زهره فراهانی | همه ما در دوره‌های مختلف زندگی‌مان از کودکی تا حال، زمانی را به جمع کردن وسایل مورد علاقه‌مان گذرانده‌ایم. گاهی عروسک، گاهی تیله و گاهی هم سکه جمع کردیم. برخی از ما پس از مدتی تمام وسایلی که جمع کرده‌ایم را یا دور ریختیم یا به دیگران دادیم و یا آن را در چمدانی گذاشتیم و به انباری منتقل کرده‌ایم. اما برخی دیگر این کار را نکرده‌اند و جمع کردن وسایل را به صورت جدی در تمام سال‌های زندگی‌شان ادامه داده‌اند. یکی تمبر جمع می‌کند. دیگری سکه و اسکناس و آن یکی هم فندک. اینها اشیای مرسوم برای کلکسیونرهای ایرانی است. اما ناصر صادقی چند سالی از زندگی‌اش را به جمع‌آوری سیگارهای قدیمی اختصاص داده است. او در تمام دوران زندگی‌اش لب به سیگار نزده، اما علاقه خاصی به جمع کردن بسته‌های سیگار قدیمی دارد. او در ادامه می‌گوید چه شد که تصمیم گرفت دوره‌ای از زندگی‌اش را صرف جمع‌آوری سیگار کند.
چند سال‌تان است و اهل کجایید؟
حدود 50سال دارم. تهران به دنیا آمدم.
تحصیلات‌تان چیست؟
دیپلم دارم.
شغل اصلی شما چیست؟
شغل آزاد دارم.
چند‌سال سیگار جمع کردید؟
سال 69، 70 و 71 بسته سیگار جمع کردم.
نخستین باری که متوجه شدید سیگار برای‌تان جذاب است چه زمانی بود؟
جذابیت آن به زمانی که بچه بودم برمی‌گردد. در خانه‌مان هیأت داشتیم. قدیم‌ها رسم بود در این مراسم سیگار و جاسیگاری می‌گذاشتند تا هر کسی که به عزاداری می‌آمد و سیگاری بود بتواند سیگار بکشد. از آن‌جا یک جرقه‌ای در ذهنم آمد که سیگارها را نخ نخ جمع کنم. چون در آن مراسم سیگار را نخ‌نخ تقسیم می‌کردند. اما بعد از مدتی تمام سیگارهایی که جمع کرده بودم از بین رفت. آن زمان نمی‌دانستم که سیگار باید در بسته باشد که به آن آسیبی نرسد به همین دلیل تمام سیگارهایی که نخ نخ جمع کرده بودم بعد از مدتی از بین رفت.
خودتان هم سیگاری هستید؟
تا به حال لب به سیگار نزدم.
پس چرا سیگار برای‌تان جذاب است وقتی خودتان سیگاری نیستید؟
به دلیل ظاهر سیگار است چون قدیم‌ها سیگارها ظاهر جذاب‌تری داشتند نسبت به الان. بیشتر به خاطر ظاهر بود. اما عمویم کلکسیون چیزهای مختلفی را داشت و من چون به او علاقه داشتم و کارهایش را دوست داشتم، کلکسیونی برای خودم جمع کردم. البته عمویم هیچ‌وقت کلکسیون سیگار نداشت.
چه اتفاقی افتاد که باعث شد شما تصمیم بگیرید که کلکسیون سیگار جمع کنید؟
آن‌موقع شغل اصلی من کارمند بود. برای ماموریت زیاد شهرستان می‌رفتم. در یکی از این ماموریت‌ها سیگاری نظرم را جلب کرد که همین موضوع باعث شد به جمع کردن سیگار مشغول شوم.
شما سه‌سال سیگار جمع می‌کردید؟
بله. اما همان زمان هم سیگارهای بسیار قدیمی را جمع می‌کردم. سیگار روز نبود که همه از آن استفاده کنند.
این کار برای‌تان تفریح بود یا تبدیل به عادت شده بود؟
تفریح بود. من از تهران برای گرفتن سیگار به اردبیل می‌رفتم. این راه‌ها و رفت‌وآمد برای من جذابیت و تفریحاتی هم داشت.
چیزهای بهتری برای جمع‌آوری وجود دارد، چرا سیگار؟
زمان قدیم عمده کلکسیون‌هایی که وجود داشت تمبر و سکه بود که الان هم رواج دارد. اگر شما همین الان هم سری به چهار‌راه استانبول بزنید به راحتی می‌توانید این کلکسیون‌‌ها را بخرید. چیزی است که دایمی تولید می‌شود و به مرور می‌توان آن را خرید و جمع کرد. اما سیگار این طور نیست. آن موقع خیلی کم بود. به همین دلیل رفتم سراغ سیگار.
