شهروند| ضرب‌الاجل برای رسیدن به توافق قطعی بین ایران و 1+5 بالاخره به آخر رسید تا آرامش ایجادشده پس از توافق سال 92 تمدید شود؛ این اتفاق برای خیل کثیری از فعالان اقتصادی که با پیش‌بینی‌های خود، انتظار توافق نهایی و بهبود معجزه‌وار اقتصاد بودند، شوک بزرگی محسوب می‌شود. شوک از این جهت که بسیاری از کسانی که اینگونه پیش‌بینی داشتند منتظر گرانی سهام خریداری‌شده خود بودند و تمدید مذاکرات برایشان اتفاق مهمی قلمداد نمی‌شد. این برداشت بدون پشتوانه تحلیل هم باعث شد تا روز پس از تمدید توافق و درحالی‌که تا روز قبل صف‌های خرید سهام تشکیل شده بود، جهتی عکس بیابد و صف‌های فروش تشکیل شود. در اولین روز کاری بعد از تمدید توافق ژنو، بازار هیجان‌زده شد اما این هیجان بیشتر از هر بازار دیگری در بورس تهران قابل لمس بود. یعنی هر اندازه بازار ارز و طلا با تعمق و صبوری در مقابل موج نوسان مقاومت و افزایش اندکی را ثبت کردند، واکنش بازار سرمایه همچون روزهای قبل هیجانی بود. دلیل هم مشخص بود، انتظار تحول بزرگ و ناگهانی کسانی که خشت روی خشت خیال‌های خوش می‌گذاشتند، حالا سوی دیگری یافته و باز هم هیجان فروش همان سهامی ایجاد شده که با طمع گرانی خریداری شده بودند!
غافل از این که، حساب و کتاب منطقی می‌گوید این مذاکرات نیست که ناموفق بوده بلکه پیش‌بینی‌های آنهاست که سرعتش از شتاب تحولات پیشی گرفته و با سر به دیوار شکست خورده است. همان‌طور که در آخرین روزهای مهر (دقیقا 28 مهر) بعد از 100 روز سقوط و رکود، رشد تجربه شد و خبرهای خوش مذاکرات باعث پرشی بلند از مرز روانی 73هزار واحد در بازار سرمایه شد.
خوش‌بینی‌هایی که افراطی بود
در همان روزها همه می‌دانستند دلیل افزایش میل سهامداران به خرید سهام شرکت‌هایی که تا چند روز قبل مشتری نداشتند، تب و تاب ناشی از مذاکرات هسته‌ای و خوش‌بینی آنها به شکستن تحریم‌ها با توافقی عنقریب است. با همین استدلال حرفه‌ای‌های بازار پیش‌بینی می‌کردند که به‌زودی سر بازار به سنگ خواهد خورد چون به‌طور یقین نه‌تنها مذاکرات به این زودی‌ها به ایستگاه آخر نخواهد رسید و حتی تحریم‌ها هم در پروسه‌ای طولانی‌مدت حذف نخواهد شد.
در نتیجه سهامداران با واقعیتی روبه‌رو می‌شوند که با تحلیل‌هایشان سازگار نیست و این آغاز شرایطی هیجانی خواهد بود و بازار را تکان خواهد داد. درنهایت این‌که پیش‌بینی‌ها حاکی از وجود جو روانی در بازار بود که تنها با اعلام نتیجه مذاکرات نهایی تشدید هم می‌شود با این تفاوت که تمدید یا شکست موج منفی را جایگزین امیدواری‌ها خواهد کرد و به نتیجه رسیدن آن هم شاخص را به پرواز درخواهد آورد اما تب و تاب اولیه که فروکش کند، بازار به روند همیشگی خود بازخواهد گشت.
پیش‌بینی روزهای هیجانی از ماه قبل
اثبات این مدعی هم گفت‌وگوی «شهروند» با آلبرت بغزیان کارشناس ارشد اقتصادی است که یک ماه پیش منتشر شد و همان‌طور که این کارشناس پیش‌بینی کرده بود، در این دور از مذاکرات توافق قطعی حاصل نمی‌شود و مذاکرات تمدید و بازهم به دوره‌های بعدی کشیده خواهد شد.
او درخصوص تبعات این اتفاق در اقتصاد هم گفته بود که این اتفاق باعث نمی‌شود تا اقتصاد ایران در بخش تولید یا تجارت دچار تغییر یا لطمه خاصی شود زیرا وضع از این‌که هست بدتر نمی‌شود اما انتظار می‌رود درصورت عدم توافق یا تمدید مذاکرات شاهد نابسامانی در بازار باشیم؛ هرچند به نظر نمی‌رسد این نوسان و تغییر دایمی و بیشتر از آنچه قبلا اتفاق افتاده باشد.
