محمد باقرزاده- شهروند| 16روز پس از آن چندثانیه‌ای که زمین در غرب ایران به گهواره‌ای تبدیل شد و ساعتی بعد کُردهای کرمانشاه را با بهت‌و‌حیرت راهی قبرستان، بیمارستان و خیابان کرد می‌گذرد، حالا شهر و روستا را چادرهای یکدست سفید با هلال‌های قرمز پر کرده و زندگی به شیوه‌ای دیگر در جریان است. سرزندگی به سرپل ذهاب بازگشته یا مردم تلاش می‌کنند که زندگی را به ویرانه‌ها برگردانند. درون هر چادری، خانواده‌ها دور بخاری برقی نشسته‌اند و از آینده‌ای روشن‌تر سخن می‌گویند؛ از این‌که باید روزهای رفته را پشت‌سرگذاشت و تلاش برای روزهای بهتر را آغاز کرد. از بچه‌های 6ساله تا آنهایی که غبار روزگار بر سروصورتشان نشسته، وقتی سخن به کمک‌های مردمی و همراهی نیروهای امدادی می‌رسد، از عمق وجود شاد می‌شوند و سپاس از این مردم را در توان خود نمی‌بینند. حالا که شوک و بهت روزهای اول زلزله، نفس‌های آخر خود را می‌کشد، چادر و کانکس‌های نمایندگان دولت؛ دهیاری، بخشداری و فرمانداری، در ازگله، ثلاث‌باباجانی، سرپل‌ذهاب و چند ده روستا شاهد صف طولانی مردمی است که برای ثبت درخواست کانکس یا دریافت کمک‌های بلاعوض دولتی جمع شده‌اند اما پاسخ دولتی‌ها، انگار که آب سردی است بر آتش زندگی کسانی که می‌خواهند روی ویرانه، ساز زندگی کوک کنند: «یا کمک بلاعوض دولتی یا کانکس.»
ازگله؛ دوشنبه ۶ آذر
معاون اول رئیس‌جمهوری برای دومین‌بار عازم منطقه زلزله‌زده شده و این‌بار سفر خود را از مرزی‌ترین شهر یعنی ازگله شروع کرده است. «اسحاق جهانگیری» در حیاط مسجد از ایستادن دولت در کنار مردم برای بازگشت به زندگی عادی سخن می‌گوید و از آنها می‌خواهد که نگران کمک‌های دولتی بلاعوض و بازگرداندن وام‌ها نباشند اما در چند قدمی معاون اول، مردم سر دوراهی دریافت کانکس یا گرفتن کمک بلاعوض مانده‌اند. «سالم»، مردی حدودا ۵۰ساله، کنار چادر، زمین را برای رفت‌وآمد همسر و فرزندانش صاف می‌کند تا در باران بعدی آب زیر پای آنها نرود. او می‌گوید؛ حالا که اخبار زلزله از تب‌و‌تاب افتاده، بخشداری قول روزهای اول خود را فراموش کرده است: «همه شنیدیم که گفتند به هر خانواده ۶میلیون کمک می‌شود اما دیروز که برای ثبت‌نام کانکس رفتیم، از بخشداری به ما گفتند که اگر کانکس بدهند، دیگر خبری از کمک بلاعوض نیست. خدا برای هیچ کافری هم این زلزله و آن شب وحشتناک را نیاورد، اینها نمی‌دانند که ما همه زندگی‌مان را از دست دادیم که این حرف‌ها را می‌زنند. باز دم این مردم گرم و خدا به آنها اجر بدهد.» در چادرهای دیگر و در هر خیابان از شهری کوچک ازگله این گلایه اصلی‌ترین دغدغه مردم شده و هرکس با لحن و زبان خود از غیرمنصفانه‌بودن این رفتار می‌گوید.
