مریم شکرانی- شهروند| «تاجران فاتحه دلار 4200 تومانی را بخوانند.» این شاید مهمترین خبر ‏اقتصادی نخستین روزهای‌سال 98 است. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه گفته بود که ‏دلار 4200 رانت بزرگی ایجاد کرد و باید اعتراف کنیم که منابع دلار 4200 تومانی به مردم نرسید. به همین دلیل بنا شده ارز 4200 ‏تومانی واردکنندگان حذف شود و به جای آن به مردم کوپن بدهند. گرچه در ظاهر ماجرا پرونده این ‏رانت بزرگ بسته شده، اما بانک مرکزی تازه دیروز فهرست کسانی را که دلار ‏‏4200 تومانی گرفته‌اند، منتشر کرده است که البته هنوز معلوم نیست این لیست به صورت کامل و شفاف منتشر شده و یا همچون فهرست قبلی، اسامی برخی واردکنندگان فاکتور گرفته شده است. خوب است که بدانید این افراد ظرف یک‌سال چیزی حدود 57 هزار‌میلیارد تومان سود به جیب زده‌اند. آخرین گزارش‌های منتشر شده از خسارت اقتصادی سیل ‏به 5استان ایران نشان می‌دهد که سیل حدود 30هزارمیلیارد تومان هزینه به بار آورده ‏است. اگر بخواهیم این رقم را با سود پرونده واردات با دلار 4200 تومانی مقایسه کنیم متوجه می‌شویم ‏که رانت خواران ظرف یک‌‌سال، چیزی حدود 5/2 برابر خسارت سیل، سود برده‌اند. خوب است که ‏بدانید سود کلان آنها تقریبا 107 برابر بودجه امدادونجات جمعیت هلال‌احمر ایران است. ‏ اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید گزارش‌های گمرک فاش می‌کند که با دلار 4200 تومانی کالاهای ‏اساسی، سنگ پا، گل مصنوعی، کیسه ادرار و سیفون توالت، ابزار بازی بولینگ و اسکی روی آب، ‏عینک آفتابی و شاخ وارد شده است. ‏ و جالب‌تر این‌که گزارش جامعه حسابداران رسمی ایران نشان می‌دهد که ظرف مدت ‏کوتاهی یعنی حدود 70 روز نسخه این همه دلار ارزان پیچیده شده و 637 شرکت صوری برای ‏دریافت این دلارها ثبت شده است. شرکت‌هایی که زمینه کاری‌شان پخت غذا و نظافت منزل و ‏درختکاری و ... اعلام شده است و البته محمدرضا امیر حسنخانی، عضو کمیسیون اصل نود مجلس به ‏‏«شهروند» می‌گوید در بررسی پرونده مواردی را متوجه شده‌اند که فردی‌سال 92 مرده، اما در ‏سال 97 دلار 4200 تومانی گرفته است!‏ البته علی اکبر کریمی، عضو کمیسیون اقتصاد مجلس دهم به ‏‏«شهروند» می‌گوید بانک مرکزی و  ‏قوه قضائیه باید هرچه زودتر به صورت شفاف و کاملا بدون ابهام مشخص کنند که چه کسانی دلار 4200 تومانی گرفته‌اند و گرانی به بار ‏آورده‌اند؟

تاجران ویژه خوار چقدر به جیب زدند؟
بانک مرکزی اعلام کرده است که در‌سال گذشته 14‌میلیارد دلار ارز 4200 تومانی برای واردات ‏کالاهای اساسی اختصاص داده است. این موضوع درواقع به این معنی است که  قیمت کالاهای اساسی ‏باید با نرخ‌های‌سال 96 تفاوت بسیار جزیی داشته باشد. زیرا در این‌سال واردات کالا با دلار 3‌هزار ‏و 800 تا 4‌هزار و 200 تومان انجام شده است. با این حال ناگفته پیداست که قیمت انواع کالا در ‏بازار‌سال گذشته افزایش چند برابری داشته و تقریبا در ذهن افراد کالایی وجود ندارد که قیمت آن ‏مشابه‌سال 96 باشد. ‏
