شهروند| مجسد جامع ساری در آتش سوخت. مسجدی قدیمی که در فهرست آثار ملی قرار داشت و قدمت آن به دوران قاجار می‌رسید. این حادثه پنجشنبه‌شب رخ داد و آتش به سرعت به همه بخش‌های این مسجد تاریخی سرایت کرد. حجم آتش‌سوزی به حدی بود که بیش از 200 آتشنشان را به محل حادثه کشاند ولی با این‌همه زبانه‌های آتش علاوه بر قسمت‌های مختلف مسجد به تعدادی از مغازه‌ها و واحدهای تجاری اطراف هم سرایت کرد. حالا از آن مسجد زیبا که سال‌های سال در دل بازار قدیمی ساری جا خوش کرده بود، تنها تلی از خاکستر باقی مانده است. سقف این مسجد به‌طور کامل از بین رفته و به قسمت‌هایی از دیواره و شبستان مسجد هم آسیب جدی دیده است. با وجود گستردگی آتش، این حادثه هیچ تلفات جانی نداشت و در اقدامی به‌موقع موفق شدند 18نفر را از میان شعله‌های آتش و دود نجات دهند و این 18نفر راهی بیمارستان شدند. از سوی دیگر، با توجه به چوبی‌بودن بیشتر سازه‌های این منطقه سرایت آتش به بازار از دیگر نگرانی عمده این حادثه بود که با اقدامات به‌موقع آتش‌نشانان، نیروهای امدادی و مردم از بروز یک آتش‌سوزی عظیم و غیرقابل کنترل جلوگیری شد. کارشناسایی‌های اولیه هم از غیرعمدی‌بودن این حادثه حکایت دارد. آن‌طور که مقامات محلی و کارشناسان اعلام کرده‌اند، دلیل آتش‌سوزی مسجد جامع ساری اتصال سیم برق بوده است. با این حال، همچنان علت این حادثه از سوی کارشناسان در دست بررسی است.
روایت یک شاهد عینی
شامگاه پنجشنبه بود که دود سیاهی از بازار قدیمی به هوا بلند شد. پنجشنبه بعدازظهر معمولا بازار ساری خلوت است و بیشتر کسبه هم براساس رسم دیرین مغازه‌هایش را تعطیل می‌کنند. شاید هم خلوتی بازار باعث شد تا این آتش‌سوزی گسترده‌تر شود. با این حال، نخستین گزارش‌ها درخصوص این حادثه هم از سوی کسبه و اهالی بازار به آتش‌نشانی اعلام شد. محمد یکی از افرادی است که از نزدیک شاهد این حادثه بوده است. او می‌گوید که آتش‌سوزی از قسمت شبستان مسجد شروع شد و بعد از طریق سقف به قسمت‌های دیگر مسجد هم سرایت کرد: «هوا گرگ‌ومیش بود، یعنی هنوز تاریک نشده بود، که از اطراف قسمت پشت مسجد دود سیاهی به هوا بلند شد. با چندنفر از همسایه‌ها به طرف مسجد رفتیم، وقتی نزدیک‌تر شدیم، سقف شعله‌ور بود. بلافاصله با آتش‌نشانی تماس گرفتیم، البته قبل از ما هم چندنفری زنگ زده بودند.» او درباره حضور به‌موقع نیروهای آتش‌نشانی هم به «شهروند» می‌گوید: «کمتر از 5دقیقه نخستین ماشین به آن‌جا رسید، اما شعله‌های آتش خیلی زیاد بود، چند ماشین دیگر هم خودشان را به آن‌جا رساندند. ابتدا سراغ چندنفری رفتند که دچار دودگرفتگی شده بودند، البته مردم تا قبل از رسیدن آتش‌نشانی چندنفری را نجات داده بودند. با این حال، آتش‌نشان‌ها با کمک مردم موفق شدند از سرایت آتش به بازار جلوگیری کنند.»
