مژگان جمشیدی | پس از گذشت بیش از دو ماه از وقوع آتش‌سوزی‌های وسیع در نخستین و ارزشمند‌ترین پارک ملی ایران، پارک ملی گلستان حالا بار دیگر خبرساز می‌شود. موافقت کمیته ارزیابی زیست محیطی سازمان حفاظت محیط‌زیست با گزارش ارزیابی «واریانت شمالی پارک ملی گلستان» که صبح دیروز سرانجام از سوی این سازمان صادر شد، از این جهت حایز اهمیت است که پیش از این به دلایل نامعلومی سازمان محیط‌زیست در دولت دهم با ساخت این جاده که می‌توانست جنگل گلستان و حیات وحش این پارک ملی را از قهقرا و نابودی نجات دهد، تلویحا مخالفت کرد. در عین حال با قید چندین شرط و بدون ابلاغ صورتجلسه کمیته ارزیابی به وزارت راه، عملا بهانه لازم را به وزارت راه داده بود تا از ساخت جاده جایگزین در بیرون از پارک منصرف شده و تحرکات جدیدی را برای تعریض محور موجود و کاهش بار ترافیک در داخل پارک ملی گلستان آغاز کند.
این درحالی است که ساخت جاده جایگزین بیرون از پارک ملی گلستان حتی از سال‌های پیش از انقلاب و در زمان مدیریت اسکندر فیروز در سازمان حفاظت محیط زیست، نیز خواست جدی این سازمان بوده اما با گذشت بیش از سه دهه از انقلاب و با وجود درخواست‌های مکرر سازمان محیط‌زیست و وقوع سیل‌های ویرانگر گلستان در سال‌های 80، 81 و 84 که هر سه بار جاده گلستان تخریب شده و بیش از یکصد نفر از مسافران عبوری در این محور کشته و ناپدید شدند، وزارت راه بار دیگر اقدام به بازسازی و تعریض جاده موجود و تخریب پارک ملی گلستان کرد. اگرچه هیأت دولت در‌سال 1382 و بعد از دوبار تخریب جاده مرگبار گلستان و تلفات بالای انسانی، نهایتا در 25 تیرماه 1382 مصوب کرد که «بخش آسیب‌دیده جاده تهران – مشهد در جنگل گلستان بدون افزایش عرض جاده موجود نوسازی شده و طرح تغییر مسیر جاده از ناحیه شمالی جنگل گلستان پس از تأیید مراجع ذی‌ربط و تأمین اعتبار در بودجه‌های سنواتــی وزارت راه و ترابری به اجرا درآید» اما این مصوبه هرگز به اجرا درنیامد و متولیان راهسازی با تخریب‌های گسترده اقدام به تعریض بخش‌هایی از جاده در اواخر دهه 80 کردند. اقدامات غیرقانونی وزارت راه با سکوت پرسش برانگیز سازمان محیط‌زیست در دولت نهم ادامه یافت تا این‌که یکی از تشکل‌های زیست محیطی به نام کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط‌زیست ایران از سازمان محیط‌زیست و وزارت راه به دیوان عدالت اداری و دادستان کل کشور شکایت کرد. شکایتی که اگرچه دیرهنگام رسیدگی شد اما سرانجام با دستور اکید دادستان کل کشور و دادستان استان گلستان منجر به توقف چند ماهه عملیات وزارت راه و نهایتا توقف تعریض جاده در بخش جنگلی پارک ملی گلستان شد. تا این‌که نهایتا وزارت راه و شهرسازی در‌سال 1389 مطالعات ارزیابی زیست محیطی جاده شمالی را به مشاور واگذار کرد. با این حال سازمان محیط‌زیست در سال 1391 تنها به دليل اينكه مسیری كه یک كيلومتر از جاده شمالی از آن عبور مي‌كند جنگلی اســت تلویحا با این جاده مخالفت می‌کند. این درحالی است که جاده موجود گلستان با عبور از جنگل و حاشیه پارک عملا 58 کیلومتر از این پارک ملی را تحت‌الشعاع قرار داده و هر ساله بیش از 700 تا 800 مورد تلفات گونه‌های جانوری در این محور از سوی این سازمان گزارش می‌شود. اما با پیگیری‌های معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست از 4 ماه پیش تاکنون و موافقت اخیر کمیته ارزیابی این سازمان با ساخت محور جدید در بیرون از پارک و با در نظر گرفتن این حقیقت که جاده موجود نمی‌تواند پاسخگوی رشد جمعیت و ترافیک فعلی باشد از میان سه گزینه پیشنهادی وزارت راه، با گزینه بزرگراهی موافقت شد. براساس گزارش مهندسان مشاور وزارت راه و شهرسازی، محور موجود در داخل پارک حتی اگر هم به صورت دوخطه تعریض شود جوابگوی ترافیک تا چند‌سال آینده نخواهد بود درحالی‌که گزینه بزرگراهی نه‌تنها طول سفر و زمان صرف شده را کاهش می‌دهد بلکه حدود 45درصد از محور پیشنهادی بر روی جاده کلاله- اسلام‌آباد- آشخانه منطبق خواهد شد که در این‌صورت صرفه‌جویی قابل‌توجهی در هزینه عملیات اجرایی راهسازی خواهد داشت. علاوه بر این دسترسی بیش از 50 روستا در این محور به راه، افزایش دوبرابری سرعت در جاده جدید در مقایسه با جاده موجود جنگل گلستان، سیل‌خیز نبودن و ایمنی بالاتر جاده و آسیب‌های کمتر زیست محیطی از دیگر امتیازات واریانت شمالی پارک ملی گلستان است که در صورت آغاز عملیات اجرایی می‌تواند پارک ملی گلستان را بعد از گذشت بیش از 4 دهه از روند اضمحلال نجات داده و بار دیگر گل سر سبد پارک‌های ملی ایران را در جهان پر آوازه کند. اگرچه با ساخت جاده شمالی، جاده موجود هیچ گاه مسدود نخواهد شد و صرفا به‌عنوان راه توریستی و دسترسی مردم محلی مورد استفاده قرار خواهد گرفت اما بخش اعظم ترافیک و ترانزیت موجود به بزرگراه منتقل شده و سازمان محیط‌زیست می‌تواند با کنترل و نظارت بیشتر بر گردشگران و با اجرای طرح مدیریت پارک، این منطقه را به منطقه‌ای امن و جذاب برای طبیعت‌گردان داخلی و خارجی تبدیل کرده و با ورود اکوتوریست‌ها به منطقه و رونق کسب و کار مردم محلی گام بزرگی را در تغییر معیشت و ارتقای سطح درآمد جامعه محلی بردارد. در غیراین صورت با تداوم روند موجود نه‌تنها همچنان باید شاهد آتش‌سوزی‌های وسیع و تلفات بالای جانوری در داخل جنگل گلستان به دلیل ورود بی‌ضابطه مسافران عبوری باشیم بلکه از هم‌اکنون باید نابودی این اکوسیستم بی‌همتا و گنجینه تنوع‌زیستی ایران را حتمی متصور شد چرا که براساس مطالعات دانشگاه تربیت مدرس – نور مازندران عامل جاده بیشترین تاثیرگذاری منفی را بر روند زوال پوشش گیاهی پارک داشته و تشدید حریق‌ها این منطقه را در مرز اضطرار و بحران قرار داده به‌طوری‌که پارک ملی گلستان در مرز تخریب شدید زیستگاهی قرار گرفته و این امر می‌تواند به نابودی این پارک ملی منجر شود.