| دکتر مژگان سادات‌هاشمی فشارکی* |
ناباروری به‌صورت رخ ندادن حاملگی به دنبال یک‌سال نزدیکی جنسی محافظت نشده (بدون استفاده از روش‌های جلوگیری از حاملگی) تعریف می‌شود که حدود 15درصد زوج‌ها را در سنین باروری گرفتار می‌کند.
ناباروری به 2 گروه اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود؛ در نوع اولیه هیچ‌گونه حاملگی در گذشته اتفاق نیفتاده است. در نوع ثانویه حداقل یک بار حاملگی اتفاق افتاده حتی اگر منجر به تولد نوزاد زنده نشده باشد.
توانایی لقاح یعنی احتمال حامله شدن در یک سیکل قاعدگی در زوج‌های طبیعی 25-20درصد است. براساس این برآورد تقریبا 90درصد زوج‌ها باید طی 12 ماه نزدیکی بدون جلوگیری حامله شوند.
علل اصلی ناباروری شامل: علل مردانه، کاهش ذخایر تخمدانی، اختلالات تخمک‌گذاری، آسیب لوله، اندرمتریوز، عوامل رحمی، عفونت‌ها، بیماری‌های مزمن، اختلالات خودایمنی و ایمونولوژیک و عوامل غیرقابل توجیه است. بررسی‌های پایه که باید قبل از شروع هرگونه اقدام درمانی برای ناباروری انجام شود شامل آنالیز مایع منی، تأیید تخمک‌گذاری و اثبات باز بودن لوله‌های رحمی است.
عامل مردانه در 20درصد زوج‌های نابارور تنها علت ناباروری است ولی در 40-30درصد موارد به‌عنوان یکی از عوامل دخالت‌کننده در ناباروری است.
ارتباط بین سن زن و کاهش باروری کاملا اثبات شده است، کاهش توانایی لقاح از ابتدای دهه چهارم و اوایل دهه پنجم تسریع می‌شود.
اختلالات تخمک‌گذاری مسئول حدود 40-30درصد تمام موارد ناباروری با عوامل زنانه هستند. شایع‌ترین علت مشکلات تخمک‌گذاری، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است.
عوامل لوله‌ای مسئول 40-30درصد موارد ناباروری با عامل زنانه هستند. اختلالات رحمی علت 15درصد ناباروری در زوج‌های نابارور است.
درمان در موارد عامل مردانه براساس نوع و شدت گرفتاری شامل درمان دارویی، جراحی، تلقیح داخل رحمی (IUI) یا فناوری کمک باروری (ART) ازجمله لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) است.
درمان در اختلالات تخمک‌گذاری شامل داروهایی جهت منظم‌کردن سیکل قاعدگی و درمان اختلالات هورمونی، القای طبی تخمک‌گذاری و جراحی است.
درمان علل لوله‌ای و صفاقی با جراحی لاپاراسکوپی برای برطرف کردن عامل انسداد لوله یا جراحی هیستروسکوپی برای درمان اختلالات رحمی مثل دیواره رحم و پولیپ رحمی یا استفاده از فناوری کمک باروری (ART) ازجمله IVF و ICSI است.
در روش القای تخمک‌گذاری با داروهایی مانند متفورمین، کلومیفن، لتروزول یا گنادوتروپین‌ها و ... تخمک بالغ ایجاد و در زمان مناسب توصیه به نزدیکی می‌شود.
در روش تلقیح داخل رحمی IUI اسپرم پردازش شده توسط یک لوله نازک که از دهانه رحم با یک معاینه ساده زنان و بدون بیهوشی و جراحی وارد مجرای تناسلی زنان می‌شود تا واکنش متقابل اسپرم و تخمک در غیاب نزدیکی جنسی صورت گیرد که برای درمان اختلال شدید عملکرد جنسی، ناباروری غیرقابل توجیه و ناباروری با عامل مردانه به کار می‌رود.
در فناوری کمک باروری (ART) مداخلاتی برای بازیافت تخمک به کار می‌رود که ابتدا توسط داروهای تحریک تخمک‌گذاری تعدادی تخمک در زوجه ایجاد و در زمان مناسب تحت بیهوشی، تخمک‌ها از تخمدان بازیافت می‌شود. سپس در آزمایشگاه با اسپرم زوج لقاح داده شده و جنین توسط کاتتر خاص یا داخل لوله رحمی یا رحم قرار داده می‌شود که جهت درمان ناباروری غیرقابل توجیه یا لوله‌ای و صفاقی به کار می‌رود.
در لاپاراسکوپی با 2 یا 3 سوراخ یک سانتی‌متری دوربین و وسایل لازم وارد شکم می‌شود و تمام شکم، رحم، لوله‌ها و تخمدان بررسی و چسبندگی‌ها آزاد می‌شود. سپس اقدامات درمانی لازم مثل سوزاندن کیست‌های کوچک و نقاط آندومتریوز و ... انجام می‌شود.
در هیستروسکوپی با دوربین تمام حفره رحم بررسی و مشکلات رحم ازجمله چسبندگی داخل رحمی (آشرمن)، پولیپ رحمی و دیواره رحمی برداشته و درمان می‌شود.
تمام امکانات تشخیصی و درمانی ناباروری ازجمله IUI، ART) IVF و ICSI )، Hatching، بررسی سلامت جنین (PGS)، تعیین جنسیت (PGD)، لاپاراسکوپی، هیستروسکوپی تشخیصی و درمانی در مرکز درمان ناباروری رویش هلال‌احمر وابسته به پژوهشگاه رویان به آدرس تهرانپارس، خیابان جشنواره با هزینه مناسب ارایه می‌شود.
* متخصص زنان و زایمان و نازایی فلوشیپ IVF و لاپاراسکوپی هیستروسکوپی. عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری رویش هلال وابسته به پژوهشگاه رویان