به‌ناز مقدسی| استارت‌آپ‌ها هم مالیاتی شدند؛ شرکت‌های نوپایی که هنوز عمرشان به یک دهه هم نرسیده، حالا در لیست بلندبالای کسب‌وکارهای مالیاتی قرار گرفتند. مالیات همان هزینه اجتماعی که از سود فعالیت‌های اقتصادی مردم نصیب دولت می‌شود برای استارت‌آپ‌ها که عموما بساط‌شان را در فضای مجازی پهن کرده‌اند هم خط‌ونشان کشیده است. با گسترش روزافزون استارت‌آپ‌ها سازمان امور مالیاتی کشور به این فکر افتاده تا این شرکت‌ها را که حالا تعدادشان به 11هزار رسیده، وارد جمعیت مالیات‌دهندگان کند. بعد از این‌که رئیس‌کل این سازمان اعلام کرد که کسب‌وکارهای نوین نیز باید مالیات پرداخت کنند، بازار اعتراض‌های این صنف داغ شد. با این حال، دو نظریه در رابطه با پرداخت مالیات استارت‌آپ‌ها وجود دارد؛ برخی از کارشناسان معتقدند همه کسب‌وکارها و فعالیت‌های اقتصادی باید مالیات پرداخت کنند و عده‌ای معتقدند برای حمایت کسب‌وکارهای نوین که بعضا کارآفرین نیز هستند، باید آنها را از پرداخت مالیات معاف کرد.
اگرچه مالیات به‌عنوان بخشی از درآمد دولت یکی از اصول توسعه است، اما موضوعی که این اتفاق را به چالش کشیده، تفاوت میان کسب‌وکارهای اینترنتی و آنلاین با کسب‌وکارهای سنتی است. تفاوتی که لزوم ارایه مدل و نرخ مالیاتی متفاوتی را در جهت حمایت از این شرکت‌های نوپا می‌طلبد. این پرونده به دنبال این است که با بررسی دنیای استارت‌آپ‌ها و تاثیر این نوع کسب‌وکارها در جامعه به این پرسش که آیا کسب‌وکارهای نوین نیز باید مالیات بپردازند یا نه، پاسخ دهد.
دنیای نوین
استارت‌آپ‌ها کسب‌وکارهایی هستند که همواره با تکنولوژی و فناوری پا به دنیای فعالیت‌های اقتصادی گذاشتند. این نوع فعالیت‌ها که با منابع مالی و نیروی انسانی اندک نیز می‌توانند راه‌اندازی شوند، پتانسیل توسعه و سودآوری بالایی دارند. در سال‌های اخیر به دلیل پیشرفت تکنولوژی و افزایش کاربران اینترنت و گوشی‌های هوشمند، کسب‌وکارهای نوین نیز گسترش پیدا کردند. همین هم شد که خیلی زود افراد خلاق، نخبگان و جوانان وارد این فضا شدند و استارت شرکت‌های مختلفی در زمینه فروش کالا، حمل‌ونقل، شبکه‌های اجتماعی و غیره را زدند.
مشکلات رو به رشد
گسترش شرکت‌های مختلف در زمینه کسب‌وکارهای نوین تنها نقطه عطف این نوع فعالیت‌های اقتصادی نیست، چراکه حالا برخی از این کسب‌وکارها چنان مورد استقبال مردم قرار گرفته‌اند که حتی درآمدشان بیشتر از کسب‌وکارهای سنتی است. این اتفاق همزمان با موج اعتراض برخی از اصناف که با سیستم سنتی کار می‌کردند، مواجه شد. با این حال، با توجه به گسترش استفاده مردم از استارت‌آپ‌های مختلف دولت و سازمان‌های مختلف توجه ویژه‌ای به این نوع کسب‌وکار نشان می‌دهند. بنابراین علاوه بر مشکلاتی که بر سر راه مجوزهای برخی از این نوع کسب‌وکارها و کشمکش و تقابل شغل‌های سنتی و مدرن وجود دارد، با موضوع پرداخت مالیات این صنف را در شوک بیشتری فرو برد.
