فرشید غضنفرپور| فراکسیون امید ناامیدمان کرد؟ حسن روحانی چطور؟ کابینه‌اش با آن همه انتظار و هیاهوی دوران تبلیغات انتخاباتی سرانجام چه کسانی را راضی کرد و چه کسانی را رنجاند؟ از روزی که گمانه‌زنی‌های نهایی درباره کابینه دوازدهم در قالب اسامی وزرای پیشنهادی روی کاغذ به مجلس دهم تقدیم شد، مخالفتهای دامنه‌دار و تند و تیز کاربران شبکه‌های اجتماعی عمدتا نزدیک به جناح اصلاح‌طلب به صفحات کاغذی و مجازی رسانه‌ها نشت کرد و در چشم بر هم زدنی آنها که دیروز برای «روحانی تا 1400» هشتگ میزدند و قبل‌ترش «لیست امید» را سر خیابان‌ها و چهارراه‌ها بین مردم پخش میکردند به منتقدان و مخالفانی تبدیل شدند که ظاهرا دیگر نمی‌توان به‌زودی آنها را به جرگه حامیان دولتی که خود با تبلیغ و اصرار سر کارش آوردند، بازگرداند. اما این انتقادها تا چه اندازه از دلایل منطقی و کافی برخوردار است؟
خرده‌گیری‌ها از معرفی عبدالرضا رحمانی فضلی به‌عنوان وزیر پیشنهادی کشور آغاز شد و درباره محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات به اوج خود رسید و پس از رأی نیاوردن حبیب‌الله بی‌طرف، وزیر پیشنهادی نیرو آهنگی دلسرد‌کننده و ناامیدانه به خود گرفت. درست فردای روز رأی اعتماد، شماری از نشریات اصلاح‌طلب تلاش کردند توجیهی منطقی درباره علت شکست پروژه وزارت حبیب‌الله بی‌طرف، گزینه نزدیک به اصلاح‌طلبان و حزب اتحاد ملت ارایه دهند، غافل از آن‌که رویکرد کلی حاکم بر شبکه‌های اجتماعی، کابینه حسن روحانی و عملکرد فراکسیون امید را در سطحی وسیع زیر سوال برده بود.
روز رأی اعتماد پیش از آن‌که فهرست وزرای کابینه به همراه تعداد آرای اخذ شده، باطله، ممتنع و عدم اعتماد توسط علی لاریجانی از صحن علنی اعلام شود، سیدحسین نقوی‌حسینی به میان خبرنگاران آمد و در پاسخ به نخستین پرسش درباره این‌که نظرتان درباره کابینه معرفی شده چه بوده؟ خیلی سریع و قاطعانه گفت: «ما در این‌باره اعلام نظر نکرده‌ایم.» نقوی‌حسینی متعلق به اقلیتی است که از منتقدان سرسخت حسن روحانی در مجلس به حساب می‌آیند، نزدیک به جبهه پایداری است و از فعالان در ستاد رقیب روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری به شمار می‌رفت، با این حال او نظری درباره کابینه ابراز نکرده است. نقوی‌حسینی به این نکته هم اشاره کرد که بیشترین مخالفان وزرای پیشنهادی از فراکسیون امید بودند و دلیلی نداشت که ما وارد بحث مخالفت با وزرا بشویم. به گفته یکی دیگر از نمایندگان مخالف دولت، حتی محمدجواد ابطحی، نماینده نزدیک به جبهه پایداری هم که در مخالفت با دو وزیر پیشنهادی ازجمله ظریف و زنگنه نطق کرد، بنا به تصمیم و تشخیص شخصی‌اش به مخالف‌خوانی علیه کابینه پیشنهادی مبادرت کرده بود. در سوی دیگر، حمایت‌ها از دو وزیر کابینه که پیش از این هدف بیشترین انتقادها قرار گرفته بودند، از سوی اصلاح‌طلبان یا به عبارتی متعصب‌ترین و تشکیلاتی‌ترین اعضای فراکسیون امید انجام گرفت. واقعیتی که نشان می‌دهد فراکسیون امید یا جمع اصلاح‌طلبان مجلس از همان ابتدا دلیل چندانی برای مخالفت با این وزرا نداشته و از قضا ترجیح دادند آشکارا از آنان حمایت کنند. در این میان می‌توان به نطق نورمحمد تربتی‌نژاد، نماینده اصلاح‌طلب گرگان در موافقت با ربیعی اشاره کرد. قاسم میرزایی نیکو، یک نماینده اصلاح‌طلب دیگر هم ترجیح داد در ماجرای میان ربیعی و منتقدانش طرف وزیر پیشنهادی کار را بگیرد و از او حمایت کند. میرزایی نیکو پیش از این با نطق جنجالی‌اش در مخالفت با وزیر پیشنهادی ارشاد مورد توجه قرار گرفته بود.
وضعیت آذری‌جهرمی البته کمی متفاوت بود، اما نکته قابل توجه در انتقادات وارده به فراکسیون امید که بعضا برخی از اعضای این فراکسیون را نیز همراه منتقدان کرده، عدم توجه به ترکیب مخالفت‌ها و موافقت‌ها با وزرای پیشنهادی است. درمورد عبدالرضا رحمانی فضلی مشخصا فقط علی مطهری و مصطفی کواکبیان در جلسه فراکسیون امید با وزیر پیشنهادی کشور در صف مخالفان قرار گرفتند؛ اما درنهایت هر چهار موافق او در صحن علنی از فراکسیون امید بودند.
اما حسن روحانی چرا دست به انتخاب چنین وزرایی زد؟ پاسخ سناریونویسان شبکه‌های اجتماعی البته ساده و باورپذیر است: «او قسمت‌های مختلف کابینه را به باندهای مختلف قدرت واگذار کرده و هر تکه از کیک قدرت را گروهی تصاحب کرده است» اما آیا می‌توان به سادگی این صورت‌مسأله را پذیرفت؟
سعید حجاریان، فعال و متفکر سیاسی در گفت‌وگو با جماران در مورد عملکرد فراکسیون امید و رأی یک‌دست به بیشتر وزرای اصولگرا گفته: واقعیت این است که همه با هم کنار آمده‌اند مجلس با دولت، فراکسیون‌ها با وزرا، رئیس مجلس با رئیس‌جمهوری بالا با پایین همه با هم کنار آمده‌اند. او در مورد این‌که چرا روحانی چنین ترکیبی را به مجلس معرفی کرد، گفته است: بضاعت روحانی در مقطع فعلی در همین حد است؛ چرا که ما از اول انقلاب تا به امروز کادرسازی نکرده‌ایم؛ اگر کادرسازی می‌کردیم، الان کابینه بهتری داشتیم. خود آقای روحانی هم نیرویی بهتر از این وزرای پیشنهادی نداشت، اگر داشت معرفی می‌کرد. مسأله این است که کفگیر به ته دیگ خورده است و نه کسی را باقی گذاشته‌ایم و نه نیرویی تربیت کرده‌ایم.
این پژوهشگر علوم سیاسی در پاسخ به این سوال که آیا عملکرد امروز فراکسیون امید نتیجه عملکرد شورای سیاست‌گذاری نیست، گفت: «شورای سیاست‌گذاری کاری نمی‌توانست بکند، گزینه دیگری نداشت. خودشان می‌دانند من دخالتی در شورای سیاست‌گذاری ندارم ولی درمجموع فکر می‌کنم روندش باید کمی اصلاح شود.»