محمدرضا پورابراهیمی نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم در گفت‌وگویی دیگر به «شهروند» همین نکته را اعلام کرده بود و معتقد بود که اقتصاد کشور به شرایطی رسیده که چشم‌انتظار مذاکرات ١+٥ نمی‌ماند چون تنها تحریم متوقف‌کننده اقتصاد ایران نبوده و اگرچه در روند حرکتی آن تاثیرگذار بوده اما باعث توقف آن نشده و با لغو کامل آن هم مشکلات مادرزاد اقتصاد ایران و تورم فروکش نمی‌کند و باید از درون این بیماری را درمان کرد.
سالی که صنایع نفس راحتی کشیدند
به هر سو اگر نگاهی به روز پس از تمدید توافق داشته باشیم درمی‌یابیم که رشد قیمت دلار و طلا هیجان بالایی نداشته اما بورس در این مسیر گرفتار برداشت وارونه خود شده و هیجان بیشتری نشان داده است.
سیر اتفاقات در روزهایی که گذشته نشان داده که بعد از مرحله اول هیجان همیشه دوران ثباتی در پیش است و با توجه به امیدواری ایجادشده در 7 ماه بعد، بازار سرمایه در برداشت وارونه خود گرفتار موج ناامیدی شد. حال آن‌که چاشنی این توافق برای اقتصاد و سیاست امیدواری است نه قطع امید. زیرا در یک‌سال گذشته، ملموس‌ترین نتیجه مثبت توافق، استمرار آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران و شکستن هیمنه تحریم‌ها علیه ایران بوده که در همین مدت کوتاه هم اقتصاد ایران را از وادی رکود خارج کرد. واقعیت این است که در یک‌سال گذشته اگر رونقی به بازار ایران آمد از بهبود حال و روز صنایع بزرگی بود که با سبک‌تر شدن تحریم‌ها توانستند نفس راحتی بکشند. هرچند تمام ماجرا این نبود و برخی از شرکت‌ها و افراد حقیقی و حقوقی از فهرست تحریم‌ها حذف شدند اما همین مسائل حداقلی هم و پاره‌ای از ضروری‌ترین خریدهای خارجی ایران را تسهیل کرد و این امید حالا با ادامه 7ماهه باعث برهم نخوردن وضع موجود و بهبود آینده نیز خواهد شد.
نوسان ناچیز؛ روایت وزیر اقتصاد
به این ترتیب به نظر می‌رسد گذشته از هیجان روز اول که به جز بورس در بازارهای دیگر چندان دامنه‌دار نبود، اقتصاد ایران باید منتظر روزهای بهتر پیش‌رو باشد. زیرا واکنش تقریبا غیرمحسوس بازار ارز و سکه هم حکایت از آن داشت که جوزدگی بورسی‌ها به دیگر بازارها سرایت نکرده و در چهارراه استانبول خبری از فراز و فرود آنچنانی قیمت‌ها نبود. علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد در این خصوص معتقد است: نوسان پس از تمدید توافق محدود و ناچیز بود و اصلاً قابل اهمیت و ذکر نیست زیرا منشأ این نوسان‌ها تحولات بین‌المللی است و بازتاب آنها در بازار داخلی طبیعی است. او تأکید کرد که مردم به خوبی دریافتند که اقتصاد در شرایط آرامی قرار گرفته و آرامش و ثبات در بازارهای مختلف حاکم شده است. ما موفق شدیم تورم را تا حدودی مهار کنیم اگرچه هنوز سطح عمومی قیمت‌ها درحال افزایش است ولی از سرعت افزایش قیمت‌ها کاسته شده است.
دلار به‌زودی ارزان می‌شود
ولی‌الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی هم پیش‌بینی کرد با آزاد شدن تدریجی بخش دیگری از اموال بلوکه‌شده ایران دلار و دیگر ارزها به‌زودی ارزان‌تر شود. او گفت: شرایط نرمال است و امر خاصی که بازار را گرفتار شوک کند نخواهیم داشت. رئیس‌کل بانک مرکزی با اشاره به این‌که با نتایج توافق وین پیش‌بینی می‌شود که آرامش بیشتری در بازار ارز و سکه فراهم شود تأکید کرد: عوامل بنیادین بازار در تعادل کامل قرار دارد و عرضه و تقاضا به تعادل نسبی رسیده و نوسانات به دلیل خبرهای زودگذری است که منتشر می‌شود البته این زمینه وجود دارد که به دلیل غلبه عرضه بر تقاضا با کاهش قیمت نیز مواجه شویم. او درباره تأثیر آزادسازی 700میلیون دلار از دارایی‌های ایران به صورت ماهانه براساس مذاکرات وین، تأکید کرد که این امر تعادل را در بازار ارز تقویت می‌کند. چون آزادسازی این دارایی‌ها به تأمین نیازهای کشور کمک و تقاضا را تأمین می‌کند، ضمن آن‌که نقش موثری نیز در ایجاد تعادل در بازار خواهد داشت.
