فاطمه صفری| اگر به چندین و چند مدرسه در سطح شهر سر زده باشید، تفاوت‌هایی را احساس می‌کنید. تفاوتی که برای یکی نوستالژی ایام کودکی است و به دیگری حس غریبی که خود را دون‌تر از همسالانش می‌بیند، دست می‌دهد. حسی که محله‌به‌محله و مدرسه‌به‌مدرسه برای دانش‌آموزان درحال تحصیل متفاوت است. حسی که در یک مدرسه درماندگی را القا می‌کند و در دیگر مدرسه مقایسه به دانش‌آموزان سایر کشورها می‌انجامد که سرانجامی دارد مانند حرف‌هایی چون بچه مردم را نگاه کن کجا درس می‌خواند یا دیگری می‌خواهد چون پسرخاله‌اش در خارج از کشور درس بخواند، چراکه در ایران از امکانات کافی بهره‌مند نیست.
آیا همه این حرف‌ها ریشه در عقب‌ماندگی آموزشی ما ندارد؟ به‌تازگی دریافته‌ایم که این موضوع از چه اهمیتی برخوردار است و در این راستا تدابیری درنظر گرفته شده و یکی از این تدابیر تلاش‌های صورت‌گرفته برای هوشمندسازی مدارس است. هوشمندسازی‌ای که سال‌های‌سال در جای‌جای جهان به آن جامه عمل پوشانده شده و ما به‌تازگی درصدد آن برآمده‌ایم. سیستم الکترونیکی که در جهت ارتقای آموزش گام برمی‌دارد و موجب می‌شود تا به تعریف یونسکو از آموزش و معنای واقعی باسواد نزدیک شویم. مدارسی که اکنون در مسیر هوشمندسازی قرار گرفته‌اند برای رسیدن به استانداردهای جهانی فاصله گزافی را باید طی کنند.
آموزش قهر
سیستم آموزشوپرورش ایران از سیستم آموزشی فرانسه کپی‌برداری شده که آن هم به واسطه سفر برنامه‌ریزان وقت به آن کشور است. هر چند این سیستم آموزشی چندین و چندبار دستخوش تغییر قرار گرفت اما تنها برای چندین سال این تغییرات اعمال شد و اکنون به سیستم سابق کوچ کرده‌ایم، کوچی که در آن کمتر خبری از تحولات روز دنیا دیده می‌شود و انگار در بیشتر مدارس تابلو‌های سفید وایت‌برد جای تخته‌سیاه و گچ‌ها را گرفته است، نه از کتاب الکترونیکی خبری است و نه از درنظر گرفتن چنین مقوله‌ای برای دانش‌آموزان که یکی از دلایل آن می‌تواند هزینه بالای پیش‌رو برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها یا وزارتخانه مربوطه باشد که توانایی مالی برای تلفیق تکنولوژی با آموزش را ندارد. آموزش در سراسر دنیا توأم با تکنولوژی شده و توانسته در بسیاری از مسائل چون صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و حفظ محیط‌زیست مثمرثمر واقع شود.
سواد آموزشی
حال شاید این سوال به اذهان متبادر شود که آیا کشور ما در عرصه آموزش راه درازی پیش‌رو دارد و جزو آن دسته از کشورهای توسعه‌نیافته آموزشی به شمار می‌آید یا آن‌که توانسته در جهان جایگاه خوبی را به خود اختصاص داده یا تنها درپی سوادآموزی است، سوادی که در نوع خود از تعریف گسترده‌ای برخوردار است. تعریف یونسکو از باسواد به این شرح آمده است؛ سواد عاطفی؛ توانايی برقراری روابط عاطفی با خانواده، همکاران، مشتریان، رقبا و دوستان به نحو شایسته. سواد ارتباطی؛ توانايی برقراری ارتباط و تعامل با تمامی اعضای جامعه، شامل آداب معاشرت و روابط اجتماعی بهینه. سواد مالی؛ توانايی مديريت اقتصادی درآمد، یعنی دانش گردش نقدینگی، سرمايه‌گذاری و مديريت هزینه. سواد رسانه؛ اين‌كه بدانيم كدام خبر رسانه‌ها معتبر و كدام نامعتبر است، یعنی توانايی تشخيص راستی و درستی اخبار و ديگر پيام‌های رسانه‌ای. سواد آموزشوپرورش؛ توانايی تربيت فرزندان شایسته و برنامه‌ریزی برای آموزشوپرورش کارکنان بایسته. سواد رايانه؛ توانايی استفاده از مهارت‌های هفت‌گانه رايانه یا ICDL، شامل مفاهيم پايه فناوری اطلاعات و ارتباطات، استفاده از رايانه، مديريت فايل‌ها، واژه‌پردازی و... و تنها خواندن و نوشتن را اصولی برای باسوادی ندانسته است. ما نه‌تنها این مقولات در سیستم آموزشی‌مان قرار نگرفته، بلکه راهی طولانی را برای جای دادن این موضوعات باید دنبال کنیم تا به نقطه عطفی در این زمینه
دست یابیم.
