سمانه خادمی | فردی که قصد خودکشی داشته باشد، لزوما از کسی درخواست کمک نمی‌کند، اما معنایش این نیست که او نیاز به کمک ندارد. کسانی که خودکشی می‌کنند، لزوما دوست ندارند بمیرند. آنها فقط دوست دارند شرایط‌شان بهتر شود و چون از این کار ناتوان هستند، دست به خودکشی می‌زنند. درواقع خودکشی عملی از روی علاقه نیست، بلکه اقدامی است که فرد از روی ناچاری دست به آن می‌زند. نخستین گام برای ممانعت از خودکشی یک فرد این است که بتوانیم نشانه‌های خودکشی را در او تشخیص دهیم و این نشانه‌ها را جدی بگیریم. اگر دریافتید که یکی دوستان‌تان یا یکی از اعضای خانواده‌تان قصد خودکشی دارد، ممکن است از این‌که موضوع را با او مطرح کنید، تردید به خود راه دهید. اما آزادانه صحبت‌کردن از فکر خودکشی و احساسات مربوط به آن ممکن است جان فردی را نجات دهد.
خودکشی چیست؟
سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که هرساله به‌طور متوسط یک‌میلیون نفر در سراسر جهان اقدام به خودکشی می‌کنند. سوال این است که چه چیزی باعث می‌شود این افراد جان خود را بگیرند؟ برای آنهایی که در شرایطی نیستند که آنقدر افسرده و ناامید باشند که به خودکشی فکر کنند، فهم این‌که دلایل خودکشی‌کردن یک فرد چیست، دشوار است. اما فردی که قصد خودکشی دارد آنقدر در درد و رنج است که هیچ گزینه دیگری را پیش‌روی خود نمی‌بیند.
خودکشی یک اقدام از روی ناچاری برای فرار از درد و رنجی است که دیگر غیرقابل تحمل شده است. فردی که قصد خودکشی دارد آنقدر غرق ناامیدی، انزوا و افسردگی شده است که قدرت انتخاب گزینه دیگری را ندارد و نمی‌تواند راهی برای فرار از درد و رنج غیر از خودکشی پیدا کند. اما همین افراد باوجود این‌که خیلی علاقه دارند راهی برای فرار از درد و رنج بیابند، آنقدر به شکلی عمیق و درونی درگیر هستند که تنها به پایان دادن به زندگی‌شان فکر می‌کنند. آنها آرزو می‌کنند که کاش گزینه دیگری برای‌شان وجود داشت، اما آنقدر انزوا و افسردگی قدرت اندیشه را از آنها گرفته و فهم و ادراک آنها را کور کرده که آن راه جایگزین را نمی‌بینند.
برداشت‌های غلط معمول درباره خودکشی
1- آنها که درباره خودکشی حرف می‌زنند، حقیقتا این کار را نخواهند کرد.
تقریبا همه آنهایی که خودکشی کرده‌اند، پیش از آن نشانه‌ها و هشدارهایی از خود صادر کرده‌اند. به هیچ وجه این نشانه‌ها را حتی اگر غیرمستقیم باشد، دست‌کم نگیرید. اظهاراتی نظیر «وقتی که من مردم متاسف خواهی شد»، «دیگه هیچ راهی جز خودکشی برایم نمانده». اصلا مهم نیست که این جمله‌ها به چه شکلی بر زبان رانده شده باشند؛ شوخی باشد یا جدی یا خیلی عامیانه. ممکن است هر یک از این جملات حقیقتا نشانه‌ای برای خودکشی واقعی باشد.
2- هر کسی که دست به خودکشی می‌زند، باید دیوانه باشد.
اکثر کسانی که خودکشی کرده‌اند، دیوانه یا روان‌پریش نبوده‌اند، ممکن است غمگین، افسرده، ناامید و منزوی بوده باشند، اما استرس و افسردگی و درد و رنج لزوما نشانه بیماری‌های روانی نیستند.
3- اگر کسی قصد کشتن خود را داشته باشد، هیچ چیزی نمی‌تواند جلوی او را بگیرد.
حتی افرادی که شدت افسردگی در آنها بسیار بالاست، احساسات متناقضی درباره مرگ دارند و تا آخرین لحظه درباره گرفتن جان خود مردد هستند. اکثر افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، نمی‌خواهند بمیرند و فقط دوست دارند درد و رنج‌شان پایان یابد. اما متاسفانه این علاقه برای پایان دادن به رنج و درد در آنها به‌سرعت تبدیل به تمایل به خودکشی می‌شود، چون راه دیگری پیش‌روی‌شان نمی‌بینند.
