فاطمه راکعی شاعر
طریقت جز این نیست درویش را که افکنده دارد تن خویش را
بلندیت باید تواضع گزین که آن بام را نیست سلم جز این
تواضع و فروتنی ازجمله موضوعات پر تکرار در کلام شاعران و حکمای ایران و جهان است. اگر قرار باشد درباره چنین صفتی و چگونگی توسعه آن در یک جامعه صحبت کنیم، باید نگاه‌ها را از روی انتخابی بودن این صفت برداریم. چرا که صفتی با ویژگی‌های این چنینی اساسا انتخاب کردنی نیست. تواضع باید در درون افراد وجود داشته باشد، تواضع باید در درون آدمیان توسعه پیدا کند بنابراین باید دنبال نهادینه کردنش باشیم. بسیاری از مردم درباره فروتنی از باور اشتباه شکل گرفته در ذهنشان پیروی می‌کنند. آنها گمان می‌کنند تواضع و فروتنی صرفا مختص افراد فرودست و فقیر جامعه است. درحالی‌که حقیقت این نیست. در مورد وجود فقر شکی نیست اما نبود تواضع و فروتنی در افرادی شایع است که دچار فقر فرهنگی هستند. سعدی ازجمله شاعران پارسی‌گوی است که درون‌مایه شعر خود را متوجه اشاره به رفتار و اخلاق صحیح در بستر اجتماعی کرده است. نکته‌ای که در این مورد باید به آن توجه کرد سخت بودن اجرای فرامین اخلاقی مورد توجه سعدی، در بستر جامعه است. تواضع ازجمله همین رفتارها است. چرا که چنین صفتی بیش از هر ویژگی دیگر به ایثار و فداکاری شباهت دارد. تواضع در پاره‌ای موارد پاگذاشتن روی خواسته‌های انسانی است چون انسان بر یکی از ویژگی‌ها و فاکتورهای منحصربه‌فرد خود پا می‌گذارد تا آن ویژگی را به رخ دیگران نکشد. رفتار متواضعانه گونه‌های مختلفی دارد که یکی از آنها از سایرین ارزشمند‌تر است. تواضع وقتی ارزش بیشتری پیدا می‌کند که آگاهانه و از روی علم صورت بگیرد. سعدی در بیت بالا معتقد است، افراد متواضع علاوه‌بر ویژگی‌های دیگری که دارند از توانمندی روحی و معنوی منحصر به فردی برخوردار هستند. تواضع در مواردی کارکرد بیشتر و مفیدتری دارد که فرد متواضع از مرتبه بالایی برخوردار باشد چرا که مطمئنا بروز چنین ویژگی‌ای از سوی یک مسئول چشم‌نوازتر است. فرودست بودن در موقع نداری و فقر هنر چندانی نمی‌خواهد. هنر آنجاست که افراد زیادی زیر دستت باشند و تو با آنان متواضعانه رفتار کنی. زمانی که فرد با وجود نخبه نبودن خود را با این لفظ خطاب می‌کند، درواقع دارد درگیری سفت و سختش با غرور کاذب را هویدا می‌کند. با وجود شاعران و حکیمان اخلاق‌مداری چون سعدی، حافظ و ... دیگر چه احتیاجی به سخنوری مدیران است. استفاده مناسب از نصایح حکیمان پارسی گوی خود راهنمایی خوبی برای یک زندگی اجتماعی ایده‌آل است. متواضع بودن از رفتارهای بیرونی نظیر سخن گفتن، حرکات و کردار مشهود است. سعدی نیز معتقد است حرکات بیرونی از صفت درونی تواضع پرده بر می‌دارد. نکته اینجاست که تواضع اساسی با کارکرد اجتماعی باید از سطوح مدیریتی آغاز شود. خصوصا در مواجهه با کسانی که به لحاظ دارایی و جایگاه اجتماعی در وضع پایین‌تری نسبت به مدیران برخوردارند. رفتار براساس مرام و مسلک درویشی درست به معنای نبود تکبر است. منظور آن است که مسائل را با نگاهی ساده و صمیمی پردازش کنید نه با پیچیدگی و خود بزرگ‌بینی. کلمه تواضع به‌حدی در مواجهه با رفتار پیچیدگی پیدا کرده و در آن تنیده شده که به سادگی قابل جداسازی از آن مفهوم نیست. تواضع و رفتار درویش مسلکانه نیازمند عزت نفس فراوانی است.