گریزی به گذشته
یکی از معیار‌هایی که در دوران گذشته همواره مورد توجه بشر بوده میزان باسوادی است. این موضوع به هر اندازه بیشتر بوده، نشان از توسعه‌یافتگی بهتر و بیشتر مردم آن جامعه داشته است و خبر از رشد آن جامعه می‌داد. امروزه نیز مبرا از گذشته نیست، چراکه در دنیای امروزی نیز میزان باسوادی مورد توجه همه جوامع قرار گرفته است و هر کشوری از این موضوع کمتر بهره‌مند باشد، نشان از عقب‌ماندگی جامعه پیش‌رو دارد. حال با وجود این مقولات آیا ایران جزو کشورهای عقب‌مانده آموزشی قرار می‌گیرد؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش به گفت‌وگو با کارشناسان نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید؟
پیشینه
آموزش اکتسابی
آموزش همواره یکی از موضوعات مهمی است که به آن پرداخته می‌شود، اما چند صباحی است که به نظر می‌رسد عدم‌توسعه‌یافتگی در این مقوله دیده می‌شود که به عقیده برخی از کارشناسان، معلمان خسته و فرسوده، هویت ملی مخدوش فرزندان ایران و شخصیت ضعیف دانش‌آموزان موانعی برای عزم توسعه آموزش و زیربنای آن هستند، چراکه فرزندان ما کودکانی نیستند که از قابلیت‌های فراوانی برخوردار باشند و در فقر مهارتی به سر می‌برند. همین امر موجب شده تا آموزشوپرورش بیشترین انرژی و توان خود را روی فعالیت‌های غیرمهارتی، تزیینی، تقویمی و اقدامات مناسکی متمرکز کرده است. باوجود نیروهای دلسوز و خوش‌فکر در امور پرورشی مدارس و ادارات اما سیاست‌گذاری‌های این بخش عموما نتوانسته تکنولوژی‌ای که در دنیای روزمره یکی از مهمترین مقولات آموزشی به‌شمار می‌آید، در این زمینه وارد کند. همچنین باید توجه داشت آموزش و پرورش در ذهنیت عامه از محبوبیت سنتی برخوردار است، اما برای دستیابی به نظام آموزشی سازگار با توسعه، این محبوبیت سنتی کفایت نمی‌کند. ما نیاز به پدیداری گفتمانی توسعه‌گرا حول محور آموزش و پرورش داریم. همچنین باید توجه داشت که سیستم آموزشی ما برگرفته از سیستم آموزشی فرانسه است و با وجود اعمال تغییراتی که داشته هنوز که هنوز است جایگاه خود را به دست نیاورده است.
نگاه موافق
جایگاه آموزشی خود را به دست نیاورده‌ایم
علیرضا سلیمی، دبیرکمیســـیون آموزش و تحقیقات| عقب‌ماندگی در عرصه آموزش از مقولاتی است که موافقان و مخالفانی را به خود اختصاص داده است، چراکه این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و توانسته جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص دهد. علیرضا سلیمی، دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه معتقد است: «ابتدا این موضوع باید نمایان شود که منظور از عقب‌ماندگی به چه معناست و سپس درمورد آن سخن به میان آورد، چراکه تنها تکنولوژی و مانند آن معنای عقب‌ماندگی آموزشی را نمی‌دهد.»
این دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات با اشاره به این‌که مسئولان همواره در تلاش‌اند تا بتوانند گامی در جهت پیشبرد آموزش بردارند، ادامه داد: «ابتدا باید به دو نکته توجه کرد؛ یکی تلاش‌هایی که در عرصه آموزش شده و ما قدردان آنها هستیم. اما این‌که ما توانسته باشیم خود را در سطح قابل‌قبولی ارایه دهیم، هنوز که هنوز است به آن جایگاه دست پیدا نکرده‌ایم، چراکه ما تنها یک مشکل در این زمینه نداریم و از چند جهت این مشکلات را باید برسی کنیم. ابتدا بحث بومی‌سازی آموزش است که باید مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوانیم در این راستا گامی برداریم و در این زمینه موثر واقع شویم.»
سلیمی با یادآوری این‌که سیستم آموزشی ما برگرفته از سیستم آموزشی فرانسه است، در این راستا توضیح داد: «با توجه به مقولاتی که بیان شد به‌نظر می‌رسد ما عقب‌ماندگی جدی‌ای را دنبال می‌کنیم، چراکه در گذشته‌ای نه‌چندان دور از آموزش بومی برخوردار بوده‌ایم، همچنین باید درنظر داشت که سیستم آموزشی ما برگرفته از سیستم آموزشی فرانسه است و در این بخش دچار کم‌کاری شده‌ایم تا جایی که رهبر معظم انقلاب در این زمینه اشاراتی کردند و فرمودند این بخش نیازمند توجه ویژه‌ای است.» این نماینده مجلس ضمن انتقاد از عدم‌وجود زیر ساخت‌هایی برای تدوین آیین‌نامه‌ای در زمینه تحول نظام آموزشی ادامه داد: «بحث تحول نظام آموزشی نیز از مواردی است که باید به آن توجه داشت، زیرا محتوای آن، محتوای جدی‌ای است که متاسفاته زیرساخت‌ها، برنامه‌ها و آیین‌نامه‌های آن هنوز که هنوز است شکل نگرفته است. به همین جهت این بخش نیازمند اراده‌ای جدی است که تاکنون ما شاهد چنین اراده‌ای نبوده ایم. همچنین باید توجه داشت استعداد ایرانی یکی از بهترین استعداد‌هاست، اما متاسفانه از این استعدادها استفاده نشده است. اما سوالی که مورد پرسش است این است که چرا ما نتوانسته‌ایم از این استعدادها بهره بگیریم.»
دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه ادامه داد: «با توجه به مقولاتی که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت نظام آموزشی ما کارآمد نیست و کارآمدی آن به حد اعلا نرسیده است. همچنین دیگر نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، تعدد و تکثر مدارس در کشور ما است، چراکه تعدد مدارس موجب شده یکپارچگی نظام آموزشی از بین برود و نوعی بی‌عدالتی به وجود آید. با نگاهی به مدارس دولتی، غیردولتی، استثنایی و... متوجه این مهم می‌شویم که مدارس از تنوع بسیاری برخوردارند که در بحث سرویس‌دهی به دانش‌آموزان نیز متفاوت هستند و موجب به‌وجود آمدن نظام آموزشی چند پارچه شده‌ایم.»
سلیمی در خاتمه ضمن انتقاد از پرداختن به تکنولوژی و عدم‌فرهنگ‌سازی آن در مدارس در این زمینه توضیح داد: «از دیگر مقولاتی که می‌توان به آن پرداخت تکنولوژی است، چراکه یکی از ابزار‌های آموزش است که نمی‌تواند به‌عنوان تنها ملاک ارزیابی موردتوجه قرار گیرد. از آن‌جا که تکنولوژی یکی از لازمه‌های زمان ما به شمار می‌آید، در این راستا تدابیری درنظر گرفته شده است، اما این گام‌ها در حد متعارف نیست و به‌حدی افراط شده که دیگر کودکان را به تفکر وانمی‌دارد و موجب ضربه‌زدن به آنها شده است. لازم است در ابتدا فرهنگ استفاده درست از تکنولوژی آموزش داده شود، زیرا هنوز که هنوز است ما نتوانسته‌ایم به معنای واقعی این موضوع را ساماندهی کنیم. این مشکلات به علاوه مشکلاتی که در بحث شبانه‌ها و سایر موضوعات وجود دارد باعث شده باوجود تلاش دست‌اندرکاران این عرصه بگویم نتوانسته‌ایم جایگاه آموزشی‌ای را در سطح ایران اسلامی به خود اختصاص دهیم.»