خط و نشان دو طرفه
اگرچه هنوز سازوکار مشخصی برای چگونگی اعمال مالیات، متناسب با کسب‌وکارهای استارت‌آپی مشخص نشده است، اما قبل از تصویب قوانین مالیاتی کشور متولد نشده بودند، اما با استناد به ماده‌های مختلف قوانین مالیاتی کشور به‌خصوص ماده یک، 94 و 106 می‌توان استارت‌آپ‌ها را هم مشمول پرداخت مالیات دانست. در ماده 94 قانون مالیات: «درآمد مشمول مالیات مودیان موضوع این فصل (مالیات بر درآمد مشاغل) عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینه‌ها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه‌های قابل قبول و استهلاکات». ماده 106 این قانون نیز به موضوع فعالیت و کسب‌وکار افراد حقیقی اشاره دارد که این موضوع نیز یکی دیگر از ویژگی‌های کسب‌وکاری نوین است. بنابراین قانون نیز یکی از دلایلی بود که سازمان امور مالیاتی را بر آن داشت نسبت به پرداخت مالیات از طرف شرکت‌های نوپا واکنش نشان دهد. همین هم شد که سیدکامل تقوی‌نژاد، رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی از مشمولیت مالیاتی کسب‌وکارهای نوین خبر داد. موضوعی که قرار است همین روزها اجرایی شود. او دراین‌باره می‌گوید: «بررسی موضوع دریافت مالیات از شرکت‌های فعال در فضای مجازی آغاز شده و شیوه‌نامه آن به‌زودی ابلاغ می‌شود. در این بررسی‌ها تصمیم بر آن شد که مالیات استارت‌آپ‌هایی که واسطه بین دو مشتری هستند، به صورت مالیات ارزش افزوده و مالیات استارت‌آپ‌های فروشنده همانند مالیات سایر شرکت‌ها باشد.
با این حال، بعد از انتشار این خبر، انجمن صنفی کسب‌وکار درخصوص پرداخت مالیات کسب‌وکارهای اینترنتی با انتشار نامه‌ای نسبت به این موضوع اعتراض کرد. البته این اعتراض به معنای فرار مالیاتی این شرکت‌ها نبود، بلکه آنها خواستار تدوین آیین‌نامه و دستورالعمل مالیاتی هستند تا با توجه به نوع فعالیت‌ها و مدت زمان تاسیس آنها بتوان از این نوع کسب‌وکار حمایت کرد. با توجه به نگاه‌های حمایتی دولت به کسب‌وکارهای نوین و مطرح‌شدن موضوع پرداخت مالیات، امروز در صفحه «یک پرسش چند پاسخ» با کارشناسان و مسئولان در رابطه با تعلق گرفتن مالیات به این نوع شرکت‌ها گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید
پیشینه
تولدهای نوین
تولد استارت‌آپ‌ها با ایده‌های خلاقانه همراه بود. اگرچه دنیای استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای مبتنی‌بر فناوری سال‌هاست که در جهان رواج دارد، اما این کسب‌وکار در ایران عمری کمتر از 10سال دارد. شاید تا همین چند سال پیش که نخستین کسب‌وکارهای نوین اینترنتی استارت کار خود را زدند، کمتر کسی بود که حتی نام آنها را شنیده باشد یا اساسا بداند استارت‌آپ یعنی چه؟ اما استارت‌آپ‌ها به دلیل گسترش روزافزون کاربران اینترنت و گوشی‌های هوشمند خیلی زود در خدمت مشتریان خود درآمده و شناخته شدند. استارت‌آپ‌هایی مانند تخفیف‌های گروهی کالا و خدمات، فروش کالا، ارسال غذا، حمل‌ونقل و غیره. در زیر با برخی از استارت‌آپ‌های موفق ایرانی که راهگشای این نوع کسب‌وکار در ایران بودند، آشنا می‌شویم.