برای من و افرادی که سیگاری نیستند، تمام سیگارها یک شکل هستند. خود شما هم سیگاری نیستید. تفاوت سیگارها را از کجا متوجه می‌شوید؟
قدیم سیگارها به دو گروه تقسیم می‌شد. سیگارهایی در پاکت‌های کاغذی و سیگارهایی که در جعبه‌های مقوایی بودند. سیگارهایی که در کاغذ بودند از نظر کیفیت درجه دوم محسوب می‌شدند. ولی مقوایی‌ها درجه یک بودند. البته همان مقوایی‌ها هم درجه‌بندی داشتند که به آنها مارک برجسته می‌گفتند. مارک برجسته‌ها سیگارهای خارجی بودند که برای انگلستان، سوییس و آمریکا بود که کیفیت‌شان فرق داشت.
تنوع‌شان را چگونه متوجه می‌شوید؟
تنوع‌شان بیشتر به ظاهرشان بستگی داشت. به‌طور مثال مارلبرو دو نوع سیگار تولید می‌کرد که پایه بلند بود. یک رنگ قرمز و یک رنگ سبز داشت. رنگ قرمزش اصطلاحا برای خانم‌ها بود که فیلترش هم قرمز بود برای این‌که خانم‌ها رژلب می‌زنند هنگام کشیدن سیگار رنگ رژلب روی فیلتر سیگارشان معلوم نشود. رنگ سیگار سبز برای آقایان بود. به همین دلیل ظاهر سیگارها تنوع‌شان را نشان می‌دهد.
در حال‌حاضر چند نوع سیگار دارید؟
300بسته سیگار از شرکت‌های مختلف دارم که عمدتا سیگارهای خارجی هستند. از این بسته‌ها حدود 25بسته سیگارهای ایرانی هستند. در میان سیگارهای قدیمی ایرانی تا‌سال 70 چند نمونه دارم که به آنها سیگار ضایعاتی می‌گویند که روی سیگار بسته‌بندی شده کاغذ سفید زده شده. و آن زمان کارخانه‌ها موظف بودند این سیگار را به هیچ عنوان بیرون نبرند. به همین دلیل سیگارهای ضایعاتی قیمت بسیار بیشتری نسبت به سیگارهای دیگر داشتتند.
به‌نظر شما چه کشورهایی بهترین سیگار را تولید می‌کنند؟
بهترین سیگار دنیا در سال 2001 برای وینستون است. بعد از وینستون سیگار مارلبرو که این دو بهترین سیگارهای دنیا هستند.
از نظر شما تولید سیگار ایرانی درحال حاضر نسبت به قبل چه تغییری کرده است؟
من سیگار نمی‌کشم خیلی نمی‌توانم از نظر کیفیت متوجه تغییر آن شوم. اما همیشه از افرادی که سیگاری هستند می‌پرسم که ببینم چه سیگاری بهتر است و آن‌وقت تا حدودی متوجه می‌شوم. اما از نظر ظاهری هیچ فرقی نسبت به 20سال پیش نکرده است. بسته‌بندی‌ها و کیفیت هم تغییری نکرده است.
آیا اطرافیان شما تابهحال اعتراضی نسبت به این‌که سیگار جمع می‌کنید، نداشتند؟
جالب است بدانید که ما در خانواده هیچ فرد سیگاری نداریم. الان که سیگارها در کلکسیون است و به دیوار زدم. همسرم یک مقدار سختگیری می‌کند که اینها را از جلوی چشم بردارم، اما از نظر من یک کلکسیون است و ایرادی ندارد که جلوی چشم باشد.
تابهحال پیش نیامده که ترغیب شوید یک نخ از سیگارهایی که در کلکسیون دارید را استفاده کنید؟
نه، تا به الان پیش نیامده. به کسی هم اجازه ندادم که از بسته سیگارهایم استفاده کند، چون سیگار باید بسته‌بندی باشد و در بسته نگهداری شود، وگرنه خراب می‌شود.
چه چیزی باعث می‌شود که شما سیگار نکشید؟
من از کودکی در خانواده‌ای بزرگ شدم که هیچ‌کس سیگاری نبود. روی این حساب من علاقه‌ای نداشتم که سیگار بکشم.
تابهحال دیدید کسی غیر از خودتان سیگار جمع کند؟
نه کسی را ندیدم.