نگاه کارشناس
تعریف عقب‌ماندگی و توسعه در کشورها متفاوت است
میرحمـایـت میرزاده، سخنگوی کمیسیون آمـوزش و تحقیقات| کشور درحال‌توسعه یا کشور روبه‌رشد، کشوری است با استانداردهای نسبتا پایین زندگی، پایه صنعتی توسعه‌نیافته و شاخص پایین توسعه انسانی، اما از نظر آموزشی آیا کشور ما کشور عقب‌مانده‌ای محسوب می‌شود یا خیر، جای سوال است. میرحمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه معتقد است ابتدا باید تعریفی عملیاتی از کشورهای عقب‌افتاده و پیشرفته ارایه کرد و سپس در این زمینه سخنی به میان آورد، زیرا تعریف هر کشوری از توسعه‌یافتگی یا عقب‌ماندگی منحصر به خودش است. همچنین با توجه به این‌که در دنیا تعریف جامعی در این مقوله وجود ندارد، نمی‌توان در این زمینه اظهار نظر کرد، زیرا هر کشوری با توجه به سلایق خود برای این مقولات تعریفی را انتخاب می‌کند، به همین جهت تا زمانی که تعریف مشخصی از این موضوع ارایه نشود، نمی‌توان در مورد سیستم آموزشی کشوری نظر داد و آن را دستخوش قضاوت قرار داد. هر کشور با توجه به سلایق و منافعی که دارد، تعریفی ارایه می‌دهد و تا زمانی که به یک تعریف واحد دست پیدا نکند، نمی‌توان سیستم آموزشی و معلمان را نسبت به این موضوع دلسرد کرد و با گزارش‌های غیرواقعی، خود را به این موضوع دلخوش کنیم.
نگاه مخالف
آموزش رو به توسعه
فرهاد فلاحتـی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات | بسیاری از کارشناسان معتقدند که آموزشوپرورش ما نیاز به تغییر و تحولاتی دارد، زیرا به نظر می‌رسد ما جزو آن دسته از کشور‌هایی هستیم که نتوانسته‌اند در توسعه آموزش نقشی داشته باشند. فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات بر این باور است: «آموزشوپرورش ما یکی آموزش‌وپرورش‌های درحال‌توسعه است. رشد نظام تعلیم و تربیت در ایران براساس شاخص‌ها، حرکت‌ها و تاریخچه‌ای که در آن قرار داریم، است. به عبارتی تاریخ نظام تعلیم و تربیت در کشور ما مضاف بر حرکت علمی و شتابی که در آن مشاهده می‌شود، مربوط به عهد قاجار و زمان امیرکبیر است. بنابراین نظام کلاسیک ما متناسب با مد روز و مباحثی که در تاریخ داریم نشان‌دهنده رشد علمی و شتاب در این مقوله است که حرکت روبه توسعه آن نیز مناسب بوده است.»
این نماینده مجلس در این زمینه خاطرنشان کرد: «شیوه آموزشی ما نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا بهتر است، چراکه شیوه‌های فراگیری آموزشی ما با استفاده از شیوه‌های تعلیم و تربیت نوین و مسائلی از این دست بوده و توانسته جایگاهی را برای تولید محتوا و روش‌های آموزشی که عجین‌شده با روش‌های مدرن است، به خود اختصاص دهد ودر دنیا خودش را به خوبی نمایان کرده است.»
فلاحتی با ابراز خشنودی در زمینه رو به توسعه بودن آموزش، در این راستا ادامه داد: «شرکت دانش‌آموزان در المپیاد‌های جهانی و کسب مقامات برتر در این زمینه مزید بر علت‌اند، همچنین مقام‌های دانشجویان در حوزه‌های دانشگاهی را می‌توان دلیل دیگر این امر دانست، در ضمن باید درنظر داشت ورود محصل خوب به دانشگاه‌ها از دیگر عواملی است که موجب رشد دانشجویان توانمند شده است، چراکه نخبگان و اندیشمندانی هستند که بسیاری اوقات با عنوان فرار مغزها شناخته می‌شوند.»