سرپل‌ذهاب؛ سه‌شنبه ۷ آذر
چادرهای سفید و چند کانکس، دوطرف خیابان اصلی سرپل‌ذهاب را پوشانده است، مغازه‌ها باز و از بعضی چادرها، صدای خنده با بوی پخت‌و‌پز در فضای غبارآلود شهر منتشر می‌شود. «مرتضی» انگار که دنبال خبرنگاری برای پخش حرف‌هایش باشد، میان چادرها حرکت می‌کند و با صدای بلند همچنان که توضیح می‌دهد، سوال خود را از مردم هم می‌پرسد: «کانکس‌هایی که می‌بینید، با هزینه شخصی مردم تأمین شده است. کانکس این‌جا گذاشتند تا از مردم پول بگیرند؛ تا ۵میلیون تومان وام بلاعوضی که قرار بود به مردم تعلق بگیرد را ندهند؛ می‌گویند یا کانکس یا ۵میلیون تومان. مردم، از شما می‌خواهم که خودتان کانکس را به دست مردم برسانید.» او مدام از مردمی که با کمک‌های خود زندگی را به مناطق زلزله‌زده برگردانند، تشکر می‌کند و ادامه می‌دهد: «من خودم چادرنشین هستم، من نیازی به کانکس ندارم ولی ممنون می‌شوم اگر کمک و کانکس‌هایتان را به دست مردم برسانید. این‌جا و در بخش بازسازی به ما می‌گویند که اگر کانکس می‌خواهید، ۵میلیون تومان کمک بلاعوض به شما تعلق نخواهد گرفت.» در سرپل‌ذهاب همه این خبر را شنیده‌اند و حالا بر سر دوراهی دریافت کانکس یا کمک بلاعوض مانده‌اند. زمینی صاف در محله حاشیه‌ای «زعفران»، حالا تبدیل به کمپ ساکنان این منطقه شده و هرکس که سر سخن را باز می‌کند، از کانکس و کمک می‌شنود. درون یکی از چادرها، «مهتا» بچه‌اش را بغل کرده و کنار همسر و پدر و مادرش نشسته است: «پدر و مادر تحت پوشش کمیته امداد هستند و خانه آنها هم تا اندازه‌ای خراب شده است. 6سال پیش کمیته این خانه را برایشان ساخته و سالانه حدود ۸۰۰هزار تومان قسط از آنها می‌گیرد، هنوز سه قسط از این خانه باقی مانده ولی خانه دیگر امکان زندگی ندارد. با پول یارانه و مستمری کمیته این قسط را می‌دادند ولی حالا هیچ.» او از اجاره‌نشینی خودش هم می‌گوید: «ما مستأجر خانه‌ای با ۱۲میلیون تومان رهن هستیم. الان می‌گویند، اگر کانکس بگیرید، دیگر وام بلاعوضی به شما داده نمی‌شود. چه فایده دارد این کانکس؟ همیشه که نمی‌شود در کانکس زندگی کرد. ما به فرمانداری گفتیم که کانکس نمی‌خواهیم و در همین چادر می‌مانیم.» مردم زلزله‌زده سرپل ذهاب در روزهای گذشته تجربه‌های مختلفی را پشت‌سر گذاشتند اما این موضوع دغدغه اصلی این روزهایشان شده و ترجیح می‌دهند هر بحثی به این «بدقولی» کشانده شود.
منشأ دغدغه این روزهای زلزله‌زدگان کجاست؟
در سفر دو روز پیش معاون اول رئیس‌جمهوری و سخنگوی دولت به کرمانشاه، «اسحاق جهانگیری» و «محمدباقر نوبخت» سخنانی را مطرح کردند که شائبه جدی‌بودن بحث «یا کانکس یا کمک بلاعوض» را قوت بخشید هرچند که مردم پیش از این سفر هم از زبان مقامات محلی این موضوع را شنیده بودند. برخی رسانه‌ها به نقل از نوبخت نوشتند که «هر زلزله‌زده‌ای کانکس بگیرد، دیگر کمک بلاعوض نخواهد گرفت. کمک بلاعوض دولت در صورتی پرداخت خواهد شد که زلزله‌زده‌ها کانکس نگیرند، چون کمک بلاعوض برای اسکان موقت است.» در این سفر جهانگیری هم مواردی را مطرح کرد که تا اندازه‌ای این موضوع را تأیید می‌کرد: «در ابتدا قرار بود برای اسکان موقت مردم وجوه نقد پرداخت شود تا آنها برای اسکان خانه اجاره کنند که با توجه به مشکلات موجود تصمیم گرفته شد تا به کسانی که تمایل دارند، کانکس داده شود. هم‌اکنون هر دو راهکار برای اسکان موقت زلزله‌زدگان پیش‌بینی شده است و مردم می‌توانند در این خصوص تصمیم‌گیری کنند.» اگرچه دوشنبه‌شب دفتر سخنگوی دولت، سخنان منتسب به نوبخت را نادرست دانست اما توضیحات این دفتر نتوانست پاسخ شفافی به این موضوع داشته باشد و حتی پس از این توضیحات باز هم مقامات محلی، دو گزینه موجود را به مردمی که برای دریافت کانکس اسم مي‌نوشتند، یادآوری مي‌کردند. در آخرین ساعات روز گذشته هم فرماندار ثلاث‌باباجانی در گفت‌و‌گو با «شهروند» بار دیگر این موضوع را تأیید کرد.
