محمود اشرفی
روزنامه‌نگار
در واپسین روزهای بهار 1981 شورای همکاری کشور‌های عرب خلیج فارس به‌عنوان نخستین پیمان و مجمع همکاری در کرانه جنوبی خلیج فارس موجودیت پیدا کرد. اما در نخستین روزهای بیست‌وششمین سال شکل‌گیری، آهنگ فروپاشی آن در تندباد‌های سیاسی آغاز شد. این پیمان با هدف همکاری‌های اقتصادی و نظامی به‌ویژه دفاع کشور‌های عضو در برابر تهدید خارجی شکل گرفت. با توجه به رویداد‌های اخیر در کرانه جنوبی خلیج فارس و رفتار دیپلماتیک این کشور‌ها نسبت به یکدیگر، شورایی موسوم به همکاری کشور‌های عرب خلیج فارس عملا وجود ندارد. قطر به عنوان یکی از 6 عضو این شورا مورد محاصره اقتصادی و حتی تهدید نظامی از سوی برخی هم‌پیمانان خود قرار گرفته است. عمان از همان آغاز کشوری نبوده که بتوان روی آن در تحرکات سیاسی و نظامی حساب کرد. عمان همواره در تنش‌های منطقه‌ای موضع برکنار و بزرگ‌منشانه‌ای را پیش گرفته است. کویت پس از اشغال این کشور توسط عراق در کمای دیپلماتیک به‌سر می‌برد. در این میان عربستان سعودی و بحرین به عنوان تیول سیاسی‌اش و امارات متحده عربی باید پرچم شورای همکاری خلیج فارس را بر دوش بکشند. البته این به شرطی است که اختلافات ارضی پنهان عربستان سعودی و امارات متحده در نیمه راه آشکار نشود. بر بدنه شورای همکاری کشور‌های عرب خلیج فارس شکاف‌هایی دیده می‌شود که هر روز ژرف‌تر می‌شود. آشکار شدن اختلافات پنهان کشور‌های عضو شورای همکاری و خطاهای استراتژیک بزرگ عربستان از جمله نزدیک شدن پنهان و آشکار به اسراییل، پایه و اساس این پیمان را سست کرده و این پیمان منطقه‌ای دوامی نخواهد یافت. عربستان سعودی تلاش می‌کند که این پیمان از درون تهی‌شده را سر پا نگه دارد، اما این کار ثمری نخواهد داشت. این فرآیند سیاسی فروپاشی فدراتیو یوگسلاوی را به یاد می‌آورد. با فروپاشی اتحاد شوروی، روند نابودی حکومت فدرال یوگسلاوی آغاز شد. بوسنی، کرواسی، اسلوونیا و کوزوو به استقلال رسیدند، اما صرب‌های بلگراد اصرار داشتند که کشور فدرال یوگسلاوی همچنان وجود دارد، زیرا هنوز مونته‌نگرو و صربستان یک فدراتیو را تشکیل می‌دهند. اما با استقلال مونته‌نگرو تمام رویاهای سیاسی صرب‌ها بر باد رفت. گویا اکنون تجربه‌های دو دهه پیش شبه‌جزیره بالکان در کرانه جنوبی خلیج فارس درحال تکرار است. خطاهای استراتژیک عربستان این کشور را به انزوای سیاسی کشانده و نقش ایران را در اجرای سیاست‌های راهبردی منطقه‌ای پررنگ‌تر می‌کند. نزدیکی قطر به ایران، آغاز این روند سیاسی است. تلاش‌های عربستان سعودی کارساز نبود. در کرانه جنوبی خلیج فارس آرام‌آرام نگاه‌ها به همسایه بزرگ شمال خوش‌بینانه‌تر می‌شود.