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه ادامه داد: «بنابراین با توجه به مقولاتی که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت آموزشوپرورش ما هم به لحاظ تولید محتوا و هم آموزش و فراگیری آن و در نتیجه شیوه‌های آموزشی جزو کشورهای درحال‌توسعه محسوب می‌شود، این در حالی است که در بسیاری از گرایش‌ها جزو کشورهای درحال‌توسعه به شمار می‌آید. البته باید در نظر داشت که در آموزش و آموزشوپرورش ما کمی‌وکاستی‌های بسیاری وجود دارد، اما نکته قابل‌تامل این است که کشوری نیستیم که در عرصه آموزش ساکن باشد و با وجود عدیده‌ای از مشکلاتی که داریم، هر روزه شاهد رشد و تحول در این عرصه هستیم.»
فلاحتی در خاتمه با اشاره به کم‌وکاستی‌های آموزش و آموزشوپرورش، این موضوع را موضوعی ساکن ندانست و در این راستا بیان کرد: «اگر بخواهیم بدانیم که آیا سخن از رشد و توسعه برای رسیدن به شاخصی معین و نرمی خاص کافی است؟ مسلما پاسخ به این پرسش نه است، چراکه در تدوین کتب آموزشی ما هنوز که هنوز است مشکلاتی وجود دارد. ما در زمینه فضاهای کتابخانه‌ای و آزمایشگاه‌های مدرن عقب مانده‌ایم و به‌روزشدن تکنولوژی هنرستان‌ها و دبیرستان‌های کار و دانش هنوز که هنوز است نیاز به کار دارد. این مقولات همه نیازمند کار است. البته لازم به ذکر است برآیند آموزشوپرورش رو به توسعه و رشد دارد. با نگاهی به سال‌های پس از انقلاب این روند روبه توسعه را شاهد هستیم، زیرا با توجه بیشتری از سوی دولتمردان روبه‌رو بوده‌ایم.»
تجربه دیگران
سیستم نظام آموزشی در سایر کشورها
آموزش یکی از مهمترین مباحثی است که در جای‌جای دنیا مورد توجه قرار گرفته است. شاید این سوال برای همه پیش آمده باشد که بهترین سیستم آموزشی متعلق به کدام کشور است.
1- کره‌جنوبی
با وجود این‌که کره‌جنوبی یکی از کشورهای آسیایی به شمار می‌آید، با این حال یکی از کشور‌هایی است که رتبه آموزشی خوبی را به خود اختصاص داده است. در این کشور مدارس هفت‌روز هفته دایر هستند و دانش‌آموزان در سال حدود یک‌ماه‌ونیم تعطیلی دارند که سه‌هفته آن برای تابستان است. همچنین باید دانست در کره آموزش زبان‌های خارجی به عهده معلمانی از همان کشور یا به عبارتی Native است، به همین دلیل مردم کره زبان انگلیسی را از فرانسوی‌ها بهتر صحبت می‌کنند و عمدتا در آزمون تافل نمرات بالایی را به‌دست می‌آورند.
2- ژاپن
ژاپن از دیگر کشورهای آسیایی است که همواره با کره‌جنوبی رقابت تنگاتنگی را تجربه کرده‌اند، شاید تنها تفاوت این دو کشور در سیستم آموزشی اختصاص زمان بیشتر برای استراحت به دانش‌آموزان است. در این کشور آموزش با تجربه و فناوری ادغام شده که این امر باعث ایجاد تفکری خلاق در سیستم آموزشی شده است. همچنین جالب است بدانیم تعامل بین معلم و دانش‌آموزان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، آموزش برای همه در یک سطح است و بهره هوشی عامل برتری کسی بر دیگری نیست.
3- سنگاپور
سنگاپور نیز از دیگر کشورهای آسیایی است که توانسته جایگاهی را در سیستم آموزشی به خود اختصاص دهد. یکی از دلایل پیشرفت این کشور در سیستم آموزشی این است که تمرکز ویژه بر آموزش پایه و هوشمندسازی سیستم آموزشی است.
4- هنگ‌کنگ
نظام آموزشی هنگ‌کنگ مانند آموزش در بریتانیا اداره می‌شود. پیشرفت در یادگیری و رسیدن به مدارج تحصیلی بالا، به‌دست‌آوردن شغل مناسب را تضمین می‌کند. البته لازم به ذکر است که هنگ‌کنگ در منطقه‌ای تجاری واقع شده است، به همین جهت دانش‌آموزان این منطقه به زبان‌های انگلیسی، چینی و ژاپنی مورد آموزش قرار می‌گیرند.