فرماندار ثلاث: اگر کسی کانکس بگیرد، دیگر کمک بلاعوض اسکان موقت دریافت نمی‌کند
مردم مناطق زلزله‌زده شهرستان ثلاث‌باباجانی، از قول مقامات محلی مثل بخشدار و فرماندار دو راهی کانکس یا کمک بلاعوض را مطرح می‌کنند؛ موضوعی که دیروز فرماندار آن را تأیید می‌کند. «علی‌اکبر اکبری» در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «دولت برای اسکان موقت به هر خانوار روستایی ۴میلیون تومان و هر خانوار شهری ۵میلیون تومان کمک بلاعوض درنظر گرفته است. این مبلغ برای اسکان موقت است و اگر کسی بخواهد کانکس دریافت کند، دیگر این مبلغ را دریافت نخواهد کرد، چون با دریافت کانکس، عملا اسکان موقت صورت می‌گیرد، بحث این است.»
استاندار کرمانشاه: کانکس ارتباطی به کمک بلاعوض ندارد
اصلی‌ترین مقام دولت در استان کرمانشاه اما این موضوع را شایعه و کاملا نادرست می‌داند. «هوشنگ بازوند» در گفت‌و‌گو با «شهروند» می‌گوید: «کمک بلاعوض به هر خانوار روستایی ۵میلیون تومان برای مسکن و ۲میلیون تومان هم برای وسایل معیشتی است، برای ساکنان شهر هم ۶میلیون تومان برای مسکن و ۲میلیون هم کمک معیشتی است. هیچ ارتباطی بین کمک بلاعوض و کانکس وجود ندارد و به همه مردم این کمک‌ها پرداخت می‌شود.» او درباره حرف‌های فرماندار و دیگر مقامات استانی هم می‌گوید: «دیروز جلسه گذاشتیم و تمام مسئولان را توجیه کردیم. هیچ‌کس حق ندارد چنین مواردی را مطرح کند و مردم را تحت‌فشار بگذارد.» بازوند درباره زمان پرداخت این کمک‌ها می‌گوید: «کمک‌ها از دیروز شده است. این ۷ و ۸میلیون هیچ ارتباطی به کانکس ندارد. روز گذشته مسئولان توجیه شدند و پرداخت وام بلاعوض هم آغاز شده است.» استاندار کرمانشاه دریافت کانکس را حق مردم می‌داند و می‌گوید: «از مردم می‌خواهیم حوصله به خرج دهند، چون قرارگاه خاتم درحال ساخت کانکس‌هایی است که با بافت منطقه و روستاها هماهنگی کامل دارد. تحویل کانکس هم از همین روزها شروع می‌شود و نهایتا تا دوماه آینده، همه زلزله‌زدگان صاحب کانکس خواهند شد.»
به نظر میآید سخنان استاندار، مهر پایان را بر دغدغه این روزهای مردم زلزله‌زده زد، هرچند که باید منتظر ماند و دید که در روزهای آینده این کمک‌ها به چه صورت پرداخت خواهد شد و آیا تمام زلزله‌زدگان ظرف دوماه در کانکس مستقر خواهند شد یا نه؟ موضوعی که به نظر میآید نیازمند تلاش مسئولان و پیگیری رسانه‌ها خواهد بود.