حالا بیایید ببینیم واردکنندگان با دلار 4200 تومانی در این یک‌سال چه سودی به جیب زده‌اند. محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه هفته گذشته اعلام کرد که باید اعتراف کنیم که منابع دلار 4200 تومانی به دست مردم نرسیده است و البته نمایندگان مجلس هم می گویند که کمیسیون اقتصادی و اصل نود پرونده تحقیقی درباره واردکنندگان کالا با دلار 4200 تومان باز کرده اند. محمدرضا پور ابرهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس دهم میزان رانت دلار 4200 تومانی را عدد بسیار بزرگی دانسته و به خانه ملت گفته است مابه التفاوت قیمت کالاهایی که با دلار 4200 تومانی وارد شده اند، با قیمت مصرف کننده حدود 001 هزار میلیارد تومان است که از این میزان حدود 02 تا 03 درصد به دست مردم رسیده است و بقیه رانت است.  اگر این گفته پورابراهیمی را مبنا قرار دهیم و تصور کنیم که 52 درصد این منابع به دست مردم رسیده است رانتی حدود 57 هزار میلیارد تومان رخ داده است.
رانت دلار 4200 معادل 6 برابر خسارت سیل ‏
آخرین گزارش‌ها و بنا به گفته علی رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، از برآورد خسارت سیل به استان‌های مازندران، گلستان، لرستان، فارس و خوزستان ‏نشان می‌دهد که میهمان ناخوانده بهاری چیزی حدود 30هزار میلیارد تومان خسارت اقتصادی ‏وارد کرده است. با احتساب رانت 57 هزار میلیارد تومانی واردکنندگان با دلار 4200 تومانی می‌توان ‏گفت سود رانت خواران ، چیزی حدود 5/2 برابر خسارت اقتصادی سیل به 5استان ایران است. ‏ همچنین این رقم حدود 5/2 برابر میانگین بودجه عمرانی است که سالانه به تمام پروژه‌های توسعه‌ای پرداخت می‌شود.
رانت  دلار 4200 تومانی 107 برابر بودجه امداد
 هلال‌احمر در قانون بودجه 98 چیزی معادل 700‌میلیارد تومان بودجه گرفته است که رقمی حدود ‏نیمی از آن را باید برای خرید بالگرد و تجهیزات امداد هوایی هزینه کند. اگر بخواهیم سود 75 هزار ‏میلیارد تومانی واردکنندگان با دلار 4200تومانی را درنظر بگیریم، این تاجران خاص چیزی حدود ‏‏107برابر بودجه هلال‌احمر برای امدادونجات است. ‏
این موضوع درحالی رخ می‌دهد که حداقل تعداد بالگردهای امدادی مورد نیاز برای ایران 100 بالگرد است اما هلال‌احمر در کل کشور تنها 24 فروند بالگرد دارد. به این ترتیب تعداد بالگردهای ‏امدادی موجود تقریبا یک‌چهارم نیاز کشور است و بنا به اعلام جمعیت هلال‌احمر درحال حاضر ایران ‏چیزی حدود 1200 پایگاه امداد جاده‌ای کم دارد. ‏
مرده‌ای که دلار 4200 تومانی گرفت!‏
حالا پرسش اساسی اینجاست که این تاجران خاص چه کسانی هستند و چرا نهادهای نظارتی هرچه ‏زودتر تکلیف این رانت ویژه را مشخص نمی‌کنند؟ ‏ محمدرضا امیر حسنخانی، عضو کمیسیون اصل نود مجلس اعتقاد دارد که حجم دلارهای 4200تومانی ‏بیشتر از 14‌میلیارد دلار بوده است. او به «شهروند» می‌گوید: «تخلف در پرونده واردات با ارز 4200 تومانی محرز و آشکار است و تعدادی از مدیران بانک مرکزی در این رابطه دستگیر شده‌اند اما هنوز ‏قوه‌قضائیه جزییات این پرونده را منتشر نکرده است.»