۵- فنلاند
کشور فنلاند نیز از دیگر کشور‌هایی است که جایگاه خوبی را در سیستم آموزشی به خود اختصاص داده است، اگرچه این کشور روزی صدرنشین سیستم‌های آموزشی جهان بود، اما اکنون جایگاه آن رو به افول است، با این وجود سیستم آموزشی فنلاند بیش از سایر کشورها مورد پذیرش قرار گرفته است. موضوع جالب توجه این است که این کشور از کوتاه‌ترین ساعت آموزشی برخوردار است و تا دوره دبیرستان هیچ امتحانی برای دانش‌آموزان برگزار نمی‌شود تا پس از اتمام دوره دبیرستان که آزمون جامع برگزار می‌شود. سیستم آموزشی این کشور مبنی‌بر آموزش رایگان برای همه و به همراه تفریح، تجربه و اکتشاف است.
6- بریتانیا
آموزش در هر چهار منطقه انگلیس، اسکاتلند، ولز و ایرلند به‌صورت جداگانه اما تحت نظر حکومت مرکزی اداره می‌شود. در کل سیستم اسکاتلند از سایر مناطق بهتر است، به همین جهت بریتانیا توانسته جایگاه خوبی را به خود اختصاص دهد.
7-کانادا
کانادا ازجمله کشور‌هایی است که تحصیل تا ۱۸سالگی اجباری است، این امر نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که برای سیستم آموزشی قایل شده‌اند، همچنین این امر موجب شده تا این کشور بیشترین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را در میان کشورها داشته باشد. آموزش ابتدایی، نرخ سواد ۹۹درصد و یادگیری زبان‌های انگلیسی و فرانسوی اجباری است.
8- هلند
اگرچه هلند هنوز که هنوز است جزو 10 کشور برتر سیستم آموزشی قرار دارد، اما این موضوع چندان خوشایندی نیست، چراکه این کشور به دلیل توجه کمتر به مدیریت آموزشی در رتبه هشتم قرار گرفته است.
9- جمهوری ایرلند
میزان سواد مردم در جمهوری ایرلند 99درصد است. این کشور آموزش در همه سطوح، از ابتدایی تا دانشگاه را کاملا رایگان برای مردم فراهم کرده است و تنها ورودی‌های کشورهای حوزه یورو باید در قبال آموزش شهریه پرداخت کنند.
10- لهستان
لهستان از 10 کشور برتر در حوزه آموزش است. این کشور سعی دارد تا توجه ویژه‌ای به حوزه آموزش در سطوح مختلف از خود نشان دهد، به همین جهت توانسته نسبت به سال‌های گذشته در حوزه آموزش پیشرفت چشمگیری را تجربه کند.
11-سایر کشورها
از دیگر کشور‌هایی که توانسته‌اند در سیستم آموزشی جایگاهی را به خود اختصاص دهند، کشورهای دانمارک، آلمان، روسیه آمریکا، استرالیا، نیوزلند، رژیم صهیونیستی، بلژیک، جمهوری چک و سوییس است که هرکدام به‌نوبه خود از قابلیت‌هایی برخوردارند، برای مثال در روسیه نرخ سواد صد‌درصد است و ۵۴درصد کارگران آن تحصیلات دانشگاهی دارند که در سطح جهان اول است.
در آمریکا 85درصد دانش‌آموزان موفق به اخذ دیپلم دبیرستان می‌شوند، اما تنها ۳۰درصد آنها وارد دانشگاه می‌شوند. در آلمان دبیرستان به ۴ دوره تقسیم می‌شود؛ مدرسه‌ای برای پزشکی و کارهای تجاری، مدرسه عالی هنر، کارهای فنی و دانشگاه فعالیت‌های آموزشی.
منابع دیگر
روزنامه «شهروند» برای دستیابی راحت تر و سریع تر مخاطبان و علاقه‌مندان به مطالعه در رابطه با آیا ما در آموزش جزو کشور های عقب افتاده به شمار می رویم ؟ اقدام به تهیه منابع دیگر در رابطه با این موضوع کرده است. به همین جهت اگر به این موضوع علاقه‌مند و مایل هستید مطالب بیشتری در این زمینه بخوانید، می‌توانید به آدرس‌هایی که در زیر آمده است، مراجعه کنید.
تبیان
www.article.tebyan.net/226810
خبرگزاری مهر
www.mehrnews.com/news/4043822