دیجی کالا: لنز دست دوم دوربین، جرقه تاسیس دیجی کالا بود. سال 1384 که دوبرادر دوقلو برای خرید دوربین به خیابان جمهوری رفته بودند، بعد از خریدشان متوجه تعمیری‌بودن لنز دوربین‌شان شدند. اتفاق ناخوشایندی که در ذهن آنها دغدغه خرید مدرن به جای شکل سنتی را ایجاد کرد. این سایت بزرگ خرید اینترنتی که به‌عنوان واسطه میان فروشنده و مشتری فعالیت می‌کند از سال 1385 پا به دنیای کسب‌وکارهای نوین گذاشت.
تخفیفان: این سایت بزرگ اینترنتی در زمینه تخفیف کالا و خدمات عمر طولانی در دنیای استارت‌آپ‌ها دارد. تخفیفان با هدف ارایه تخفیف‌های گروهی در زمینه کالا و خدمات در مردادماه سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد. در ابتدای تاسیس این سایت خرید اینترنتی که کالا و خدمات را همراه با تخفیف به مشتریان ارایه می‌داد، تنها مختص به تهران بود، اما هم‌اکنون در 7 شهر ایران فعالیت خود را گسترش داده است.
نت برگ: این سایت یک شرکت تجارت الکترونیک است که خدمات و کالای فروشندگان را همراه با تخفیف در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. نت برگ نیز یکی از کسب‌وکارهای نوین ایران محسوب می‌شود و در سال 1390 فعالیت خود را آغاز کرد.
اسنپ: این روزها پایتخت‌نشینان و ساکنان برخی از شهرهای بزرگ ایران بیشترین کسانی هستند که اسنپ را می‌شناسند. سرویس‌هایی که با نصب اپلیکیشن موبایلی مسافران را به رانندگان وصل می‌کند. این تکنولوژی که از سال 1393 کار خودش را با نام تاکسی‌یاب آغاز کرده بود، یک‌سال بعد با نام اسنپ به بازار حمل‌ونقل درون‌شهری
وارد شد.
نظر موافق
همه کسب‌وکارها باید مالیات بپردازند
غـــلامعلــی جعفرزاده‌ایمن‌آبادی عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس| استارت‌آپ‌ها به‌خصوص آنهایی که در زمینه فروش کالا، خدمات و حمل‌ونقل فعالیت می‌کنند هر روزه با حجم زیادی از اسناد خریدوفروش مواجه هستند. بنابراین کسب‌وکارهای اینترنتی سیستم پیچیده‌ای دارند و حتی امکان دسترسی به تراکنش‌های مالی و همه اسناد کار بسیار سختی است. با همه اینها موافقان پرداخت‌های مالیاتی عدم‌شفافیت درآمدها و هزینه‌های استارت‌آپ‌ها را عامل اصلی اعمال مالیات می‌دانند. به این معنی که اگر درآمدها و هزینه‌های یک استارت‌آپ و شرکت نوپا برای سازمان امور مالیاتی کشور شفاف باشد می‌توان در صورت بررسی حتی این استارت‌آپ را از معافیت معاف کرد. این درحالی است که همان‌طور که گفته شد بررسی اسناد هزینه‌ها و درآمدها و شفاف‌سازی آنها از طرف بسیاری از استارت‌آپ‌ها که روزانه با حجم زیادی از خریداران روبه‌رو هستند، کار آسانی نیست. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس یکی از موافقان دریافت مالیات از استارآپ‌هاست و دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «من به‌طورکلی با تخفیف مالیاتی مخالف هستم. درواقع نباید چیزی به‌عنوان تخفیف یا گذشت مالیاتی در کشور داشته باشیم. در کشور ما درآمدها و هزینه مشاغل مختلف مشخص نیست، اگر شرایطی فراهم شود که این درآمد و هزینه شرکت‌ها به‌طور شفاف اعلام شود، آن وقت هم می‌توان به جای تخفیف مالیاتی به آنها بودجه اختصاص داد.»
