مهتاب جودکی| چهار‌سال پیش وقتی نتیجه هفت بر یک بازی آلمان- برزیل، اشک مردم بزرگترین کشور آمریکای جنوبی را درآورده بود، امیر و سمیر هم در ماتم بودند. حال خیلی از مردم آبادان همین بود. آنها جمله‌ای از مربی تیم‌ملی برزیل نقل می‌کنند که بیشتر از 25سال پیش هم بعد از یک باخت سنگین در جام‌جهانی گفته بود: «حالا مو جواب مردم برزیله میدُم، اما به بچه‌های آبادان چی بگُم؟»
در این شهر که بیشترین طرفداران برزیل را در خود جای داده و همزمان با حضور تیم‌ملی ایران، برای بازی‌های برزیل هم هیجان دارد، پرچم‌ها و تیشرت‌های زرد تیم‌ملی برزیل اگرچه همیشه بوده اما چهار‌سال بعد از آن شب تلخ، امیر و سمیر لباس‌های زردشان را دوباره پوشیده‌اند و با این شور همراه شده‌اند. برزیل به‌عنوان تیم اول خیلی زود به جام‌جهانی 2018 رسیده و شعف تازه‌ای به شهر برگشت تا شعار «آبادان برزیلته» را پرشور‌تر از قبل فریاد بزنند.
مسلم است که آبادان برزیلته
دوشنبه‌شب با شروع بازی سوییس- برزیل هیاهو به این شهر جنوبی برگشت اما استیون زوبر، بازیکن سوییس در جواب گل برزیلی‌ها گلی زد و نتیجه یک- یک تمام شد؛ ماتم دیگری برای طرفداران آبادانی برزیل. هرچند امیر سُمیری، شهروند آبادانی طرفدار برزیل می‌گوید: «دیشب نتیجه بازی ناراحتُم کرد. درسته این بازی‌رو مساوی کردیم اما شک نکنید که ما به‌عنوان سرگروه بالا می‌آییم. ایشالا که قهرمانیم. برزیل عشقُمه. اصلا همین حالا که حرف می‌زنُم، لباس تیم برزیل تنمه.» بعد می‌زند زیر آواز و یکی از آن شعرهایی را می‌خواند که عیدها در بساط لباس‌فروشی‌اش در بازار ته لنجی آبادان می‌خواند: «صنعت نفت آبادانه، صنعت برزیل ایرانه، آبادان برزیلیه، نه قرمزه نه آبیه.»
پس ایران چی؟
ایران که سر جاش. او عرق ملیه. او عشقمونه، وطنمونه، جونمونه. اول ایران، بعد برزیل، بعد پرتغال.
این علاقه از کجا میاد؟
خو می‌دونین؟ آبادان یه جای دیگه ست. با تموم دنیا فرق داره. زمانی که برزیل نتیجه نمی‌گیره، آبادانی‌ها همه ماتم می‌گیرن. وقتی هم که می‌بره، همه شادی می‌کنن، میان بیرون بوق می‌زنن و ساز می‌زنن و می‌رقصن. چون خوشحالن دیگه. کلا ما آبادانی‌ها کشورهای آمریکای لاتین را دوست داریم. یه عشق خاصیه. اونها خونگرمن، مثل خودمونن، می‌جوشن. همه‌شون سبزه‌ن، بانمکن، مثل ما آبادانی‌ها.»
امیر 40ساله است و آرایشگر. در آرایشگاهی که او و دوستش سمیر کار می‌کنند، همه جا از عکس‌های بازیکنان تیم برزیل که از پرافتخارترین تیم‌های جهان بوده، پر است، به‌خصوص از عکس‌های «نیمار»، بازیکن معروف این تیم. شبیه چنین مغازه‌ای در آبادان باز هم هست، مثل فلافلی «آبادان برزیلته».
حرف که به برزیل می‌کشد، امیر خاطرات زیادی دارد. او حرف‌هایش را با این بند شروع می‌کند: «یه چیز جالبم بِت بگُم» و با شعف خاطره‌ای از عشق آبادانی‌ها به برزیل می‌گوید که خیلی‌ها تعریفش می‌کنند، که نزدیک 25سال پیش بود و بازی چهارجانبه‌ای در آبادان، بین تیم جوانان ایران، جوانان برزیل، صنعت نفت آبادان و فولاد خوزستان. «تیم ملی جوانان ایران و برزیل به فینال رفتند. تمام آبادانی‌ها فقط برزیل را تشویق می‌کردند و آخرش برزیل برد. مربی ایران هم خیلی ناراحت شد. نمی‌دانم چه عشقی است و ادعایمان می‌شود که واقعا برزیلی هستیم.»