تاریخ هزارساله مسجد جامع ساری
رامین یکی دیگر از شهروندان ساری است که بلافاصله پس از مطلع‌شدن از این آتش‌سوزی مسجد جامع خودش را به آن‌جا رساند و در کنار سایر همشهریانش برای حفظ این اثر تاریخی و هویت شهرشان تلاش کرد. او در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «خیلی از مردم برای کمک آمده بودند. یکی قرآن‌ها را جمع کرده بود که در آتش نسوزد، چند جوان دیگر از دیوار پشتی مسجد منبر و فرش را از مسجد به بیرون دست به دست می‌کردند، خلاصه هرکسی هرکاری که می‌توانست انجام می‌داد تا به مسجد و اموالش کمتر آسیب برسد. آتش‌سوزی شدیدی بود. از نکا، بهشهر، قائم‌شهر و حتی آمل هم آتشنشان برای کمک به ساری آمده بود. در این شرایط خیلی بی‌انصافی است که ما به شهر خودمان کمک نکنیم. آتش‌سوزی حوالی ساعت 7 و 15دقیقه عصر شروع شد. همان‌طور که گفتم، من لحظه آتش‌سوزی آن‌جا نبودم، اما مثل این‌که سیم برق روی سقف یکی از شبستان‌ها اتصالی کرده و بعد هم آتش‌سوزی گسترش پیدا کرده.» او ادامه می‌دهد: «همه کمک کردند؛ از آتشنشان گرفته تا پلیس و یگان ویژه و مردم، همکاری خیلی خوبی بود. هرکسی که می‌توانست کاری انجام می‌داد تا این آتش‌سوزی مهار شود.» این جوان 32ساله که اتفاقا درحوزه میراث فرهنگی و گردشگردی هم فعالیت دارد، درباره تاریخچه این مسجد هم به «شهروند» توضیح داد: «معماری مسجد جامع ساری به دلیل قرارگیری در شمال کشور و نوع سقف شیروانی دارای ویژگی منحصربه‌فردی است. قدمت این مسجد هم به دوران قاجار می‌رسد. ساختمان فعلی این مسجد دوران قاجار و پهلوی چندبار بازسازی شده است، ولی برخی کارشناسان براساس شواهدی قدمت این مسجد را تا زمان خلفای عباسی تخمین می‌زنند. در میان مردم هم باوری وجود دارد که مکان فعلی مسجد آتشکده بوده که با ورود اسلام و مهاجرت سادات به شهرهای مختلف مازندران این مکان به مسجد تبدیل شد، البته این روایت فقط در میان مردم طرفدار دارد و هیچ مستند تاریخی دراین خصوص وجود ندارد. اما به هر صورت این مسجد سال 77 در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد و این‌که چرا چنین اثری فقط به دلیل بی‌احتیاطی و رعایت‌نکردن ایمنی دچار آتش‌سوزی می‌شود، جای سوال دارد.»
با این حال سیف‌الله فرزانه، مدیرکل میراث فرهنگی استان مازندران اعلام کرده علت وقوع آتش‌سوزی در مسجد جامع ساری براساس اعلام استاندار اتصال برق بوده است، اما هنوز آتش‌نشانی ساری در مورد این اتفاق به‌طور دقیق توضیح نداده است. او همچنین درباره آخرین وضع این مسجد و قسمت‌های آسیب‌دیده آن هم گفت: «تا این لحظه نمی‌توانیم هیچ قضاوتی در این زمینه داشته باشیم، باید کارشناسان، مسجد را به طورکامل بررسی کنند و سپس برآوردها انجام شود.» با این حال گفته می‌شود آتش‌سوزی پنجشنبه شب این مسجد تاریخی باعث شده محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی برای بررسی به ساری سفر کند.»
عملیات 8ساعته
اما عملیات اطفای این حریق گسترده بیش از 3ساعت به طول انجامید. 200 نیروی آتشنشان همراه با تعداد زیادی خودرو‌های آبپاش به جدال آتش رفتند. با توجه به بافت قدیمی منطقه و چوبی‌بودن بیشتر سازه‌ها هر لحظه امکان سرایت آتش به قسمت‌های دیگر بازار هم وجود داشت. با این حال آتش‌نشانان ساری با کمک نیروهای اعزامی از شهرستان‌های اطراف موفق شدند شعله‌های آتش را مهار کنند. مهدی عبوری، شهردار ساری درباره جزییات این عملیات گفت: «ساعت 27: 19 عصر پنجشنبه این حادثه رخ‌داد و در کمتر از 4دقیقه نیروهای آتش‌نشانی به محل حادثه اعزام شدند. از 6 ایستگاه آتش‌نشانی 100 نیرو با 13خودرو خودشان را به محل حادثه رساندند. تمام تلاش مدیریت شهری بر این بوده که این حریق به بازارهای اطراف سرایت نکند تا شاهد خسارت جبران‌ناپذیر نباشیم. 10 خودروی پشتیبان آتشنشان نیز از شهرهای همجوار بلافاصله به محل حادثه اعزام شدند و درنهایت پس از 8ساعت این آتش‌سوزی به‌طور کامل اطفا شد.» اما محمد اسلامی، استاندار مازندران تنها مسئولی است که تاکنون به‌طور رسمی درخصوص علت این حادثه اظهارنظر کرده است. به گفته او اتصال سیم برق روی بام این مسجد دلیل آتش‌سوزی بوده است: «به دلیل اتصال سیم برق که ریشه در شدت گرما و تابش خورشید به سیم‌های برق دارد و از پشت‌بام مسجد ردشده، آتش‌سوزی رخ داده است.»