جعفرزاده‌ایمن‌آبادی معتقد است در رابطه با نظام مالیاتی کشور نباید انتظار معافیت از مالیات داشت. باید برای برقراری عدالت معافیت مالیاتی را حذف کرد. همه کسب‌وکارها و فعالیت‌های اقتصادی اعم از تولیدی، رفاهی، فرهنگی، تفریحی، بهداشتی، خدماتی و غیره که ایجاد درآمد می‌کنند، باید مالیات بپردازند. درنهایت باید در نظام پولی و بانکی کشور شفافیت وجود داشته باشد. استارت‌آپ‌ها هم باید درآمد خودشان را شفاف‌سازی کنند تا با استناد به هزینه‌ها و درآمدهای آنها بتوان بودجه‌ای برای هزینه‌هایشان اختصاص داد تا اقتصاد نیز از طریق کسب‌وکارهای اینچنینی رونق بگیرد.»
نظر مخالف
به استارت‌آپ‌ها فرصت دهیم
غلامـــرضــــا حیدری‌کردزنگنه| رئیس‌کل پیشین سازمان امور مالیاتی کشور| بسیاری از مخالفان دریافت مالیات از استارت‌آپ‌ها، با اصل مالیات مخالفتی ندارند، اما معتقدند هنوز برای اعمال مالیات به کسب‌وکارهای نوین زود است. استارت‌آپ‌ها مانند نوزادان تازه‌متولدشده نیازمند رسیدگی هستند، باید به آنها فرصت داد که در دنیای شلوغ و پر از ریسک اقتصادی گلیم‌شان را از آب بیرون بکشند و بعد برای آنها تصمیم گرفت. غلامرضا حیدری‌کردزنگنه، رئیس‌کل پیشین سازمان امور مالیاتی کشور یکی از کسانی است که بشدت با مسأله دریافت مالیات از شرکت‌های نوپا مخالف است و دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «دولت با هدف حمایت از تولید و اشتغال و بهبود فضای کسب‌وکار شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای تولیدی مستقر در مناطق کمترتوسعه‌یافته را مشمول معافیت‌های مالیاتی کرده است. سال گذشته با اصلاحیه جدید قانون مالیات‌های مستقیم این اتفاق رخ داد. براساس ماده 132 این قانون، درآمد اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی و تولیدی فناوری اطلاعات به شرط دارا بودن مجوز از مراجع قانونی، از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج به مدت 5سال و در مناطق کمتر توسعه یافته به مدت 10سال با نرخ صفر مشمول مالیات است. بنابراین نگاه دولت و مسئولان به شرکت‌های تازه تاسیس، نگاه حمایتگرانه بوده است. بحث دریافت مالیات از استارت‌آپ‌ها نیز در همین قانون می‌گنجد، بنابراین باید به این موضوع توجه ویژه داشت.»
حیدری‌کردزنگنه که در دهه گذشته رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور بوده و پست‌های مدیریتی مانند ریاست سازمان خصوصی‌سازی را در کارنامه خود دارد، یکی از منتقدان قرار دادن استارت‌آپ‌ها در لیست مالیات‌دهندگان است و دراین‌باره می‌گوید: «به‌طورکلی استارت‌آپ‌ها و بیزینس‌های نوپا باید سال‌ها در فضای اقتصادی کشور فعالیت کنند تا بتوانند روی پای خودشان بایستند. بنابراین در شرایطی که هنوز بیشتر این استارت‌آپ‌ها تازه تاسیس هستند یا عمر آنها حتی به یک دهه نیز نرسیده نباید از آنها مالیات دریافت کرد. من معتقدم باید به استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوین که بیشتر آنها نیز شرکت‌های دانش‌بنیان با نیروهای تحصیلکرده، خلاق و بعضا نخبه مملکت هستند، فرصت بیشتری داد. امیدوارم وزیر اقتصاد دولت دوازدهم نیز به این موضوع توجه داشته باشد و شاید بحث دریافت مالیات از استارت‌آپ‌ها را حداقل به دولت بعدی موکول کنیم تا فرصت 4ساله دیگری نیز به استارت‌آپ‌های کنونی داده شود.»
