مجتبی پارسا| دولت میانمار، «آشین ویراتو»، راهب بودایی تندرو را از سخنرانی عمومی منع کرده است. دولت گفته که سخنان او از سال گذشته، موجب افزایش خشونت‌ها علیه اقلیت قومی مسلمانان روهینگیا شده است؛ خشونت‌هایی که سازمان ملل آن را پاکسازی قومی خوانده است.
حالا راهب تندرو بودایی برای رساندن پیامش به گوش مردم به حوزه قدرتمندتر و همه‌گیرتری قدم گذاشته است؛ فیس‌بوک.
به گزارش نیویورک‌تایمز، هر روز او پست‌های جدیدی می‌گذارد که غالبا حاوی اطلاعات نادرستی است و مهاجران روهینگیایی را به‌عنوان بیگانه‌های متجاوز در نظر می‌گیرد. پست‌هایی مثل این، فیس‌بوک را در مرکز جنگی اطلاعاتی قرار داده که بحران این اقلیت مسلمان را تشدید می‌کند. گروه‌های بین‌المللی حقوق بشر می‌گویند که فیس‌بوک باید اقدامات بیشتری را جهت جلوگیری از نشر چنین سخنان نفرت‌آمیزی انجام دهد و تمرکز بیشتری نسبت به حقوق انسان‌ها داشته باشد. «فیل رابرتسون»، معاون دیدبان حقوق بشر بخش آسیا می‌گوید: «فیس‌بوک در حذف سواستیکاها (صلیب شکسته، نماد آلمان نازی) به‌سرعت عمل می‌کند، اما به سخنان نفرت‌انگیز ویراتو که به مسلمانان لقب سگ می‌دهد، اهمیتی نمی‌دهد.»
در سراسر دنیا، فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی، به دلیل نقش و مسئولیت رو به رشد خود به‌عنوان ناشر اطلاعات، مورد سوال قرار می‌گیرند. در بریتانیا، تحقیقاتی درباره انتشار اطلاعات نادرست روی شبکه‌های اجتماعی در مورد رفراندوم عضویت در اتحادیه اروپا آغاز شده است. در آمریکا، قانونگذاران به دنبال تلاش‌های روسیه در شبکه‌های اجتماعی برای تأثیرگذاری روی انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 هستند.
در میانمار، فیس‌بوک بسیار برجسته است و برای بسیاری از مردم فیس‌بوک به‌تنهایی نقش کل اینترنت را ایفا می‌کند و عواقب آنچه روی این سایت قرار می‌گیرد، بسیار بالاست، چراکه اطلاعات نادرست و همچنین زبان صریح و خصمانه این اطلاعات، تقسیمات قومیتی و نژادی را گسترش می‌دهد و خشونت‌ها علیه گروه قومی روهینگیا را تحریک می‌کند.
به‌عنوان مثال، از زمان آغاز خشونت‌ها در استان راخین میانمار، «زاهی‌تای»، سخنگوی آنگ سان سوچی، رهبر دوفاکتوی میانمار، پست‌ها و مطالب زیادی را در حساب فیس‌بوک و توییتر خود منتشر کرده که حاوی عکس‌هایی است که نشان می‌دهد مسلمانان روهینگیایی، خود خانه‌های خود را آتش می‌زنند. بسیاری از این عکس‌ها دروغ هستند، با این‌حال هنوز دسترسی به آنها در این شبکه‌های اجتماعی به راحتی امکان‌پذیر است.
وقایع استان راخین در میانمار موجب شد که ارتش و گروه‌های افراطی ملی‌گرا، حملاتی را به مردم روهینگیایی داشته باشند و بیش از 600هزار نفر در این میان، از مرز میانمار به بنگلادش بگریزند.
فیس‌بوک میلیاردها پست و پیام‌های به‌روز شده‌ای را که هر روز از سراسر جهان قرار داده می‌شد، کنترل نکرد و در عوض، با تکیه بر «استانداردهای عرفی جامعه» و گزارش‌های مردمی از وجود تهدیدات مستقیم، بعضی از این پیام‌ها را حذف کرد.
پس از انتخابات 2016 ایالات متحده آمریکا، فیس‌بوک مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها را برای کمک به کاربران، جهت شناسایی اخبار جعلی و اطلاعات نادرست، منتشر کرد. با این حال، این شرکت، خود به‌طور منظم اطلاعات نادرست را حذف نمی‌کند.