‏ او ادامه می‌دهد: «علاوه بر ثبت شرکت‌های صوری متعدد برای گرفتن دلار 4200تومانی، ما مواردی ‏را داشتیم که مثلا فردی در ‌سال 92 فوت کرده اما در ‌سال 97، دلار 4200تومانی گرفته است! این ‏مسأله نشان می‌دهد که بانک‌های اطلاعاتی نهادها و سازمان‌های ما تا چه اندازه به‌روز نمی‌شوند و ‏دیتاهای مورد استفاده در ارگان‌های ما تا چه حد عقب‌ماندگی دارند.‏» امیرحسنخانی البته تأکید می‌کند که در بررسی‌های کمیسیون اصل نود مشخص شده است که تنها بانک ‏مرکزی در این پرونده دخیل نیست و تعدادی مقامات و نهادهای دیگر هم در این پرونده شریک هستند. ‏
‏637 شرکت صوری برای واردات ویژه!‏
جالب است بدانید که رانت‌خواران برای گرفتن دلار 4200تومانی کورس گذاشتند و تنها در سه‌ماهه ‏ابتدایی ‌سال 97 رقم ثبت‌سفارش برای واردات به 20‌میلیارد دلار رسید که در تاریخ تجارت ایران کم‌‏سابقه است و در واقع  نسخه دلار 4200تومانی در همان سه‌ماهه اول‌ سال 97 پیچیده شد. به ‏گزارش تسنیم و بنا به اعلام جامعه حسابداران رسمی ایران، تعداد 637 شرکت ارز 4200تومانی ‏دریافت کرده‌اند که طی سال‌های اخیر هیچ‌گونه نظارت مالی و اطلاع دقیقی از نحوه فعالیت آنها وجود ‏ندارد. این درحالی است که یکی از شرایط دریافت یا تمدید کارت بازرگانی برای واردات، ارایه ‏اظهارنامه مالیاتی و دریافت کد رهگیری از سازمان امور مالیاتی است، حال این‌که این 637 شرکت یا ‏شخص حقیقی چگونه توانسته‌اند در این مدت کوتاه بدون داشتن مشخصات دقیق مالی ارز دولتی دریافت ‏کنند، که به همان موضوع ثبت شرکت‌های صوری مرتبط است. جالب است بدانید که در فهرست شرکت‌‏هایی که ارز 4200تومانی دریافت کرده‌اند، به وفور شرکت‌هایی با زمینه کاری طبخ غذا، ‏درختکاری، نظافت منزل، گاوداری و... دیده می‌شد. ‏‎
حتی یک دلار 4200تومانی به مردم نرسید
علی‌اکبر کریمی، عضو کمیسیون اقتصاد مجلس دهم هم تأکید می‌کند که پرونده واردات با دلار 4200 تومانی سراسر تخلف و رانت بوده و می‌تواند بگوید که حتی یک دلار 4200تومانی به ‏دست مصرف‌کننده نرسیده است. ‏ او به «شهروند» توضیح می‌دهد: «مجلس با اشراف به این تخلف بزرگ، پرداخت دلار 4200تومانی به ‏واردکنندگان را ممنوع کرد و قرار شده است از‌ سال 98، دلار 4200تومانی با کوپن الکترونیک ‏کالاهای اساسی مستقیم به دست مردم برسد.»‏ کریمی درباره دادگاهی‌شدن متهمان پرونده واردات با دلار 4200تومانی به «شهروند» توضیح می‌‏دهد: «بانک مرکزی بنا بود فهرست دقیق واردکنندگان با دلار 4200تومانی را منتشر کند اما به انتشار ‏یک فهرست نصفه‌ونیمه و مبهم در همان ماه‌های ابتدایی ‌سال 97 بسنده کرد. این موضوع باید توسط نهادهای ‏نظارتی به صورت دقیق بررسی و به مردم پاسخگویی شود که چه کسی مقصر این گرانی‌ها بوده است؟» عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم البته می‌گوید: «با توجه به ماه‌های پایانی کار مجلس دهم بعید می‌‏داند که نمایندگان به صورت جدی به این موضوع وارد شوند و به نظر می‌رسد درحال حاضر قوه‌‏قضائیه مهمترین نهادی است که می‌تواند سرانجام این پرونده را روشن کند.» ‏ و البته فهرستی که بانک مرکزی به تازگی منتشر کرده است، باید مورد بررسی قرار گرفته و میزان شفافیت آن مشخص شود.