نظر کارشناس
نیاز به تشکیل شعبه رسیدگی به استارت‌آپ‌ها در اداره امور مالیاتی
رضا الفت‌نسب، دبیر انجمن صنفی کسب‌وکار اینترنتی| شرکت‌هایی که در زمینه کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات با ایده‌هایی جدید فعالیت می‌کنند درحال گسترش است. براساس قوانین مالیاتی، این شرکت‌ها شخصیتی حقوقی محسوب می‌شوند و می‌بایست مالیات بر درآمدشان محاسبه و به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود، اما نکته مهم این است که سازوکار شرکت‌های استارت‌آپی با مشاغل سنتی که شامل همین قوانین می‌شوند متفاوت است و عدم این شفافیت در مقررات و قوانین موضوع اخذ مالیات از شرکت‌های نوآور با حجم بالای تراکنش‌های مالی را با مشکل مواجه کرده است. رضا الفت‌نسب، دبیر انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «به‌طورکلی تعریف دقیق و رسمی از استارت‌آپ در ایران وجود ندارد، بنابراین در قانون مالیاتی نیز بخش یا سازوکاری برای فرآیند فعالیت استارت‌آپ‌ها نداریم. این روزها البته بحث بر سر تدوین آیین‌نامه‌ای است که نحوه اخذ مالیات از کسب و کارهای مجازی را مشخص کند. با همه اینها تجربه نشان داده که کسب و کارهای اینترنتی و استارت‌آپ‌ها چالش بزرگی با اداره مالیات داشته‌اند چرا که درواقع بسیاری از این نوع فعالیت‌های مجازی را به رسمیت نمی‌شناسند؛ به‌طور مثال پرونده‌ای مربوط به یکی از فروشگاه‌های اینترنتی بود که هزینه‌هایش را اعلام و مالیات حقوق‌هایش را هم پرداخت کرده بود اما اداره مالیات این موضوع را رد کرد. دلیل‌شان هم این بود که این فروشگاه اینترنتی برای شروع کارش یک فضای بسیار کوچک را با چند نیروی کار به‌عنوان محیط کارش انتخاب کرده بود و اداره مالیات نیز چنین کسب و کاری را در فضایی کوچک با تعداد زیادی نیروی کار قبول نداشت. در صورتی که ساز و کار اصلی استارت‌آپ‌ها همین است اما به رسمیت شناخته نمی‌شوند.»
الفت‌نسب معتقد است اطلاع نداشتن و بررسی‌های غیرکارشناسی برخی از مسئولان و مدیران باعث برخوردهای سختگیرانه با استارت‌آپ‌ها شده و در این‌باره می‌افزاید: «از دو‌سال پیش در انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی بشدت پیگیر چالش‌ها و مشکلات این نوع فعالیت‌ها بودیم. بارها با وزارت اقتصاد، رئیس سازمان امور مالیاتی و بخش‌های مختلف نامه‌نگاری کردیم تا جلسه‌ای بگذارند و ما در آن جلسه بتوانیم در رابطه با معضلات نظرات‌مان را مطرح کنیم چرا که نظرهای ما کارشناسی شده است اما متاسفانه تا کنون از این موضوع استقبال نکرده‌اند.»
دبیر انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی با تأکید بر این‌که درآمدها و هزینه‌های کسب و کارهای اینترنتی کاملا شفاف است، بیان می‌کند: «در این نوع کسب و کارها تراکنش‌های مالی ثبت می‌شود و بنابراین درآمدها کاملا شفاف است. در صورتی که در کسب و کارهای سنتی ممکن است خریدار پول نقد پرداخت یا قسطی کالایی را خریداری کند و به نظر من هیچ مشکلی در شفافیت‌های مالی این نوع شرکت‌ها وجود ندارد. بنابراین در این شرایط اگر قرار به تدوین آیین‌نامه یا دستورالعمل‌هایی برای اعمال قوانین مالیاتی است بهترین کار تشکیل شعبه‌ای متشکل از افراد متخصص در سازمان امور مالیاتی کشور است تا با بررسی و ساز و کار استارت‌آپ‌ها مالیات بر درآمد نیز از آنها اخذ شود.»