«کلر وارینگ»، سخنگوی فیس‌بوک، در بیانیه‌ای گفته است که فیس‌بوک هیچ دفتری در میانمار ندارد، اما این شرکت با شرکای محلی همکاری کرده است تا یک کپی مصور از زبان برمه‌ای از پلت‌فرم‌های استاندارد خود را معرفی کند و همچنین به اصلاح شیوه‌های خود ادامه خواهد داد.
گروه‌های حقوق بشری می‌گویند که رویکرد شرکت فیس‌بوک اجازه انتشار نظرات، حقایق و اطلاعات نادرست را به‌طور درهم‌آمیخته می‌دهد و این مسأله، تمایز حقیقت از پروپاگاندا را در کشوری که تکنولوژی موبایل تنها در 3سال گذشته در آن فراگیر شده، دشوار می‌سازد.
در سال 2014، محدودیت‌های موجود در این کشور کم و خرید و استفاده از سیم‌کارت مقرون به‌صرفه شد. کاربران فیس‌بوک از حدود 2میلیون نفر در سال 2014، به بیش از 30میلیون نفر رسید. با این‌حال، اکثر کاربران نمی‌دانند چگونه به‌سوی حوزه‌های گسترده‌تر اینترنت حرکت کنند.
«جس کالیب پیترسن»، مدیر اجرایی «فاندیار» شرکتی که قرار است به فیس‌بوک جهت ایجاد صفحات استاندارد به زبان برمه‌ای کمک کند، می‌گوید: «فیس‌بوک به اینترنت دوفاکتوی میانمار تبدیل شده است و مردم، زمانی که نخستین گوشی‌های هوشمند خود را می‌خرند، فیس‌بوک را نصب می‌کنند.»
پیترسن می‌گوید که رسانه‌های محلی و رسانه‌های خبری، در زمانی که تکنولوژی هنوز در مرحله نوزادی به‌سر می‌برد، باید به مبارزه علیه اطلاعات نادرست کمک کنند.
او می‌گوید: «هنوز چالش‌های عمیقی در این‌جا وجود دارد و البته تفاوت‌های زیادی هم میان شهرهای بزرگ با جوامع روستایی دیده می‌شود. گمان می‌کنم واقعا مهم است که افراد در آموزش این نسل جدید کاربران دیجیتالی تمرکز کنند.»
از سوی دیگر، فیس‌بوک تبدیل به محرکی برای نفرت‌پراکنی و سخنان کینه‌توزانه علیه روهینگیایی‌ها شده است و به دلیل طراحی فیس‌بوک، پست‌هایی که بیشتر منتشر می‌شود و «لایک» می‌خورد، بیشتر دیده می‌شود.
«آشین ویراتو»، راهب افراط‌گرای بودایی، دنبال‌کننده‌های زیادی را در حساب‌های فیس‌بوکی‌اش به زبان انگلیسی و برمه‌ای دارد. پست‌های منتشر شده او، حاوی عکس‌های گرافیکی و فیلم‌هایی از بدن‌های فاسدشده‌ای است که او ادعا می‌کند، متعلق به قربانیان حملات روهینگیایی‌ها به بودایی‌هاست. پست‌های او همچنین مملو است از محکومیت روهینگیایی‌ها یا سخنانی که این افراد را به اشتباه، «بنگلادشی‌های خارجی» می‌نامد.
فیس‌بوک برخی از پیام‌های او را حذف و محدودیت‌هایی را برای صفحه او ایجاد کرده است، اما این صفحه درحال حاضر فعال است.
آشین ویراتو در مصاحبه‌ای گفته است که اگر فیس‌بوک، حساب کاربری او را حذف کند، او به‌راحتی یک حساب کاربری جدید می‌سازد. او اضافه کرده که هر کسی پست‌های فیس‌بوکی او را دوست ندارد، «آنها می‌توانند شکایت کنند.»
پست‌های حساب‌های تأیید‌شده دولتی و نظامی نیز دارای اطلاعات غلط است. برخی از این پست‌ها، پذیرش روهینگیایی‌ها به‌عنوان یک گروه قومی که دارای حق شهروندی هستند را رد می‌کند و آنها را مهاجران غیرقانونی می‌نامد. درحالی‌که بسیاری از آنها نسل‌هاست که در ایالت راخین در میانمار زندگی می‌کنند.