بخشی از هزینه‌کرد دلار 4200 تومانی

گزارش‌های 9 ماهه گمرک ایران از واردات سال 97 نشان می‌دهد که کالاهای عجیب و غریبی به جای کالای اساسی با دلار 4200 تومانی به ایران وارد شده است.
سنگ پا
ایران در 9 ماهه اول ‌سال 97 بیشتر از 13 تن سنگ پا از کشورهای هند، چین و ترکیه وارد کرده است. براساس گزارشی که گمرک از آمار واردات 9 ماهه منتشر کرده است، در این مدت 13‌هزار و 733 کیلوگرم سنگ پا به ارزش 700‌میلیون و 334‌هزار و 619 ریال به ایران وارد شده است. ارزش دلاری این میزان واردات 18‌هزار و 428 دلار تخمین زده شده است که اگر بخواهیم ارزش ریالی را بر ارزش دلاری تقسیم کنیم، متوجه می‌شویم که واردات سنگ پا به‌طور متوسط با دلار 3‌هزار و 800 تومانی انجام شده است.
ابزار بازی بولینگ
دلار 4200 تومانی برای واردات ابزار بازی بولینگ یکی دیگر از پدیده‌های فهرست واردات گمرک در ‌سال 97 است. براساس گزارش گمرک، نزدیک به 40 تن ابزار بولینگ به ایران وارد شده است. ارزش ریالی این ابزار معادل 6‌میلیارد و 696‌میلیون و 93‌هزار و 19 ریال بوده است. معادل دلاری این میزان واردات 159‌هزار و 430 دلار برآورد شده که با این حساب تمام ابزار بولینگ با دلار 4200 تومانی وارد شده است. گفتنی است، ادوات بازی بولینگ از چین و ترکیه خریداری شده است.
کیسه ادرار و سیفون توالت
 کیسه ادرار که به نظر نمی‌رسد فناوری تولید پیچیده‌ای داشته باشد و سیفون موارد جالب دیگری است که در فهرست واردات ‌سال 97 دیده می‌شود. براساس گزارش گمرک، در 9 ماه ابتدای‌ سال 97 چیزی حدود 9 تن کیسه ادرار به ارزش یک‌میلیارد و 319‌میلیون و 580‌هزار ریال به ایران وارد شده است. کیسه‌های ادرار از چین خریداری شده و اگر بخواهیم 35‌هزار و 269 دلار را بر معادل ریالی آن تقسیم کنیم، متوجه می‌شویم که کیسه‌های ادرار با دلار 3‌هزار و 740 تومانی وارد شده است. همچنین براساس گزارش گمرک، 129 کیلوگرم سیفون توالت از پرتغال به ایران وارد شده است که ارزش ریالی آن 22‌میلیون و 608‌هزار ریال تخمین زده شده است. ارزش دلاری سیفون‌ها در گزارش گمرک 604 دلار است که اگر بخواهیم آن را بر معادل ریالی تقسیم کنیم، متوجه می‌شویم که سیفون‌های توالت هم با دلار 3‌هزار و 740 تومانی به ایران آمده است.
