محمدعلی نجفی که همچنان سرپرستی وزارتخانه علوم و تحقیقات را برعهده دارد در 29 آبان‌ماه، مهلت قانونی‌اش برای حضور در این سمت به پایان می‌رسد. بعضی از نمایندگان مجلس بر این باورند که اگر رئیس‌جمهوری گزینه جدید وزارت را برای وزارتخانه علوم معرفی نکند، باید از حکم حکومتی استفاده کند. اما نعمت احمدی حقوقدان، معتقد است که چون قانون صریحی در این راستا وجود ندارد، نیازی هم به حکم حکومتی نیست. مشروح این گفت‌وگو در پی می‌آید.
آقای احمدی، برخی نمایندگان مجلس بر این باورند که اگر رئیس‌جمهوری وزیر جدید وزارتخانه علوم را معرفی نکند، باید از حکم حکومتی استفاده کند. آیا این مسأله به لحاظ قانونی درست است؟
خیر. در این مورد آقای رئیس‌جمهوری نیازی به حکم حکومتی ندارد. علاوه بر این هم آقای روحانی طبق قانون اساسی رئیس هیأت وزیران و رئیس هیأت دولت است و می‌تواند بدون حکم حکومتی و بدون در نظر گرفتن زمان معینی، پست سرپرستی وزارت علوم را خودش، برعهده بگیرد. ضمن این‌که در دوره‌های گذشته هم‌چنین مسأله‌ای بود و شورای نگهبان تفسیر کرد که رئیس‌جمهوری خود یا سرپرستش تنها سه‌ماه می‌توانند، سرپرستی را برعهده بگیرند اما بعد از آن نه قانون اساسی و نه تفسیر، چیزی در این راستا بیان نکرد.
آیا در این راستا قانونی وجود دارد که نیاز به حکم حکومتی را در این مورد نقض کند؟
برابر اصل 134 قانون اساسی، ریاست هیأت وزیران با رئیس‌جمهوری است که بر کار وزیران نظارت دارد و به اتخاذ تدابیر لازم و هماهنگ‌ساختن تصمیمات وزیران و هیأت وزیران می‌پردازد. با توجه به این اصل از قانون می‌توان گفت که رئیس‌جمهوری برابر مجلس مسئول اقدامات هیأت وزیران است. یعنی رئیس‌جمهوری مقابل همه وزرا و وزارتخانه‌ها پاسخگو است و مسئولیت و ریاست همه وزارتخانه‌ها را برعهده دارد. از سوی دیگر برابر اصل 135 قانون اساسی رئیس‌جمهوری برای وزارتخانه‌هایی که وزیر ندارد حداکثر برای مدت 3ماه سرپرست تعیین می‌کند. از منطق اصل 134 که اعلام می‌دارد ریاست هیأت وزیران برعهده رئیس‌جمهوری است مسئولیت اداره وزارتخانه هم به عهده رئیس‌جمهوری است. این مسأله هم سابقه تاریخی دارد و روسای‌جمهوری می‌توانند در کنار پست اصلی سرپرستی وزارتخانه را هم برعهده بگیرند. این 2 اصل را عنوان کردم که بگویم، اولا؛ مهلت سرپرستی آقای نجفی 29 آبان به پایان می‌رسد و هنوز چند روزی برای معرفی وزیر جدید، فرصت باقی است. دوما؛ اگر هم در این چند روز وزیر معرفی نکرد، می‌تواند، همین امروز خود را به‌عنوان سرپرست وزارتخانه برای مدت 3 ماه معرفی کند.احتمال این ماجرا هم زیاد است چراکه وقتی دورنمای قصه را رصد کردم و دیدم که هفته جاری آقایان میلی‌منفرد و سمنانیان از معاونان قدرتمند وزارتخانه علوم، استعفا دادند ولی آقای نجفی مخالفت کرد. باور من این است که احتمالا برای تمهید این مسأله بود که اگر آقای دانش‌آشتیانی رأی نیاورد، رئیس‌جمهوری بتواند با تکیه بر معاونانش تا زمان اصلی سرپرستی وزارتخانه را برعهده بگیرد. احتمال دیگر هم این است که شاید یکی از همین دو نفر یعنی سمنانیان و میلی‌منفرد به‌عنوان سرپرست معرفی شوند.
اما نکته ابهام‌آمیزی که وجود دارد، این‌که اگر رئیس‌جمهوری سرپرستی وزارتخانه را برعهده بگیرد، به‌عنوان شغل برای او محسوب نمی‌شود؟ چراکه در قانون به یک شغله بودن تأکید شده است.
خیر. چراکه سرپرستی وزارتخانه به‌عنوان شغل محسوب نمی‌شود. رئیس‌جمهوری عملا ریاست بر همه وزارتخانه‌ها را دارد و اینها تعریف شغل رئیس‌جمهوری است. شغل به معنای اخص کلمه است. اگر این‌طور باشد باید بگوییم که رئیس‌جمهوری نباید عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم باشد چراکه عضویت در این مجمع یک شغل محسوب می‌شود.