یک سیگار باید چه جذابیتی داشته باشد تا شما را ترغیب کند آن را به کلکسیون‌تان اضافه کنید؟
سیگارهایی که من جمع کردم، همه قدیمی بودند. جذابیتی که من را به سمت یک سیگار می‌کشد، قدیمی‌بودن آن است. سیگار وینستون و مارلبرو آن زمان و همین حالا هم زیاد است، اما من می‌گشتم و به‌طور مثال نخستین سیگار تولیدشده وینستون را پیدا می‌کردم. نخستین سیگار شرکت وینستون، ویستون بود که من در کلکسیونم این سیگار را دارم.
قدیمی‌ترین سیگاری که دارید، برای چه سالی است؟
یک بسته سیگار ایرانی دارم که برای سال 1347 است. به نام آسیا. سیگار خارجی هم ویستون است که نخستین سیگار تولیدشده شرکت وینستون است.
ارزان‌ترین و گران‌ترین سیگاری که در مجموعه‌تان دارید، چه قیمتی دارد؟
آن زمان حقوق من 12هزار تومان بود و من یک بسته سیگار قدیمی را 15هزار تومان می‌خریدم. برای خریدن بسته‌های سیگار از تهران به شهرهای مرزی می‌رفتم و خب خرج رفت‌وآمد تا آن‌جا هم زیاد بود. آن زمان خرید یک بسته سیگار قدیمی دوبرابر حقوقم می‌شد.
آن زمان ازدواج کرده بودید؟
نه مجرد بودم.
خانواده‌تان چیزی به شما نمی‌گفتند که چرا همه درآمدتان را پای سیگار می‌دهید؟
نه مانعی برای من نبودند، چون می‌دانستند سیگارها را استفاده نمی‌کنم. از نظر هزینه هم‌کاری با من نداشتند، چون درآمدم برای خودم بود و از پدر و مادرم پولی نمی‌گرفتم. شاغل بودم و تمام درآمدم را صرف جمع‌آوری سیگار می‌کردم.
از کلکسیون‌تان چگونه نگهداری می‌کنید؟ چون سیگار چیزی است که اگر از آن نگهداری نکنید، به راحتی از بین می‌رود.
من تا دو‌سال پیش سیگارهایم را در بسته‌بندی در انباری که جای خنکی بود، نگهداری می‌کردم. بعد از این دو‌سال از انباری بیرون آوردم، چون می‌گویند اگر سیگار جای خنک باشد، کرم می‌زند. الان آنها را قاب کردم و در فضای آزاد و در مجاورت باد است که رطوبت به آن نخورد.
اگر یک‌روز متوجه شوید که کلکسیون‌تان از بین رفته است، چه حالی دارید؟
حس بسیار بدی است. نمی‌توانم آن را توصیف کنم، چون چندین‌سال کل ایران را می‌گشتم تا سیگار جمع کنم.
به نظر شما سیگار چه جذابیتی دارد که باعث می‌شود افراد زیادی از آن استفاده کنند؟
به نظر من، بیشتر ظاهر سیگار است که اشخاص به آن رومی‌آورند.
روی کلکسیون‌تان چه قیمتی می‌گذارید؟
قیمتی ندارد. اما چند‌سال پیش فردی قصد داشت کلکسیونم را به قیمت 12میلیون تومان بخرد. ارزش خیلی زیادی برایم دارد، چون برای جمع‌کردن آن زیاد زحمت کشیدم.
حاضرید کلکسیون‌تان را با چه کلکسیون دیگری عوض کنید؟
من حاضر نیستم کلکسیونم را با هیچ چیز دیگری عوض کنم.
شما برای پیداکردن یک بسته سیگار قدیمی شهرهای ایران را می‌گشتید، حتما در این راه‌ها خاطره‌ای دارید. می‌توانید خاطره‌ای برای ما تعریف کنید؟
من برای سیگار شهرهای مختلفی را می‌گشتم و همیشه عده‌ای به من می‌گفتند و هنوز هم می‌گویند که کمی خل‌وضع هستم.
به نظرتان سیگارهای الان بهتر هستند یا سیگارهایی که در قدیم تولید می‌شدند؟
به نظر من و براساس پرس‌وجوهایی که کردم، سیگارهای قدیمی هم از نظر کیفیت و هم ظاهر بهتر هستند، چون قدیم هر سیگاری در کشور خودش تولید می‌شد. الان تحت لیسانس هستند و به همین دلیل هم کیفیت سیگارها کمی پایین‌تر آمده است.
شما فرزندی هم دارید؟
بله. یک دختر و یک پسر.
اگر روزی ببینید که آنها سیگار می‌کشند، چه برخوردی می‌کنید؟
پسر من بزرگ است و تا الان ندیدم که استفاده کند اما توصیه می‌کنم که همیشه دنبال آن نروند. دخترم هم کم‌سن‌و‌سال است و همین توصیه را به او هم می‌کنم.