نشست سران شورای همکاری خلیجفارس از روز یکشنبه گذشته در شهر ریاض عربستان درحالی آغاز به کار کرد که از مدتها پیش بحث شرکت یا عدم شرکت امیر قطر در این نشست به سوژه شماره یک رسانههای منطقه و حتی جهان تبدیل شده بود. از نیمه خرداد سال 1396 خورشیدی سه کشور عضو این شورا یعنی عربستانسعودی، امارات متحده عربی و بحرین روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرده و این کشور را تحت تحریمهای سیاسی و اقتصادی خود قرار دادند. طی این مدت، قطر به همه شرط و شروطهای اعلامشده از سوی کشورهای تحریمکننده که متحدانی چون مصر، لیبی و... را نیز به دور خود جمع کرده بودند، بیاعتنایی کرده، اما نکته حایز اهمیت رفتار تازهای است که این کشور در پیش گرفته و نخستین حرکت آن با اعلام خروج این کشور از اوپک نمود پیدا کرد. همین رفتار جدید بسیاری را در دنیای سیاست به این نتیجه رسانده است که محتملترین تصمیم دوحه در اقدام بعدی شاید اعلام خروج این کشور از شورای همکاری خلیجفارس باشد.
به اسم همکاری، اما برای مقابله با ایران
شورای همکاری خلیجفارس 25 می 1981 میلادی یعنی 37سال پیش توسط کشورهای عربستانسعودی، عمان، امارات متحده عربی، بحرین، کویت و قطر با هدف یکپارچهسازی اقتصاد و نیروهای دفاعی این 6 کشور تشکیل شد. البته همان زمان نیز اهل تعمق این هدف را پوششی برای قصد اصلی یعنی تشکیل یک جمع واحد در برابر ایران انقلابی تلقی کردند. شورای همکاری خلیجفارس دقیقا 8ماه پس از تجاوز عراق به خاک ایران شکل گرفت و بعدها تاریخ ثابت کرد که اعضای این مجموعه خصوصا عربستانسعودی و کویت تا چه میزان با کمکهای خود صدام را در ادعاهای ارضی خود نسبت به خاک ایران همراهی کردند. شورای همکاری خلیجفارس با بیش از 3هزار کیلومتر مرز دریایی و دراختیارداشتن 40درصد از منابع نفت و گاز دنیا، در تمام سالهای بعد از تشکیل هرگز نتوانست تحت لوای این پیمان سیاسی به حلوفصل مشکلات منطقه یا حتی رفع اختلافات بین اعضای خود بپردازد و بهواقع نقشی بیش از یک معاهده تزیینی برای خویش نیافت.
شورای فرمالیته و رودربایستی اعضا
شورای همکاری خلیجفارس با وجود بهرهبردن از یک نیروی نظامی واحد و مشترک هرگز نتوانست در مجادلات منطقهای همچون جنگ ایران و عراق، جنگ نفتکشها و حتی تجاوز عراق به کویت نقشی مثبت و بازدارنده برعهده بگیرد. نتیجه آنکه با بروز کوچکترین بحران کشورهای عضو بهزعم خود ایدهآلترین تصمیم ممکن یعنی دعوت از نیروهای بیگانه را در دستور کار قرار داده و عملا قدرت دفاعی خود را ذیل نیروی نظامی کشورهایی چون آمریکا، انگلستان و فرانسه تعریف کردند، چه آن را تا همین امروز بزرگترین پایگاههای نظامی این قدرتها نیز در همین کشورهای عضو شورا استقرار یافتهاند. شورای همکاری خلیجفارس از مدتها پیش به خاطر اختلافات ارضی و سیاسی موجود بین اعضا کارکردی دکوری یافته و این میان بحران موجود بین تعدادی از کشورها با قطر و احتمال خروج دوحه از این شورا، شاید باعث شود باقی اعضا نیز خجالت را کنار گذاشته و انحلال این شورای بیخاصیت را اعلام کنند.