رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور ضمن تشریح وضع افزودن ویتامین D به شیر و نان گفت: نگرانی وجود پالم در شیر الگوی مصرف مردم را تغییر داد.
دکتر مجید حاجی‌فرجی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره روند غنی‌سازی شیر با ویتامین D که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور دنبال می‌شود با بیان این‌که بحث کمبود ویتامین D در کشور را سال‌هاست گزارش می‌کنیم، گفت: طی تحقیقات متفاوتی که در سطح کشور انجام شده و تحقیقاتی که در سال‌های اخیر در سطح تهران و در مدارس در کودکان دبستانی انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که در کشور با کمبود ویتامین D مواجه هستیم.
وی ادامه داد: دلیل کمبود ویتامین D در کشور کافی نبودن میزان این ویتامین در غذاها و نبود ماده غذایی مغذی از ویتامین D است. قاعدتا ‌درصد تابش آفتاب به سطح پوست در بدن سنتز شده و اثرات آن جذب کلسیم در بدن است. مشکلاتی مانند کاهش رشد و مشکلات استخوانی در کودکان و نرمی یا پوکی استخوان در بزرگسالان بسیار مرتبط با این قضیه است. از طرفی نیز دریافت کلسیم در کشور به‌رغم 20‌سال پیگیری، هنوز در سبد غذایی افراد بسیار کم و چیزی حدود یک سوم و گاهی در دوره‌های متفاوت دریافت کلسیم در مردم تا نزدیک یک دوم به صورت روزانه است. این کاهش دریافت کلسیم می‌تواند عوارض بسیاری داشته باشد. از طرفی اگر شیوع عامل جذب کلسیم یعنی خود ویتامین D نیز کمبود داشته باشد با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو خواهیم بود.
وی با تأکید بر این‌که کمبود ویتامین D تنها مباحث استخوانی، پوکی استخوان، نرمی استخوان و عدم رشد را شامل نمی‌شود، اظهار کرد: یکی دیگر از دلایل اهمیت ویتامین D این است که امروزه ثابت شده کمبود ویتامین D در بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر و خود ایمنی مانند دیابت و ام‌.اس نقش داشته که نشان‌دهنده این است که افراد مبتلا به کمبود ویتامین D نسبت به افرادی که به میزان کافی از این ویتامین برخوردارند، بیشتر در معرض خطر این بیماری‌های خود ایمنی هستند.
حاجی فرجی درمورد فعالیت انستیتو تحقیقات و صنایع غذایی کشور در مورد اصلاح وضع کمبود ویتامین D در کشور گفت:   کاری که انستیتو بعد از آگاهی از کمبود این ویتامین انجام داد و اولین کاری که به‌عنوان متخصصان و سیاست‌گذاران تغذیه به ذهن ما ‌رسید، غنی‌سازی مواد غذایی پرمصرف با این ویتامین بود. به همین دلیل از آنجا که شیر به‌عنوان یک ماده خوب حاوی کلسیم و ویتامین D مطرح است در‌ سال 86 تحقیقی در مورد میزان ویتامین D در شیر میان کودکان سطح کشور انجام داده و در کنار آن با غنی‌سازی شیر و برخی اقلام ساپلیمنت‌ها، مکمل‌ها و یک گروه آبمیوه با ویتامین D این را در یک فرجه 3 ماهه مورد مداخله قرار دادیم تا ببینیم کدام یک می‌تواند اثر بیشتری داشته باشد.این کار به خوبی انجام شد و نتایج آن در چند مقاله بین‌المللی چاپ شد و به سیاست‌گذاران وزارت بهداشت و دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز گزارش و عاملی برای تحریک کار بیشتر شد.
وی با تأکید بر اهمیت ویژه کودکان و نوجوانان در این تحقیق ادامه داد: در جلسات متعدد مدام این بحث را داشتیم، اما زمانی که بحث غنی‌سازی شیر با ویتامین D را مطرح کردیم با خلأ‌های موجود در توزیع شیر یارانه‌ای در مدارس مواجه شدیم. حتی برخی اوقات در سال‌های اخیر شاهد کم یا حتی قطع شدن توزیع شیر در مدارس بودیم و این درحالی بود که طبعا غنی‌سازی شیر نیز بار مضاعفی را بر دوش آموزش و پرورش و دولت تحمیل می‌کرد. نهایتا موفق به انجام این کار نشدیم.
رئیس انستیتو تحقیقات و صنایع غذایی کشور در همین مورد افزود: به دلیل عدم تناسب حدود و صغور آیین‌نامه بین‌المللی با کمبودهای موجود در کشور، کمیته‌هایی برای بازنگری این آیین‌نامه در سازمان غذا و دارو تشکیل شد و در مجموع این اقدامات امکان ورود به فاز اجرایی این کار را فراهم کرد.
حاجی فرجی در پاسخ به این‌که غنی‌سازی شیر با ویتامین D در چه مرحله‌ای است؟ گفت: بحث شیر هنوز ادامه دارد و غنی‌سازی شیر هنوز جزو نکاتی است که ما پیشنهاد آن را به وزارتخانه و سازمان غذا و دارو داده‌ایم و باید مورد تصویب قرار گیرد. اما از آنجایی که در صورت تصویب آن، وزارت بهداشت و آموزش و پرورش باید بار مالی و اجرایی آن را در مدارس متحمل شود و چون اولین گروه هدف ما مدارس هستند، باید منتظر برطرف شدن موانع و نیازها برای به اجرا درآمدن این کار باشیم.
