مریم شکرانی | معضلات خرید موبایل از بازار ایران تنها به گوشی‌های قاچاق بدون گارانتی و سودهای گزاف فروشندگان محدود نمی‌شود. دامنه این معضلات به تعمیرات گوشی تلفن‌همراه نیز کشیده شده است. حالا سیل گوشی‌های معیوب مرجوعی به کارخانه‌ها و دست‌دوم و دزدی بازار تعمیرکاران ایرانی را هم گرم کرده است. تعمیرکارانی که کوچک‌ترین سررشته و تخصصی برای تعمیر موبایل نداشته و به راحتی و با گفتن چند جمله مشتری را دور زده و مخارج سنگینی برای او می‌تراشند. در این میان پدیده عجیب فروش ضمانتنامه در ایران که تا 300هزار تومان هزینه اضافه به مشتریان تحمیل می‌کند کارآ نبوده و قاچاقچیان با درج یک شرط جالب در این ضمانتنامه‌ها در ازای خرابی و ایراد گوشی به‌طور کامل از خود رفع مسئولیت می‌کنند.
گارانتی که به هیچ دردی نمی‌خورد
گارانتی‌های فروشی یکی از پدیده‌های خاص بازار موبایل ایران است. گارانتی‌هایی که از 50تا300هزار تومان قیمت دارند و هنگام خرید، فروشنده آن‌قدر برایتان از مزایای این گارانتی چرب‌زبانی می‌کند که کاملا قانع می‌شوید با پرداخت چند صد‌هزار تومان اضافه از این ضمانتنامه‌ها بهره‌مند شوید، اما تازه در زمان تعمیر گوشی است که متوجه می‌شوید پولی که بابت خرید گارانتی داده‌اید، هدر رفته است و این ضمانتنامه هیچ گره‌ای از کارتان باز نمی‌کند. «مهدی موسوی»، تعمیرکار تلفن‌همراه در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: حجم بالای گوشی قاچاق در ایران باعث شده است که قریب به اتفاق گارانتی‌های تلفن‌همراه غیرکارآمد و به‌درد نخور باشد. زیرا اگر به شرایط مندرج در این گارانتی‌ها دقت کنید به خوبی متوجه می‌شوید که این ضمانتنامه‌های تقلبی در ازای خرابی گوشی هیچ خدماتی ارایه نمی‌کنند و به راحتی از مسئولیت شانه خالی می‌کنند.
به‌عنوان مثال یک بند جالب در شرایط گارانتی‌های ایرانی این است که در صورت نصب نرم‌افزار غیرمجاز، مسئولیت هرگونه خرابی گوشی به عهده خریدار است و گوشی از شمول گارانتی خارج می‌شود. نکته اینجاست که پشت این شرط هیچ سازوکار و قوانین مشخصی وجود ندارد. یعنی هیچ آیین‌نامه و مقرراتی وجود ندارد که تعریف کند، منظور از نرم‌افزار غیرمجاز چیست؟ بنابراین قاچاقچی‌ها با این ترفند به راحتی مشتری را دور می‌زنند و در صورت مراجعه او برای تعمیر گوشی معیوب خود، با استفاده از این بند عجیب گارانتی به دلیل نصب نرم‌افزار غیرمجاز گارانتی را لغو می‌کنند. این‌که تعریف نرم‌افزار غیرمجاز چیست نیز یک نوع برداشت آزاد است!
بندهای عجیب گارانتی‌های ایرانی
علاوه‌بر بند عجیب نرم‌افزار غیرمجاز، در گارانتی‌های ایرانی بندهای جالب دیگری نیز به چشم می‌آید. به‌عنوان مثال یک فروشنده در خیابان جمهوری در گارانتی صادر شده برای گوشی‌های سامسونگ، قید کرده است که در صورت مخدوش شدن، باز شدن یا آب‌خوردگی پوشش پلاستیکی گارانتی، ضمانتنامه از اعتبار خارج است! یا در بندهای دیگری از گارانتی‌های ایرانی این نکته قید شده است که در صورت مراجعه برای برخورداری از امتیازات گارانتی حتما فاکتور فروشنده با مهر و امضای معتبر را به همراه داشته باشید در غیر این صورت شرکت پشتیبان از ارایه خدمات گارانتی معذور است.
از دیگر شرایط قابل توجه گارانتی‌های ایرانی این است که هرگونه آب‌خوردگی یا ضربه به گوشی، آن را از شرایط مشمول گارانتی خارج می‌کند. این شروط به همراه سایر شرط‌های دشوار و مبهم باعث می‌شود که خریدار، قید رفع عیب و تعمیر گوشی خود را با ضمانت‌های صادر شده بزند. علاوه‌بر این ممکن است خریدار با مراجعه به نشانی صادرکنندگان گارانتی با مسائل دیگری مانند تغییر نشانی و جا به جایی تعمیرکار صادر‌کننده گارانتی یا تمام شدن قرارداد با شرکت روبه‌رو شود که بهانه لازم برای عدم پشتیبانی از ضمانتنامه را به آنها می‌دهد. هفت‌خوان استفاده از گارانتی گوشی تلفن همراه به ناچار بسیاری از کاربران را ناگزیر از مراجعه به تعمیرکاران متفرقه می‌کند اما داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود و مشکلات دیگری در راه است!
