پدرام عبهر| ظاهراً سعید ملکان در استعدادیابی دارد خبره میشود. ۲ سال قبل که تهیهکننده فیلم اول سعید روستایی بود و با «ابد و یک روز» موفقیتی بینظیر کسب کردند. پیش از آن، تهیهکنندگی فیلم خوب «برادرم خسرو» ساخته احسان بیگلری را برعهده گرفته بود و سال گذشته نیز باز پشت یک فیلماولی دیگر ایستاده و نتیجهاش باز اثری است درخور احترام و قابل تأمل (که البته قطعاً به موفقیتهای ابد و یک روز دست پیدا نخواهد کرد).
«ویلاییها» شاید نخستین فیلم در ژانر دفاع مقدس باشد که به این سوی ماجرا پرداخته است. یعنی به جای اینکه قصه رزمندهها را روایت کند، تصویرگر زندگی همسران و مادران و فرزندان آنهاست. زنان و کودکانی که در شهرکی وسط بیابان، زیر بمباران و با کمترین امکانات زندگی میکنند تا بتوانند تا جای ممکن به مردان زندگیشان نزدیک باشند. زنانی که هر روز چشمبهراه شوهرشان هستند تا شبی را در کنار او بگذرانند؛ مادرانی که انتظار آمدن پسرشان را میکشند و بچههایی که بهانه پدرشان را میگیرند. و در کنار این انتظار، هربار که «ونِ» گِلمالیشده سر و کلهاش پیدا میشود، دلشان آشوب میشود که نکند خبر شهادت عزیزشان را آورده باشد.
«ویلاییها» به معنای واقعی کلمه یک فیلم زنانه است؛ حس و حال این زنان را به خوبی منتقل میکند. تماشاگر را با انتظار و رنج این زنان همراه میکند و همذاتپنداریشان را با موفقیت برمیانگیزد. فضاسازی فیلم عالی است. طراحی صحنه و لباس نقص ندارد و فیلمبرداری خوب علی قاضی هم به تاثیرگذارتر شدن این فضاسازی کمک شایانی کرده است.
نکته مهمی که در مورد «ویلاییها» به نظر میرسد این است که فیلم اگرچه درباره جنگ است و شجاعت فرزندان وطن و خانوادههایشان را میستاید، اما در واقع فیلمی است ضد جنگ. گویی طبیعت صلحطلبانه زنانه فیلمساز بر روح فیلم تاثیر گذاشته و به جای آنکه با اثری روبهرو باشیم در ستایش جنگ، با فیلمی سر و کار داریم که زشتی جنگ و بلایی را که سرِ خانوادهها میآورد به خوبی بهتصویر میکشد.
اما فیلم چند اشکال ریز و درشت دارد که ایکاش نداشت. به عنوان مثال، صحنه حمله جنگنده دشمن به ویلاها، که غافلگیری خوبی در روندِ قصه است و از جمله بهترین سکانسهای فیلم از لحاظ فیلمبرداری هم هست، یک اشکال عجیب دارد. مگر میشود این همه زن و بچه در یک محیط باز بدوند و آن همه گلوله از آسمان به سمتشان شلیک بشود، اما خون از بینی کسی نیاید!؟ چند مورد دیگر هم هست که خودتان فیلم را ببینید متوجه خواهید شد. (نمیخواهم فیلم را لو بدهم.)
با این حال، «ویلاییها» از فیلمهای خوب امسال است. چند سکانس فوقالعاده تاثیرگذار و حتی نفسگیر دارد (سکانس رختشویخانه، سکانس سراسیمگی طناز در بیمارستان، و...)؛ بازی ثریا قاسمی، طناز طباطبایی، و پریناز ایزدیار درخشان است و بقیه بازیگران هم کمنقص نقشآفرینی میکنند. و نهایتاً فیلم با انتخابی کاملاً درست و بجا با صدای کویتیپور به پایان میرسد که میخواند:
یاران چه غریبانه... رفتند از این خانه...
هم سوخته شمع ما... هم سوخته پروانه...