شهروند| آژیر قرمز برای سدهای کشور به صدا در آمده است. حالا بر اساس اعلام وزارت نیرو تنها 41درصد ظرفیت سدهای کشور آبگیری شده است و 96 سد از 177 سد مهم کشور کمتر از 49درصد آب دارند. این در حالی است که سدهای تهران هم وضع نامناسبی را پشت سر میگذارند. بر اساس اعلام شرکت آب منطقهای تهران میزان بارندگی در تهران امسال 66درصد کاهش داشته است. این در حالی است که سدهای بزرگی مثل سد دوستی 92درصد و زایندهرود 62درصد و خوزستان 46درصد ورودیاش کاهش پیدا کرده است. البته بحران سدهای کشور به همین چند مورد ختم نمیشود؛ طبق آمار اعلامی از سوی وزارت نیرو تنها 41درصد ظرفیت سدهای کشور پر است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش 9درصدی را نشان میدهد. آمارهای ارایهشده از سوی دفتر مطالعات پایه منابع آب کشور در حالی از کاهش 32.2درصدی ریزشها در مقایسه با پارسال و 61.4درصدی نسبت به درازمدت حکایت میکند که به اذعان کارشناس و فعالان در این حوزه عزم لازم برای مقابله با بحران کمآبی در ایران وجود ندارد. این را میتوان از حالوروز طرحهایی که قرار است به خروج از این بحران کمک کنند به خوبی فهمید؛ طرحهایی که بعضا به دلیل کمبود منابع مالی متوقف میشوند یا با پیشرفت ناچیز دنبال میشوند. بارورسازی ابرها ازجمله راهکارهای مقابله با کمآبی است که به گفته هدایت فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو اجرایاش امسال متوقف شده است. او به «شهروند» میگوید: برای بارورسازی ابرها دو دستگاه هواپیمای آنتونوف در کشور وجود داشت که به دلیل فرسودگی بالا حالا دیگر امکان استفاده از آنها وجود ندارد. ضمن اینکه منابع مالی لازم برای اجرای این طرح هم امسال اختصاص نیافته است. هر چند که بازدهی این طرح در کشورهای مستعد برای اجرا 15درصد است اما در کشوری همچون ایران باید برای همین مقدار کم اثرگذاری هم برنامهریزی داشت. در این میان هستند مسئولانی که بحران آبی برای ایران را امری طبیعی میدانند. علیرضا دایمی، قائممقام وزیر نیرو در امور بینالملل در اینباره میگوید: مسأله خشکی و خشکسالی در ذات این کشور است، وقتی تاریخ کشور را میخوانیم میبینیم، اتفاقاتی که امروز میافتد مربوط به امروز نیست، خشکسالیهای بلندمدت در تاریخ ۸هزار ساله این سرزمین ثبت شده است به همین دلیل میبینیم که زمانی که تمدنی وجود نداشت، سازههای تاریخی مثل انبارهای نگهداری آب و یا حتی سیلوهایی برای نگهداری غذا داشتیم. او بر این باور است که الگوبرداری از کشورهای اروپایی برای مقابله با بحران آبی اشتباه است؛ اتریش ۸۵۵ میلیمتر و ژاپن بالای ۱۱۰۰ میلیمتر بارندگی دارند، سرزمین ما خشک و نيمهخشک است، برنامههای ما باید با این وضع سرزمینی انطباق داشته باشد، دنبال محکومکردن و اینکه حتما اتفاق خاصی افتاده که خشکسالی شده نباشیم.
حالا تنها راه باقیمانده برای مقابله با کمآبی کاهش مصارف غیرضرور و مدیریت مصرف در همه بخشهای کشاورزی، صنعت و شرب است. بختیاری، مدیرعامل آب منطقهای تهران با اشاره به کاهش 66درصدی بارندگی در اینباره میگوید: لازم است که در این شرایط مشترکان ۱۰ تا ۱۵درصد مدیریت مصرف داشته باشند؛ چرا که تنها در این صورت است که میتوان تابستان را بدون مشکل در تأمین منابع آبی پشت سر گذاشت.