بازار گرم تعمیرکاران با گوشی‌های تقلبی
مراجعه به یک تعمیرکار خبره ممکن است شما را رودرروی واقعیاتی تلخ قرار دهد. به‌عنوان مثال ممکن است متوجه شوید گوشی چند‌میلیون تومانی‌تان یک گوشی «رفرش» (refresh) بیشتر نبوده است. «مهدی موسوی»، تعمیرکار موبایل در توضیح این موضوع می‌گوید: گوشی‌های «رفرش» معمولا گوشی‌های معیوب مرجوعی به کارخانه‌های سازنده است که در بازار جهانی به یک پنجم قیمت گوشی اصل فروخته می‌شود. این گوشی‌ها را معمولا کشور چین در حجم بالا خریداری می‌کند و با تعمیرات جزئی و بازسازی ظاهر آن در حد یک گوشی نو، به سایر کشورها صادر می‌کند. در ایران نیز این نوع گوشی به‌صورت قاچاق و بیشتر از طریق افغانستان و پاکستان وارد می‌شود.
این تعمیرکار ادامه می‌دهد: البته ظاهر این گوشی‌ها کاملا نو و تمیز است و قاب استفاده شده در این گوشی‌ها قاب اصلی است. بنابراین خریدار کوچک‌ترین تردیدی ندارد که یک گوشی اصل و نو را خریداری کرده است. اما تنها با چند ماه استفاده مشکلات و دردسرهای گوشی شروع می‌شود و پای او را به تعمیرگاه می‌کشاند. وفور گوشی‌های تقلبی، دست‌دوم، دزدی و رفرش در بازار و فروش آنها به جای گوشی نو باعث می‌شود که مراجعه ایرانی‌ها به تعمیرگاه موبایل زیاد باشد. به همین دلیل تعمیر موبایل در ایران یک بازار پرسود ایجاد کرده است و تعمیرکاران غیرمجاز موبایل در جای‌جای بازار ایران مانند قارچ رشد کرده‌اند.
ترفندهای تعمیرکاران غیرمجاز
«علیرضا حسنی» یکی دیگر از تعمیرکاران مجاز تلفن‌همراه به «شهروند» می‌گوید: شمار تعمیرکاران غیرمجاز گوشی تلفن‌همراه چند برابر تعمیرکاران مجاز است. این افراد بدون هیچ ضابطه و مجوز مشخصی به راحتی در گوشه و کنار شهر اقدام به تأسیس تعمیرگاه موبایل کرده‌اند و از آن‌جا که هیچ سررشته و تخصصی در تعمیر گوشی ندارند یا در سطح مبتدی هستند ضرر قابل‌توجهی به گوشی مشتریان وارد می‌کنند و در صورت خرابی گوشی، آنها به راحتی می‌توانند مشتری را گمراه کرده و او را از تعمیر گوشی خود منصرف و به خرید گوشی جدید ترغیب کنند. وی در ادامه می‌گوید: بیشتر این تعمیرکاران که فروشندگان گوشی تلفن‌همراه نیز هستند با گفتن جملاتی نظیر این‌که یکی از قطعه‌های مهم گوشی سوخته است و هزینه تعمیر آن بیشتر از ارزش گوشی می‌شود، صاحب گوشی را از تعمیر منصرف می‌کنند. غیر از این در صورتی که آنها موفق به تعمیر گوشی شوند، ممکن است تنها یک ایراد ساده را برطرف کرده باشند اما با استفاده از ناآگاهی مشتری ایراد را به قسمتی دیگر مرتبط دانسته و هزینه‌های بالایی از مشتری دریافت می‌کنند.
به‌گفته فعالان بازار موبایل، تعمیرکاران غیرمجاز در مواجهه با گوشی‌های اصل و گرانقیمتی که برای تعمیر آمده‌اند امکان دارد قطعات اصلی گوشی را با قطعات دست دوم یا چینی تعویض کنند و مشتری به دلیل ناآگاهی، هیچگاه این موضوع را متوجه نشود.
شکایت به شرط فاکتور بررسی می‌شود
همچنین «غلامحسین کریمی»، رئیس اتحادیه صنف دستگاه‌های مخابراتی، ارتباطی و لوازم جانبی تهران می‌گوید: به‌طور متوسط هر هفته 20 مورد شکایت از مراکز خدماتی گوشی موبایل در تهران به این اتحادیه اعلام می‌شود که شامل شکایت درباره نحوه تعمیر یا دریافت بیش از حد اجرت است. کریمی تأکید می‌کند: شمار تعمیرکاران غیرمجاز در تهران بسیار زیاد است، به‌طوری که این اتحادیه قدرت شناسایی تمام این افراد را ندارد. زیرا این اتحادیه تنها 4 بازرس در اختیار دارد و این بازرس‌ها برای بررسی و سرکشی به هزاران تعمیرگاه غیرمجاز گوشی تلفن‌همراه بسیار اندک هستند. البته این به معنای آن نیست که اتحادیه با تعمیرکاران غیرمجاز مقابله نمی‌کند چراکه در صورت مشاهده تعمیرگاه‌های بدون مجوز و گزارش به اتحادیه، موضوع رسیدگی شده و تعمیرگاه در اسرع وقت پلمب می‌شود. به‌گفته رئیس اتحادیه صنف دستگاه‌های مخابراتی، ارتباطی و لوازم جانبی تهران، مشتریان برای جلوگیری از سوءاستفاده تعمیرکاران موبایل، حتما باید از تعمیرکار فاکتور دارای مهر و امضا دریافت کنند تا اتحادیه راحت‌تر بتواند حقوق مشتری را احیا کند.