ژنرال «مین آنگ هلانگ»، فرمانده ارشد نیروهای مسلح میانمار که حملات علیه روهینگیایی‌ها را آغاز کرد، بیش از یک‌میلیون و 300هزار نفر دنبال‌کننده در حساب کاربری تایید‌شده‌اش دارد. یکی از پست‌های او در تاریخ 15 سپتامبر، پس از حمله گروه کوچکی از شبه‌نظامیان روهینگیایی به پست‌های مرزی، حملات علیه مسلمانان روهینگیایی را واکنشی به «تلاش بنگلادشی‌های افراط‌گرا در استان راخین، جهت ساخت دژ نظامی» توصیف می‌کند.
فعالان روهینگیایی هم از فیس‌بوک استفاده می‌کنند تا نقض‌های حقوق بشری را طبقه‌بندی کنند و در این میان از عکس‌ها و فیلم‌ها به‌عنوان شواهد استفاده می‌کنند. گاهی اوقات، فیس‌بوک این پست‌ها را نیز حذف می‌کند.
خانم وارینگ، یکی از سخنگویان فیس‌بوک گفته است که این شرکت محتوای گرافیکی را حذف می‌کند که «ترویج خشونت را به اشتراک می‌گذارد.» او همچنین گفته است که شرکت فیس‌بوک به محتویات گرافیکی‌ای اجازه انتشار می‌دهد که مهم، دارای ارزش خبری یا منفعت عمومی باشد، در غیراین‌صورت، استانداردهای پلت‌فرم، با این محتواها مقابله می‌کند.
«ریچارد ویر»، تحلیلگر دیدبان حقوق بشر در بخش آسیا می‌گوید که وضعیت بسیار پیچیده شده است. ویر می‌گوید: «واقعا فاصله ظریفی میان چیزهایی است که خشونت‌آمیز هستند و توسط مردمی به اشتراک گذاشته می‌شوند که به دنبال افزایش تنش‌ها هستند، با کسانی که تلاش می‌کنند اطلاعات صحیحی را منتشر کنند.» ویر می‌گوید دشوار است که بتوانیم خط واضح و دقیقی را میان این دو گروه بکشیم.
بسیاری از پست‌های منتشرشده در فیس‌بوک، درواقع مکالماتی خصوصی است؛ به‌طور مثال پیام‌های زنجیره‌ای که پیش از 11 سپتامبر امسال در فیس‌بوک منتشر شد، به نادرستی هشدار می‌داد که روهینگیایی‌ها درحال طرح‌ریزی حمله‌ای علیه بودایی‌ها هستند. نویسنده این پیام درخواست کرده که مردم این پیام را منتشر کنند و به اشتراک بگذارند. در نهایت، با فراگیر شدن این پیام نادرست، بسیاری از بودایی‌ها به آن، به‌عنوان خبری موثق که تواتر دارد، استناد می‌کردند.
«یو تین وین»، معلمی در شهر «ماندالای»، دومین شهر بزرگ کشور که این پیام یا نامه زنجیره‌ای را دریافت کرده، گفته است: «من بسیار نگران این مسأله بودم. من نمی‌دانم که چه کسی این پیام را آغاز کرده بود، اما من به خانواده‌ام گفتم که در آن روز از خانه بیرون نروند.»
ویر، تحلیلگر دیدبان حقوق بشر می‌گوید که مردم در میانمار، برای خبرهایشان به شبکه‌های اجتماعی متکی هستند. او گفت: «حکومت می‌تواند نظرات خود را در غالب این خبرها، به سرعت گسترش دهد؛ حالا بسیاری از نهادهای غیردولتی را نیز به این موضوع اضافه کنید. نظرات نسبت به مردم استان راخین، در مورد ریشه‌های نژادی این افراد و در مورد چیزهایی که ممکن است یا ممکن نیست اتفاق بیفتد، همه اینها با استفاده از فیس‌بوک به‌سرعت وحشتناکی دست به دست می‌شود و گسترش می‌یابد و این موضوع، می‌تواند موقعیت‌های ناپایداری را ایجاد کند.»