابی موسساتی هستند که برحسب نیاز کارفرمایان کارآموز می‌گیرند، وام می‌دهند و افراد را بر حسب ویژگی‌های شخصیتی و توانایی‌های‌شان به کارفرمایان معرفی می‌کنند. شنعه می‌گوید که این موسسات گاهی آن‌قدر حرفه‌ای هستند که استعدادیابی هم می‌کنند و با ارتباطات قوی که با کارفرمایان دارند، افراد مستعد را به آنها معرفی می‌کنند.