اینها را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «تیم‌ملی آلمان که چهار‌سال پیش هفت تا به ما زد. همه ما در آبادان نابود شدیم. اصلا تا چند روز دپرس بودیم، طوری که سرمربی برزیل گفته بود که حالا من جواب مردم برزیل‌رو میدم، اما به بچه‌های آبادان چی بگم؟ یا یه خاطره دیگه. جام 97 فرانسه بود، زمانی که سه یک باختیم، به فرانسه. من تا سه شب کابوس می‌دیدم و نصف‌شب بیدار می‌شدم و می‌گفتم باختیم؟ به همین راحتی؟ زیدان دو تا گل بهمون زد با کله و نابودمون کرد.»
«برزیلی‌ها آبودانی‌ها را دوست دارند»
«امین» یکی از جوانان آبادان است که چندان فوتبالی هم نیست اما «نه در آن حد که از برد و باخت برزیل، شاد و غمگین نشود.» او درباره دلیل علاقه آبادانی‌ها به برزیل می‌گوید: «برزیل یک تکه‌ای از آبادان بود و یک سانحه زمین‌شناسی پیش آمد که جدا شدیم. همین چند وقت پیش سفیر برزیل در ایران، به آبادان آمد و گشتی زد و فلافل هم خورد. قرار شد که آبادان با یکی از شهرهای برزیل خواهرخوانده بشه ولی ما با همه برزیلی‌ها برادریم. همه خواهر و برادریم.» امین توضیح می‌دهد که برای مردم آبادان دو اتفاق همیشه خوشحال‌کننده است: «یکی از بهترین تفریحات بعد از رفتن به استادیوم و تشویق صنعت، همین تماشای بازی‌های برزیل است. فوتبال در ایران از آبادان شروع شده و برزیل هم که بخشی از آبادانه.» این جوان آبادانی می‌گوید که در این شهر فوتبال جنسیت نمی‌شناسد و زن و مرد طرفدار صنعت نفت و برزیل هستند: «اینجا یه حس خوبی همه نسبت به برد برزیل دارند و خیلی نسبت به آن تعصب دارند. موقعی هم که می‌بازه دیگه شهر سوت و کوره. در آبادان، فوتبال جنسیت نداره و دختران و پسران همه طرفدار صنعت نفت و برزیل هستند.»
«سمیر» هم آرایشگری در آبادان است که می‌گوید زردپوشان، نی‌انبان به‌دستان برزیل ایران، شب خوبی را پشت سر نگذاشتند اما امیدوار است که این شرایط تغییر کند: «بازی اول بود و بچه‌ها یه کم استرس داشتند ولی دیشب ما یه پیام به بچه‌ها دادیم که نگران صنعت نفت نباشند. طبق توافقی که با برزیل داشتیم قرار بود ما یه مدافع بدیم و نیمار را بگیریم ولی ما توافق نکردیم و گفتیم باید نیمار با یک دروازه‌بان را بدهید تا عبدالله‌زاده را بدهیم. الان دیگه خیال ما از برزیل و صنعت راحته. شما هم نگران نباشید.» آن‌طور که سمیر می‌گوید تعدادی از بچه‌های آبادان، برای تماشای بازی‌های ایران و برزیل به روسیه رفتند و حتما در روزهای بعد، نتیجه ضعیف بازی اول جبران خواهد شد: «الان بچه‌ها با نی‌انبون و ساز و دهل قراره برا بازی بعد برن ورزشگاه که این شرایط تغییر کنه. آبادان دیشب خیلی غمگین بود. همه آماده بودیم که یه شادی توپی راه بندازیم ولی نشد. ایشالا بازی بعد جبران می‌کنیم.» برای این آرایشگر آبادانی، پرسش «دلیل این همه علاقه آبادانی‌ها به برزیل» ابتدایی و ساده است و در پاسخ می‌گوید: «کا این چه سوالیه؟ آبادانی‌ها موردعلاقه برزیلی‌ها هستند و نه ما. چون برزیل قبلا جزیی از آبادان بود و طی یک اتفاق جدا شدند. اونا ریشه خودشان را آبادان می‌دونند.» سمیر می‌گوید که به خواسته مردم آبادان از تیم فوتبال برزیل قهرمانی است: «امید ما به نیمار است و ایشالا که بتوانیم نتیجه بگیریم. ما به کمتر از قهرمانی راضی نمی‌شویم و آبادان فقط قهرمانی برزیل را می‌خواهد.»