وی با بیان این‌که حدود 6 تا 7 ‌سال است که در سراسر کشور نان با اسید فولیک و آهن غنی می‌شود و به‌رغم مشکلاتی که داشته اثر بخشی خوبی نیز داشته است، افزود: انستیتو در کنار کار غنی‌سازی شیر جایگزین دیگری به نام نان را بین مردم پرمصرف است، انتخاب کرده تا آن را با ویتامین D غنی‌سازی کنیم. از آنجایی که در کشورهای دیگر نیز این کار انجام شده و توانستند آرد و نان را با ویتامین D غنی‌سازی کنند ما این کار را پیشنهاد دادیم و درحال حاضر این پیشنهاد روی میز سازمان غذا و دارو است. حمایت‌های لازم از آن را انجام داده تا بتوانیم این کار را به صورت آزمایشی در چند نقطه از کشور اجرایی کنیم. درواقع از مرحله فرمولاسیون تا طبخ و توزیع را برعهده بگیریم و نتیجه آن را به سیاست‌گذاران وزارت بهداشت و شورای سلامت امنیت غذایی ارایه دهیم. حاجی فرجی همچنین گفت: غنی‌سازی آرد و نان با ویتامین D در دستور کار است و در صورت مصوب شدن این برنامه کار تحقیقی آن را از ابتدای زمستان امسال آغاز می‌کنیم. این موضوع درحال بررسی و تصویب سازمان غذا و دارو و مسئولان وزارت بهداشت است. اگر بودجه آن تأمین و مصوب شود، از آنجایی که بهترین فصل برای بررسی زمستان است، ناچاریم این کار را در ابتدای زمستان آغاز، تا پایان‌ سال کار اجرای آن را تمام کرده و گزارش‌های آن را به مسئولان ارایه دهیم تا بتوانند سیاست‌گذاری‌های لازم را با فراهم شدن امکانات اعتباری آن از سوی دولت انجام دهند.
رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور در ادامه در مورد کیفیت شیر توزیعی در مدارس تصریح کرد: در این زمینه در‌ سال 86 تحقیقی داشتیم که ضمن انجام غنی‌سازی با ویتامین D و کلسیم برای شیر مدارس به صورت تصادفی کنترل کردیم تا ببینیم آیا کیفیت و ارزش غذایی شیر مدارس کامل است یا خیر؟ در 2، 3 نوبت تست و آنالیز انجام شده در شیرهایی که به دست ما رسید و به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، متوجه شدیم که این دسته از شیرها ارزش غذایی کافی نسبت به سایر شیرهایی که تولید می‌شوند، نداشته اند. این موضوع را به آموزش و پرورش و وزارت بهداشت گزارش کردیم.
وی افزود: کارخانجات تولید و توزیع‌کننده شیر در یک مناقصه و توسط وزارت آموزش و پرورش انتخاب می‌شوند، لذا با این شیوه و با توجه به اعتباری که داشته این کار را انجام می‌داده و طبعا باید یک نظارت و کنترلی باشد تا بتوانیم بگوییم صددرصد آن با ارزش غذایی شیری که در سطح جامعه به فروش می‌رسد، انجام می‌شود. البته شاید این موضوع به این دلیل بود که در مجموعه‌ای که ما از آن تصادفی نمونه برداشتیم، کنترل کافی وجود نداشته و ما نیز توصیه‌های لازم را انجام دادیم.
وی ادامه داد: اما در بحث غنی‌سازی جدیدمان یکی از توصیه‌هایمان به معاونت سلامت آموزش و پرورش آن بود که سازمان‌ها و آزمایشگاه‌های مرجع، کنترل و نظارت دوره‌ای محصول کارخانجاتی را که به صورت یارانه‌ای شیر مدارس را تولید می‌کنند برعهده داشته باشند تا مطمئن باشیم هم ارزش غذایی مناسب برای این میان وعده وجود دارد و هم از لحاظ ویتامین D و کلسیم مغذی است.
حاجی فرجی همچنین در مورد شایعات اخیر مبنی‌بر وجود کلسیم بیشتر در شیرهای پرچرب گفت: این موضوع را تأیید نمی‌کنم و کاملا باور غلطی است. پرچرب بودن شیر در میزان کلسیم هیچ دخالتی ندارد. اتفاقا توصیه آن است که شیرهای کم‌چرب جذب بهتری از کلسیم دارند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر آن‌که آیا مباحث مربوط به وجود پالم در شیر در میزان مصرف این ماده موثر بوده؟ گفت: از آنجا که بسیاری از اوقات افراد به دلیل طعم شیر و ذائقه‌شان شیرهای پرچرب را مصرف می‌کردند، زمانی که نگرانی وجود پالم در شیر مطرح شد هم تولید و هم تقاضای شیر پایین آمد چراکه مردم نگران شدند. البته این اتفاق یک روی مثبت نیز داشت و آن هم این است که مردم واقف شدند از لبنیات پرچرب استفاده نکنند و این چیزی بود که سال‌ها دنبال آن بودیم. البته نمی‌خواستیم از این روش استفاده کنیم.
حاجی فرجی افزود: اما خوشبختانه این موضوع جا افتاد و بعد از دوره‌ای که این تنش‌ها با قول‌های مسئولان وزارت بهداشت و گزارش‌هایی که دادند پایین آمد، دوباره تولید و توزیع شیر بالا رفت، اما این درحالی بود که این بار الگوی مصرف مردم تغییر کرد. البته نه در قالب یک تحقیق علمی کامل بلکه گزارشات موجود نشان می‌دهد که الگوی سبد مصرفی مردم از لحاظ لبنیات از پرچرب به کم‌چرب گسیل شد و این پاسخ بسیار خوبی از سوی مردم بود.