شهروند| دیپلماسی تجاری در معنای عام، به فعالیتی اطلاق می‌شود که برای حضور در بازارهای بین‌المللی و اقتصاد بین کشوری، از مسیر سیاست بهره برده شود. درواقع وقتی کشوری برای حضور فعال‌تر در اقتصاد بین‌الملل دست به تحرک سیاسی بزند و وارد یک اقدام عملی شود، برای تحرک دیپلماسی تجاری فعال شده است؛ چرا که دگرگونی‌های پایه‌ها و ساختار رفتاری یک کشور نسبت به دیگر کشورها، اتفاقی است که نشان می‌دهد آن کشور خواهان توسعه و همراهی با دیگر کشورهاست. در این حوزه، عضویت در سازمان تجارت جهانی گوشه‌ای از دستاوردهای این دیپلماسی تجاری دانسته می‌شود که در کشور ما، به دلیل مسائلی تاکنون محقق نشده است. تلاش در حل‌وفصل ماجرای هسته‌ای با کشورهای 1+5، در راه این دیپلماسی فعال است و نقطه‌ای شده که منافع برد - برد را به عرصه اقتصاد پیوند زده است. موضوعی که تحقق آن، موجب دلگرمی سیاسی کشورها و در ادامه به رونق اقتصادی آنان منجر می‌شود. در همین باب ميزگرد «چيستي و جايگاه ديپلماسي تجاري» روز سه‌شنبه در مرکز پژوهش‌های بازرگانی برگزار شد تا با حضور کارشناسان بحث به نقد و بررسی گذاشته شود. در این خصوص میرهادی سیدی از کارشناسان موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی به تشریح چند بند از الزامات تحقق دیپلماسی تجاری پرداخت. بندهایی که بدون‌شک هیچ‌یک از آنان اکنون در نظام اقتصادی و سیاسی کشورمان تجلی 100درصدی پیدا نکرده است و با توجه بیشتر به آن می‌توان گام استوارتری در مسیر دیپلماسی تجاری برداشت. او در آغاز صحبت‌هایش، سخن گفتن از دیپلماسی تجاری را امری سخت و پیچیده برشمرد که از دید عموم مورد بی‌اعتنایی است. در ادامه گزیده گفته‌های او در این جلسه را می‌خوانید.
آسیب‌شناسی هزینه‌های مبادله
در دوران فئودالیسم، شبیه به آن چیزی که در عصر جهانی شدن اتفاق افتاد، وجود داشت؛ در آن مقطع، دولت مدرن تشکیل شد و در آن برهه زمانی که یک کالا می‌خواست از یک جا به نقطه‌ای دیگر در کشور برود، چندین خان، تکه‌ای از آن کالا را برای خود برمی‌داشتند که این به بهانه ایجاد امنیت و امکانات رخ می‌داد. سپس تاجر می‌دید برای انتقال یک کالا از یک منطقه به منطقه دیگر بخش زیادی از آن کالا را به خان‌ها داده است. در این حالت هزینه مبادله برای تاجر بسیار سنگین می‌شد. اما در نظام مدرن تنها گمرک یک سهم مشخصی را از تاجر می‌گیرد و هزینه مبادله را کاهش می‌دهد. حال تصور کنید که دیگر کشورها این هزینه را کاهش داده‌اند و شما همچنان در دوران قبلی با یکسری هزینه گزاف حضور دارید. در این حالت دیگر کسی مایل به تجارت با شما نیست و ترجیح می‌دهد با دیگر کشورها کار کند.
همان اتفاقی که در دوران فئودالیسم رخ داد و پس از آن هزینه مبادله کم شد که یک نقطه عطف محسوب می‌شود و در صورت متوجه نشدن آن همه چیز از دست می‌رود. با جهانی شدن هزینه مبادله کاهش پیدا می‌کند و توقف شما در آن نقطه تاریخی که هزینه‌های گزافی را به شما تحمیل می‌کند دیگر مطرح نخواهد بود. در مثالی باید اشاره کنم که اعضای WTO تا قیامت نمی‌توانند برخی قوانین را تغییر دهند و تکلیف تجار برای همکاری با اعضای این سازمان روشن است.
صادرات فکر و اندیشه
در کنار بسط جغرافیایی
نکته دیگر در فرآیند احیای دیپلماسی تجاری، حرکت دنیا به سمت بسط جغرافیایی است که در آن برخی کشورها به صورت سنتی تنها با چند کشور همسایه تجارت می‌کنند و در دوران مدرن به جای صادرات کالا به دیگر کشورها اقدام به صدور فکر و اندیشه به خارج می‌کنند. این اتفاقی است که در یک کشور میانگین افتاده است. کشور ما اکنون به دلیل تحریم‌ها در شرایط قبض جغرافیایی قرار دارد و در برهه‌ای آن نقطه عطف را متوجه نشده‌ایم و ما همچون 20سال پیش به شراکتمان ادامه می‌دهیم. در 3 دهه پیش ما هیچ بانک خارجی در ایران نداشتیم و اکنون هم بانک خارجی برای همکاری به ایران نیامده است و این نشان می‌دهد که ما هیچ حرکتی نکرده‌ایم درحالی‌که تمام دنیا به هم ریخته است. کشورهای دیگر توانستند این را هضم کنند و دچار قبض موضوعی شدند.
قوانینی که برای 30سال پیش است
ما برای پیاده نکات قبلی باید دیپلماسی تجاری داشته باشیم. راهبرد تجاری قائم به ذات نیست و سیاست‌های دیگر را هم می‌طلبد اما پیش از آن ما باید تکلیف خودمان را در خیلی از حوزه‌ها روشن کنیم. اگر راهبرد نداریم، سیاست‌های تجاری که داریم؛ قانون مقررات صادرات ما برای دهه 60 است و خیلی از موضوعات آن را خودمان کم و بیش تغییر داده‌ایم و این برخلاف سیاست تجاری است. بالاترین تولید زعفران دنیا برای ما است و تعرفه 70درصدی هم دارد، پس همه باید از حضور ما نگران باشند نه ما از تولید و صادرات آنها زیرا سیاست تجاری ما باید در اتاق‌های دربسته فعالیت کند تا چیزی حاصل شود که پر اهمیت باشد.
10 دیپلمات تاجر هم در کشور نداریم
در 10سال گذشته ما 10 نفر را هم نفرستاده‌ایم برای تحصیلات تا در حوزه دیپلماسی تجارت تخصصی ورود کنند. وزارت خارجه این موضوع را در حوزه تخصص خود نمی‌داند. اما هیچ فردی را نتوانسته‌ایم برای این امر پرورش دهیم تا در آن نقطه عطف ذکرشده استفاده کنیم. 4سال پیش یک استاد دانشگاه گفت اگر عضو WTO شویم ایدز در ایران زیاد می‌شود، ما گفتیم این چه حرفی است که می‌زنید و چرا بدون پایه علمی این مسائل را مطرح می‌کنید، چرا علاقه به تعامل با جهان و فراگرفتن از آنان را ندارید. ما ناگزیریم که در جهان تعادل تجاری داشته باشیم و این تعامل با دنیا نگاه خودش را می‌خواهد. به عبارتی دیگر، آیفون کشور آمریکا که در یک مشت جا می‌شود، توسط 15 کشور به تولید می‌رسد، وقتی ابرقدرتی برای تولید یک آیفون، 14 کشور را تحمل می‌کند ما هم باید دنیا را تحمل کنیم و در این مسیر ابتدا دیوارهای ذهنی‌مان را فرو بریزیم تا بعد از آن دیوارهای تعرفه‌ای هم از میان بروند.