چوب اسکی روی آب
 واردات عجیب چوب اسکی روی آب و وسایل ورزش‌های آبی از دیگر پدیده‌های فهرست واردات‌ سال 97 با دلار 4200 تومانی است. براساس گزارش گمرک، واردات 9ماهه بالغ بر 465 تن چوب اسکی و وسایل ورزش‌های آبی به ارزش 65‌میلیارد و 862‌میلیون و 204‌هزار ریال بوده است که معادل دلاری آن یک‌میلیون و 568‌هزار و 740 دلار تخمین زده شده است. حاصل تقسیم ارزش ریالی و دلاری نشان می‌دهد که این ادوات هم با دلار 4200 تومانی وارد شده است. کشورهایی که ایران از آن چوب اسکی آبی و وسایل ورزش‌های آبی وارد کرده است شامل سوئد، امارات، چین، هنگ‌کنگ، لهستان، اتریش، امارات، ترکیه و تایوان است.
گل و میوه مصنوعی
آمار واردات گل و میوه مصنوعی با دلار 4200 تومانی حیرت‌آور است. براساس گزارش مقدماتی واردات 9ماهه ‌سال 97 چیزی حدود 400‌هزار کیلوگرم گل و میوه مصنوعی از کشورهای چین، امارات، ترکیه و فرانسه و همین‌طور از منطقه آزاد اروند وارد شده است. ارزش این میزان واردات گل و میوه مصنوعی 44‌میلیارد و 359‌میلیون و 250‌هزار و 40 ریال تخمین زده شده است و معادل دلاری آن یک‌میلیون و 109‌هزار و 904 دلار است. حاصل تقسیم معادل ریالی و دلاری واردات گل و میوه مصنوعی به تفکیک نشان می‌دهد که غالب این محموله‌ها با دلار 4200 تومان وارد شده ‌است و در مجموع نیز بهای دلاری که برای واردات این نوع کالا در نظر گرفته شده است به‌طور میانگین 3‌هزار و 996 تومان است.
سنجاق قفلی
 سنجاق قفلی یکی دیگر از کالاهای به ظاهر اساسی است! که مشمول دلار 4200 تومانی شده است. براساس آمار 9ماهه گمرک در ‌سال 97 چیزی حدود 150‌هزار و 640 کیلوگرم سنجاق قفلی به ارزش 7‌میلیارد و 975‌میلیون و 95‌هزار و 600 ریال به کشور وارد شده است که بابت آن 202‌هزار و 282 دلار هزینه شده است. به‌طور میانگین بهای دلاری که به واردات این حجم از سنجاق قفلی اختصاص داده شده است، 3‌هزار و 942 تومان بوده است.
شاخ، استخوان و صدف
مورد جالب توجه دیگر، واردات شاخ و استخوان و صدف با دلار 4200 تومانی است. براساس گزارش منتشرشده گمرک، در 9 ماه ابتدای امسال رقمی معادل 29‌میلیارد و 341‌میلیون و 530‌هزار ریال صرف واردات این نوع کالای عجیب شده که معادل دلاری آن 861  هزاردلار اظهار شده است. تقسیم معادل ریالی به دلاری نشان می‌دهد که این کالا به صورت میانگین با دلار 3‌هزار و 400 تومان به کشور وارد شده است.
عینک آفتابی
 10 تن عینک آفتابی در 9ماهه اول ‌سال 97 به کشور وارد شده است. براساس گزارشی که گمرک منتشر کرده، برای واردات عینک آفتابی رقمی بالغ بر 54‌میلیارد و 998‌میلیون و 617‌هزار و 350 ریال هزینه شده است که معادل ریالی آن در حساب و کتاب‌های گمرکی یک‌میلیون و 303‌هزار دلار بوده است. اگر این رقم را بر معادل ریالی تقسیم کنیم، متوجه می‌شویم که عینک‌های آفتابی‌ وارداتی با دلار 4200 تومان وارد شده ‌است و دلارهای ارزان به کشورهای آلمان، اتریش، اسپانیا، ایتالیا، فرانسه، پرتغال، بلژیک، ترکیه، انگلیس، مالزی و چین رفته است.