وضعیت سدهای تهران وخیم است
35 میلیمتر بارندگی از ابتدای سال آبی امسال در تهران وضع سدهای پایتخت را وخیم کرده است. برای بحرانیبودن منابع آبی پایتخت همین بس که میزان بارندگی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش 66درصدی را تجربه کرده است. بختیاری مدیرعامل آب منطقهای تهران که معتقد است برفی که در تهران آمد بسیار ناچیز بود و نمیتواند تأثیر چندانی بر میزان منابع داشته باشد، میگوید: حجم مخازن سدهای استان تهران نسبت به سال گذشته ۱۶میلیون مترمکعب منفی است. به گفته او، سال گذشته میزان ارتفاع ذخیره برف در تهران ۱.۵متر بود که متاسفانه امسال تقریبا ذخیره برفی صفر است و با توجه به اینکه سدهای تهران رژیم برفی دارند و عمدتا تا تیرماه از ذخیره برفی استفاده میکنیم، این موضوع نگرانیهایی را به وجود آورده است. آنگونه که آمارها نشان میدهد، میزان ورودی آب به سدهای پنجگانه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه) تاکنون 169میلیون مترمکعب بود که نسبت به پارسال 7درصد کاهش را نشان میدهد و میزان خروجی آب نسبت به زمان مشابه پارسال 413میلیون مترمکعب گزارش شده است که 5درصد افزایش دارد.
آژیر قرمز در ۹۶ سد کشور به صدا درآمد
۹۶ سد که ۴۰درصد حجم مخازن ۱۷۷ سد مهم کشور را تشکیل میدهند، کمتر از ۴۰درصد آب دارند؛ سدهای دز، سفیدرود، لار، زایندهرود، ساوه و ملاصدرا از آن جمله هستند. 18 سد کشور که 26درصد مخازن 177 سد مهم کشور را به خود اختصاص دادهاند بین 40 تا 50درصد آب دارند؛ سدهای کوثر، دامغان، سهند، کارون 3 و کرخه از آن جمله هستند. 27 سد کشور که 26درصد ظرفیت مخازن 177 سد مهم کشور را دارند، بین 50 تا 70درصد پر هستند که سدهای طالقان، کرج، جیرفت، البرز و گتوند اولیا قابل ذکر است. 23 سد کشور نیز که 6درصد از ظرفیت مخازن سدهای مهم را دارند بین 70 تا 90درصد پر هستند، سدهای نیجران، دو برج، تنگه حمام و شیرین دره از آن جمله به شمار میآیند و 13 سد دیگر که تنها 2درصد ظرفیت 177 سد مهم کشور را به خود اختصاص دادهاند، بین 90 تا 100درصد پر هستند که سدهای سورال، گاوشان، رودبال، داراب، بافت و داریان از آن جمله هستند.
کاهش 33درصدی بارندگیها
براساس دادههای دفتر مطالعات پایه منابع آب، کل ریزشهای جوی از اول مهر تا ۲۷ دی ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳.۲درصد و نسبت به درازمدت ۶۱.۴درصد کاهش نشان میدهد. بر اساس یافتههای دفتر مطالعات پایه منابع آب وابسته به شرکت مدیریت منابع آب ایران در وزارت نیرو، از اول مهر تا 27 دی ماه 96 معادل 60.4میلیارد مترمکعب بارندگی در کشور صورت گرفته است. بر اساس دادههای این دفتر بیشترین افت بارندگیها مربوط به حوزه آبی مرزی در شرق کشور با 72.3 و فلات مرکزی با 59درصد کاهش است؛ اما کمترین کاهش بارندگی مربوط به حوزه دریای خزر 4.9درصد است.
همچنین مطالعات دفتر پایه منابع آب نشان میدهد بیشترین بارندگی کشور در منطقه در رودخانههای بین سفیدرود و هراز با 56.1 میلیمتر و در قرهسو و گرگان 54.6 میليمتر بوده است. همچنین در رودخانههای بلوچستان هیچ بارندگی در سال آبی جاری تاکنون ثبت نشده است. در حوزه دریاچه ارومیه 13.7 میلیمتر بارندگی در سالجاری روی داده که نسبت به رقم مشابه سال قبل 20.9درصد کاهش بارندگی و نسبت به میانگین درازمدت 29درصد کاهش نشان میدهد. در حوزه فلات مرکزی ایران در سال جاری آبی 3.7 میلیمتر بارندگی اتفاق افتاده که نسبت به سال قبل 59درصد کاهش و نسبت به میانگین درازمدت 78درصد کاهش نشان میدهد. از نظر استانی بیشترین بارندگی مربوط به گیلان با 362 میلیمتر ثبت شده و کمترین بارندگی در سیستانوبلوچستان با 2.1 میلیمتر و استان یزد با 2.9 میلیمتر ثبت شده است.