4- کسانی که خودکشی می‌کنند، افرادی هستند که تمایلی به کمک گرفتن از دیگران ندارند.
مطالعاتی که درباره این افراد صورت گرفته نشان می‌دهد بیش از نیمی از این افراد 6 ماه پیش از خودکشی درخواست کمک‌های پزشکی کرده بودند.
5- صحبت‌کردن درباره خودکشی ممکن است این امر را پیش چشم افراد، عادی جلوه دهد.
با صحبت‌کردن درباره خودکشی با فردی که قصد خودکشی دارد، به او انگیزه این کار را نمی‌دهید، بلکه امر کاملا برعکس است. مطرح‌کردن موضوع خودکشی و گفت‌وگو در این‌باره یکی از بهترین راه‌ها برای منصرف‌کردن فرد از خودکشی است.
نشانه‌ها و هشدارهای قبل از خودکشی
همیشه رفتارها و گفتارهایی را که نشانه خودکشی در خود دارند، جدی بگیرید. اینها تنها هشدارهایی که فرد صادر می‌کند، نیستند، بلکه گاهی‌اوقات درخواست کمک فردی است که قصد خودکشی دارد. اکثر افرادی که قصد خودکشی دارند از قصد خود برای این کار نشانه‌ها و هشدارهایی صادر می‌کنند. بهترین راه برای ممانعت از خودکشی این است که این هشدارها را به رسمیت بشناسید و بدانید که چطور باید آنها را شناسایی کنید. اگر به این نتیجه رسیدید که یکی از افراد خانواده یا دوستان‌تان قصد خودکشی دارد، شما می‌توانید گزینه‌های جایگزین را به او معرفی کنید و نشان دهید که به آنها اهمیت می‌دهید و به فکرشان هستید.
مهمترین هشدارهای خودکشی عبارتند از صحبت‌کردن درباره خودکشی یا آسیب‌زدن به خود، صحبت‌کردن یا نوشتن درباره مرگ یا قصد به دست آوردن اشیایی نظیر اسلحه و داروی خواب‌آور که استفاده از آنها موجب مرگ می‌شود. اگر با فردی طرف هستید که نشانه‌های اختلال رفتاری نظیر افسردگی یا اعتیاد به الکل یا موادمخدر دارد یا فردی که سابقه خودکشی در خانواده‌اش وجود دارد، این نشانه‌ها را بیشتر جدی بگیرید.
یکی دیگر از نشانه‌های خطرناک خودکشی احساس تنهایی است، به شکلی که فرد فکر کند هیچ‌کسی به او کمک نخواهد کرد. مطالعات نشان داده‌اند که احساس تنهایی یکی از قوی‌ترین نشانه‌های خودکشی است. افرادی که احساس تنهایی می‌کنند ممکن است درباره برخی احساسات غیرقابل تحمل‌شان صحبت کنند، ممکن است در سخنان‌شان آینده را تیره‌وتار توصیف کنند و بگویند که هیچ انگیزه‌ای برای ادامه زندگی ندارند. یکی دیگر از نشانه‌های قصد خودکشی داشتن تغییر ناگهانی رفتار یا شخصیت در افراد است. تغییراتی نظیر این‌که فرد خیلی اهل معاشرت و اجتماعی بوده و ناگهان تبدیل به شخصی گوشه‌گیر و منزوی می‌شود یا این‌که از فردی خوش‌خلق و مهربان ناگهان تبدیل به فردی بدخلق و پرخاشگر می‌شود. فردی که قصد خودکشی دارد ممکن است علاقه‌اش به فعالیت‌های روزانه را از دست بدهد، در چنین شرایطی معمولا فرد عادات خواب و غذا خوردن خود را بشدت تغییر می‌دهد.
برای این‌که بدانید خطر تا چه اندازه جدی است سوالات ذیل می‌تواند به شما کمک کند
1- برنامه‌ای برای خودکشی داری؟ (طرح)
2- برای خودکشی ابزارش را در اختیار داری (قرص، اسلحه و غیره)؟ (ابزار)
3- می‌دانی چه زمانی می‌خواهی این کار را انجام دهی؟ (زمان)
4- واقعا قصد داری جانت را بگیری؟ (قصد)
سطوح خطر خودکشی
پایین- برخی فکر خودکشی دارند، اما طرحی برایش ندارد. گفته می‌شود که تلاش برای خودکشی نخواهد کرد.
میانه- فکر خودکشی دارند. طرح‌هایی دارند که خیلی کشنده نیست. گفته می‌شود او تلاش برای خودکشی نخواهد کرد.