تجربه دیگران
مالیات استارت‌آپ‌های جهانی
مالیات مقوله‌ای جهانی است. در بسیاری از کشورهای جهان قوانین مالیاتی مختلفی وجود دارد، برخی از این کشورها مانند فرانسه به دلیل اتخاذ قوانین مالیاتی سنگین به جهنم مالیاتی معروف است. از طرف دیگر، کشورهایی مانند قطر یا باهاما کشورهایی هستند که مالیات بر درآمد و نرخ عوارض اجتماعی در آنها وجود ندارد. با این توضیح باید گفت قوانین مالیاتی استارت‌آپ‌ها نیز در کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است. از آن‌جا که مطالعه تجربی کشورهای پیشگام شاخص خوبی برای تصمیم‌گیری‌های جدید است، در زیر رویکرد کشورهای آمریکا و انگلیس را در زمینه دریافت مالیات از استارت‌آپ‌ها بررسی می‌کنیم.
آمریکا: کشور پهناور آمریکا یکی از کشورهای پیشگام در زمینه تجارت‌های الکترونیک و استارت‌آپ‌هاست. با این حال، دریافت مالیات در هر کشوری مطابق با نوع اقتصاد آن کشور است. در آمریکا استارت‌آپ‌ها به بخش خصوصی واگذار می‌شوند، به همین خاطر رسیدگی به امور مختلف این شرکت‌ها به عهده بخش خصوصی است. در این کشور کسب‌وکارهای کوچک از مالیات معاف هستند.
انگلیس: این کشور اروپایی که پنجمین اقتصاد جهان را به خود اختصاص داده است نیز در شیوه دریافت مالیات از صاحبان و شرکت‌های استارت‌آپی شیوه متفاوتی را اعمال می‌کند. درواقع این کشور برای اخذ مالیات سقف سرمایه‌گذاری تعیین کرده، به‌طوری که سرمایه‌گذاری تا سقف ۱۰۰هزار پوند از ۵۰درصد تخفیف مالیاتی برخوردار می‌شود. اعمال این نوع سیاست‌ها باعث تشویق و جذب سرمایه‌گذاران برای رونق اقتصادی است. در این کشور صندوق سرمایه‌گذاری‌ای مانند EIS برای کمک به شرکت‌های کوچکتر و با ریسک بالا، با ارایه پیشنهادات مالیاتی برای سهام جدید در شرکت‌هایی که صلاحیت دارند، مالیات می‌دهد. این روش مالیاتی کارآمد برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک است.
منابع دیگر
این روزها بحث بر سر مالیات استارت‌آپ‌ها و سازوکار قوانین مالیاتی برای شرکت‌هایی که شاید خیلی‌هایشان هنوز به سود و زیان هم نرسیده باشند، داغ است. اگر در زمینه اعتراض کسب‌وکارهای نوین، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان که مبتنی‌بر فعالیت‌های تکنولوژیک هستند، اطلاعات کافی ندارید از طریق لینک‌های زیر می‌توانید دراین‌باره مطالعه بیشتری داشته باشید.
شتاب‌دهی به استارت‌آپ‌ها در ایران
www. kefaco. ir/blog-290
به چه نوع کسب‌وکارهایی استارت‌آپ گفته می‌شود؟
www.digiato. com/article/2014/11/08
فضای نابرابر مالیاتی نفس استارت‌آپ‌ها را می‌گیرد
www. bankina. ir/2017/07/18
پدیده استارت‌آپ‌ها در ایران
www.donya-e-eqtesad. com/news/858030/
راه اندازی یک استارت آپ در ایران چگونه است؟
www.mashreghnews.ir/news/362589
۱۰ قانون برای یک کسب و کار نوپای فوق العاده ( استارت آپ )
www.smart-idea.ir/10