قیمت‌ها منطقی شد
حرکت به سوی واقعی‌تر شدن آن طور که محمد کشتی‌آرای رئیس اتحادیه کشوری طلا و جواهر گفت در بازار ارز و سکه قابل لمس بوده است. او تأکید کرد: قیمت سکه دیروز 10هزار تومان افزایش یافت و بر این اساس حباب منفی قیمت سکه از بین رفت و نرخ واقعی شد چون در چند روز گذشته میزان تقاضا برای خرید در بازارهای سکه و طلا کاهش یافته بود و به نظر می‌رسید که بازار در انتظار اعلام نتایج مذاکرات است اما از روز دوشنبه تقاضا در بازار سکه و ارز افزایش یافت و باعث شد که تا حدودی قیمت سکه و طلا افزایش یابد.
تحرك مشكوك سفته‌بازان در بورس
وقایع دیروز بورس وسقوط 1208 واحدی (5/1 درصدی شاخص کل) اما زوایای تاریک و مشکوک دیگری نیز دارد. برخی شنیده‌ها از بازار سرمایه و تالار شیشه‌ای، نشان می‌دهد که گروهی سفته‌باز درحال ایجاد فضاسازی منفی در بورس هستند. این افراد که در شبکه‌های ارتباط اجتماعی سهامداران فعال بودند، تمرکز خبری خود را بر منفی بودن نتایج مذاکرات بر آینده بورس متمرکز کرده بودند و تاثیرگذاری این طیف درون بورس درباره نتیجه مذاکرات در عمل فضایی را ساخت که از صبح سه‌شنبه بازار جهتی منفی گرفت. به گفته برخی فعالان بازار، هدف اصلی این گروه، خریداری سهام ارزنده در سطح قیمتی پایین است زیرا این گروه سفته‌باز و سوداگر به خوبی می‌دانند که جهت بازار از هیجان مقطعی عبور خواهد کرد و این تلاش و جو منفی برای آنها سود می‌سازد. هرچند در این خصوص سیامک قاسمی مشاور و فعال بورس، در گفت‌وگو با «شهروند» گفت: من هم این موضوع را صبح سه‌شنبه در بازار سرمایه شنیدم اما درخصوص میزان تأثیرگذاری این شایعات، تردید جدی دارم. وی ادامه داد: به نظر من هیچ شرکت سبدگردانی نمی‌تواند با شایعات جریان کلی را نزولی یا صعودی کند؛ این سفته‌بازان می‌توانند سهم یک شرکت را تغییر روند دهند. او افزود: سهامداران با دانش بازار، این‌قدر هم هیجان‌زده نمی‌شوند که بخواهند سهام خود را بفروشند. سعید اسلامی، کارشناس اقتصادی نیز در این خصوص با اشاره به موقتی بودن وضع کنونی گفت: بازار پس از این هیجان مقطعی به‌زودی روند متعادل گذشته خود را باز می‌یابد و در این حوزه نباید سهامداران رفتار هیجانی انجام دهند.
موج سیاسی در بازار ایران چه کرد؟
ارز و طلا، یک روز بعد از توافق هسته‌ای
شهروند| مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5 تمدید شد اما با وجود این‌که تمام خبرگزاری‌های خارجی به این امر پرداخته بودند تأثیر کمی روی بازارهای مختلف در جهان داشت. از سوی دیگر در بازارهای جهانی بهای نفت خام در بازار لندن به 79.59 دلار به ازای هر بشکه رسید. همزمان دبیرکل اوپک اعلام کرد احتمالا 3 کشور ایران، عراق و لیبی با کاهش تولید روبه‌رو نخواهند شد زیرا تولیداتشان کمتر از سقف در نظر گرفته‌شده است. قیمت جهانی طلا نیز به پایین‌ترین میزان طی 3 هفته اخیر رسید. در بازار نیویورک قرارداد طلای تحویل ماه دسامبر با دو دلار یا 0.2درصد کاهش به 1195.70 دلار به ازای هر اونس رسید. اما این اخبار بازارهای داخلی را تحت‌تأثیر قرارداده و به افزایش بهای ارز و طلا منجر شد. بهای دلار 10 تومان افزایش یافت. در کنار آن قیمت یورو و پوند نیز به ترتیب 25 و 20 تومان بالارفت. بازار سکه و طلا نیز بی‌تأثیر نبود. بهای سکه تمام طرح قدیم نیز از 918500 به 929هزار تومان رسید که نشان‌دهنده 10500 تومان افزایش قیمت است. بهای نیم‌سکه نیز با 4هزارتومان افزایش به 466هزار تومان رسید. درکل قیمت طلا نیز از 94070 به 95110 تومان رسید که نشان‌دهنده 1040 تومان افزایش قیمت است.