بالا- فکر خودکشی دارد. طرح مشخصی برای این کار دارد که خیلی کشنده است. گفته می‌شود که او تلاش برای خودکشی نخواهد کرد.
شدید- فکر خودکشی دارد. طرح مشخصی برای این کار دارد که کشنده است. گفته می‌شود که او برای خودکشی تلاش خواهد کرد.
اگر تلاش برای خودکشی ممکن به نظر می‌رسد، سعی کنید با پلیس تماس بگیرید یا این‌که فرد را به جای امنی ببرید. اسلحه، قرص یا هر چیز کشنده‌ای را از او دور کنید. در هیچ شرایطی فرد را تنها نگذارید.
پیشنهاد کمک بدهید
اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌تان به فکر خودکشی است، بهترین راه برای کمک به او این است که با او همدردی کنید و به صحبت‌هایش گوش کنید. بگذارید بداند که تنها نیست و شما برایش اهمیت قائلید. در عین حال مسئولیت بهتر کردن حال او را نپذیرید. می‌توانید از او حمایت کنید، اما نمی‌توانید حال کسی را که قصد خودکشی دارد، بهتر کنید. او خودش باید نسبت به بهتر‌کردن حال خود مسئولیت‌پذیر باشد.
کمک‌کردن به فردی که قصد خودکشی دارد، شجاعت زیادی می‌طلبد. دیدن یکی از نزدیکان‌تان که قصد گرفتن جانش را دارد برای شما بسیار سخت خواهد بود، همین‌طور که به فرد کمک می‌کنید، فراموش نکنید که مراقب خودتان نیز باشید. فردی را که به او اعتماد دارید، پیدا کنید تا درباره احساسات‌تان با او صحبت کنید و درمواقع لزوم از او کمک بخواهید.
خودکشی در نوجوانان
خودکشی نوجوانان واقعیت تلخی است که درحال افزایش است. سال‌های نوجوانی از لحاظ احساسات و استرس سال‌هایی طوفانی است. نوجوانان برای رسیدن به موفقیت در کارها و درس‌شان اوقات پراسترسی را می‌گذرانند. ممکن است با بحران‌هایی نظیر عدم اعتمادبه‌نفس، تردید نسبت به توانایی‌های‌شان یا حس انزوا و نادیده انگاشته‌شدن دست‌وپنجه نرم کنند. در برخی موارد این مشکلات به خودکشی ختم می‌شود. افسردگی یکی دیگر از دلایل خودکشی در نوجوانان است.
موارد ذیل نیز می‌تواند خطر خودکشی را افزایش دهد
- سوءاستفاده جنسی
- رخدادهای ناگوار برای پدر یا مادر
- عدم‌برخورداری از حمایت اجتماعی
- در دسترس بودن اسلحه
- محیط خصمانه مدرسه
- قرار گرفتن در جریان خودکشی نوجوانان دیگر
هشدارها و نشانه‌های خودکشی در نوجوانان
- ایجاد تغییرات در عادت خواب و خوراک
- کناره‌گرفتن از جمع‌های دوستانه، خانوادگی و فعالیت‌های روزمره
- رفتارهای خشن و پرخاشگرانه
- فرار از خانه
- استفاده از الکل و موادمخدر
- عدم‌توانایی برای تمرکز و کاهش کارایی در مدرسه
- سردردهای مکرر، درد معده یا خستگی مفرط
- تحمل‌نکردن ستایش‌ها و پاداش‌ها
خودکشی در افراد مسن
بیشتر میزان خودکشی در افراد بالای 65سال گزارش شده است. یکی از مهمترین عوامل این مسأله افسردگی در سنین سالخوردگی است.
دلایل دیگر عبارتند از
- مرگ یکی از نزدیکان، انزوا و تنهایی
- بیماری‌های جسمی و معلولیت
- تغییرات عمده در زندگی نظیر بازنشسته شدن یا وابستگی مادی به دیگران
- از دست دادن هدف در زندگی
هشدارها و نشانه‌های اقدام به خودکشی
- خواندن مطالبی درباره مرگ و خودکشی
- اختلال در برنامه خواب
- افزایش مصرف الکل یا داروهای خواب‌آور
- عدم‌توانایی برای مراقبت از خود و پیروی از دستورات پزشکی
- انبارکردن داروها یا ابزار علاقه ناگهانی به خرید اسلحه
- دوری از جمع، خداحافظی‌های سوزناک و عجله برای نوشتن وصیت‌نامه
منبع: سایت دانشگاه فلوریدا