تشابه‌ها به «آبادان برزیلته» كمك كرده است
محمدعلي الستي - جامعه‌شناس | فوتبال يكي از بازي‌ها و ورزش‌هاي استثنايي است كه براي همين مستثنا بودن هم نيازمند تحليل است، چون توانسته ملت‌هاي فراواني را تحت تاثير خود قرار بدهد. فوتبال از آن دست ورزش‌هايي است كه در جوامع توسعه‌يافته‌اي همچون انگلستان – که مهد فوتبال است- آلمان و دیگر کشورها رواج پیدا کرده و تيم‌هايی قوي به خود اختصاص داده است. البته جدا از اين ويژگي شاهديم كه فوتبال در ساير جوامع هم ديده مي‌شود (حتي در جوامعي كه توسعه‌يافتگي چنداني ندارند) و توانسته جبران‌كننده بسياري از کمبودهای اين ملت‌ها باشد. البته جوامعي را هم داريم كه به اين بازي به‌عنوان ورزش در راستاي سلامت و شادابي نگاه مي‌كنند؛ سویيس با سطح رفاهي بالا، ايسلند كشور مرفه جهان و... اين جوامع به اكثر ورزش‌ها به‌عنوان عاملي براي سلامت نگاه می‌کنند و به همين دليل شاهد هيجانات فوتبالي نيستيم اما در مقابل كشوري همچون كلمبيا با تب بالاي فوتبال روبه‌روست تا جايي كه فوتباليستي كه گل‌به خودي مي‌زند ترور مي‌شود، البته برزيل هم به اين تب دچار است؛ كشوري كه هر نوزادي با چندهزار دلار بدهي به دنيا مي‌آيد، اما با وجود این، بيشترين سرمايه‌گذاري را در فوتبال دارد و به فوتبال خود مي‌بالد. درواقع بايد گفت فوتبال جبران‌كننده رواني بسياري از عناصر توسعه‌نيافته در اين كشورهاست. اين تأثيري است كه از جانب روحيه در جوامع شاهديم. فوتبال در ايران از خوزستان شروع مي‌شود و به ساير استان‌ها گسترش مي‌يابد. بازي‌اي كه بهانه ورودش به ايران، صنعت نفت بوده است. در آن برهه صنعت نفت در اختيار انگليس بوده است و اين ورزش ملي‌شان را ميان ايراني‌ها رواج مي‌دهند. درحال حاضر ما شاهد بازي‌هاي جام‌جهاني هستيم و اين در حالي است كه جامعه ايران با دغدغه‌هاي فراواني همچون گراني، برجام و... روبه‌روست ولي در اين بازه يك‌ماهه شهروندان اين دغدغه‌ها را فراموش و با هيجان بازي‌هاي جام را پيگيري مي‌كنند. اين يعني فوتبال توانسته بسياري از جاهاي خالي واقعي جهان سوم را به شكل ذهني پر كند و به عنوان عاملي پوپوليستي، مُسكن باشد. يكي از ويژگي‌هاي اين بازي در جامعه ايران طرفداري آباداني‌ها از تيم برزيل است تا جايي كه اين جمله بسيار آشناست: آبادان برزيلته. نكته‌اي كه در اين ميان بايد به آن توجه ويژه داشت اين است كه بعضي چهره‌ها و سلبريتي‌ها الگو مي‌شوند براي افرادي كه جايي براي توفيق نداشتند؛ در حقيقت فرصتي براي موفق شدن، درخشيدن و مطرح كردن خودشان پيدا نكرده‌اند. از آن‌جايي كه برزيل كشور فقيري است با وجود ثروت‌هاي بي‌شماري كه دارد، اكثر مردم اين كشور در فقر و محروميت زندگي مي‌كنند و از نظر ويژگي‌هاي اقليمي تشابه زيادي با شهر آبادان دارد. اگر ويژگي‌هاي ظاهري مردم آبادان و برزيل را مقايسه كنيد، تشابه زيادي مي‌توان يافت. اين آرزوهاي سركوب‌شده به‌علاوه تشابه‌هاي ظاهري كمك كرده است آباداني‌ها، برزيل را براي خودشان الگو قرار بدهند.
پیش‌بینی جام‌جهانی از نگاه گاردین
برزیل یکی از مدعیان قهرمانی این دوره است. در این دوره تیم‌های کمی به اندازه برزیل قوی و با اعتمادبه‌نفس هستند، البته با این‌که اعتمادبه‌نفس به تنهایی تضمین لازم برای موفقیت نیست، همان‌طور که در سال 2006 میلادی و 2014 میلادی شاهد این ماجرا بودیم. برزیل تعداد گل‌خورده کمی در بازی‌های مقدماتی جام‌جهانی دارد. این تیم در 18 دوره مسابقات مقدماتی جام‌جهانی تنها 11 گل خورده است. این تیم ستاره‌های بسیاری هم دارد. نیمار 26ساله یکی از امیدهای اصلی این تیم برای درخشیدن در جام‌جهانی است. نتیجه برای تیم‌ملی برزیل هرچه باشد، برای طرفداران سرسخت آبادانی مهم است؛ شکست اشکشان را درخواهد آورد و برد شادی آنهاست تا چهار‌سال دیگر.