| طرح نو| مدیریت بحران از جمله موضوعاتی است که هنگام بروز حوادث غیر مترقبه در رسانه‌ها بیش از دیگر مواقع شنیده می‌شود. اما اینکه مدیریت بحران چیست، کمتر در نظر مردم مورد سوال واقع شده است. در این مجال اشاره‌ای کوتاه به مفهوم مدیریت بحران شده است تا مخاطبان آشنایی نسبی با این مقوله پیدا کنند.
صاحب نظري، مديريت را هنر انجام امور به وسيله ديگران توصيف كرده و بر نقش ديگران و قبول هدف از سوي آنان تأكيد ورزيده است. گروهي ديگر مديريت را در قالب انجام وظايفي چون برنامه‌ريزي، سازماندهي، هماهنگي و… بيان و بعضي هم مديريت را اينگونه تعريف كرده‌اند كه: مديريت را مي توان علم و هنر متشكل و هماهنگ كردن، رهبري و كنترل فعاليت‌هاي دسته جمعي، براي نيل به هدف‌هاي مطلوب با حداكثر كارآيي تعريف كرد. عده‌اي هم مديريت را اينگونه تعريف كرده‌اند: مديريت یعنی حداكثر استفاده مطلوب از منابع موجود (نيروي انساني، امكانات مالي و امكانات فيزيكي) از طريق اعمال اصول يا نظام مديريت (برنامه ريزي، سازماندهي، هدايت و رهبري،نظارت و كنترل و هماهنگي) براي رسيدن به هدفي خاص.
بحران چيست ؟
بحران در حقيقت يك فشارزايي رواني – اجتماعي بزرگ و ويژه است كه باعث در هم شكسته شدن انگاره‌هاي متعارف زندگي و واكنش‌هاي اجتماعي مي شود و آسيب‌هاي جاني و مالي، تهديدها، خطرها و نيازهاي تازه‌اي كه به وجود مي‌آورد. در نتيجه مي‌توان بحران را اينگونه تعريف كرد:
ـ حادثه اي كه به طور طبيعي يا توسط بشر به‌طور ناگهاني يا به صورت فزاينده به وجود مي‌آيد و سختي و به مشقتي به جامعه انساني به‌گونه‌اي تحميل کند كه برای بر طرف كردن آن نياز به اقدامات اساسي و فوق‌العاده باشد.
آثار و خصوصيات بحران
به‌طور كلي اثرات و خصوصيات بحران را مي‌توان در 3 بخش زير طبقه‌بندي کرد:
الف – سطح جهاني؛
ب – سطح ملي؛
برای حوادث نیز تقسیم‌بندی زیر وجود دارد:
الف ) حوادث طبيعي
ب ) حوادث غير طبيعي
1 – ناگهاني: مثل سيل – زلزله – طوفان – آتشفشان – رانش زمين
2- درازمدت: مثل اپيدمي – خشكسالي - قحطي
انواع حوادث و بحران‌ها
1- ناگهاني: مثل سوانح ساختماني، تصادفات – انفجار ، آتش‌سوزي 2- درازمدت: مثل درگيري‌هاي داخلي و اغتشاشات
اجتماعي - جنگ
ويژگي‌هاي بحران
1- بحران عموماً غير قابل پيش‌بيني است (يعني نمي‌توان پيش بيني كرد كه كي و در كجا اتفاق مي‌افتد)
2- بحران‌ها آثار مخربي دارند و مردمي كه تا قبل از بحران نيازمند كمك نبودند به محض وقوع بحران نيازمند كمك مي‌شوند .
3- ماهيت و آثاري طولاني و استهلاكي دارند .
4- در وضعيت بحراني معمولا تصميم‌گيري تحت شرايط وخيم و در زمان محدود و اطلاعات مورد نياز تصميم گيرندگان ناقص است .
5- زمان پاسخ‌دهي، تصميم را محدود كرده و اعضاي واحد تصميم‌گيري را به تعجب و حيرت وا مي‌دارد .
6-محدوديت و فشردگي زمان ، غافلگيري، استرس و مخدوش شدن اطلاعات نیز از ویژگی‌های بحران است .
مديريت بحران
- فرآيند پيش‌بيني و پيشگيري از وقوع بحران، برخورد و مداخله در بحران و سالم‌سازي بعد از وقوع بحران را مديريت بحران گويند .
- مدیریت بحران، علمي كاربردي است كه به وسيله مشاهده سيستماتيك بحران‌ها و تجزيه و تحليل آنها در جست‌وجوي يافتن ابزاري است كه به‌وسيله آنها بتوان از بروز بحران‌ها، پيشگيري يا در صورت بروز آن در خصوص كاهش اثرات آن، آمادگي لازم برای امداد رساني سريع و بهبود اوضاع، اقدام کرد . امروزه عمده‌ترين نقاط ضعف مديريت بحران نبودن هماهنگي و همكاري سازمان‌ها، كمبود ضوابط و مقررات جامع و پراكندگي و نا كافي بودن قوانين و مقررات موجود و محدوديت منابع مالي است، اما خوشبختانه نقاط قوت بسياري نيز وجود دارد كه خود شامل تجارب مفيد در مديريت بحران و روحيه تعاون و نوعدوستي در جامعه و مشاركت خوب و ارزشمند مردم و سازمان‌هاي مردم‌نهاد مانند جمعيت هلال‌احمر است كه مي‌توان با رفع نقاط ضعف و توجه بيشتر به نقاط قوت راه را براي عملكرد هرچه بهتر و قوي‌تر در امر مديريت بحران هموار کرد. بايد تهديدها و فرصت ها را به خوبي شناخت و خود را براي مقابله با تهديدها و استفاده از فرصت‌ها آماده ساخت .